Azərbaycan-Avrasiya Araşdırmaları Mərkəzinin Türk Dünyası Filologiyası sırasından Prof. Dr. Mustafa isen təZKİRƏDƏN
Yüklə 2,76 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Məşairüş-şüəra 157 Aşıq Çələbi təzkirəsi xüsusilə Qanuni və II Səlim dövrü şairləri üçün “Künhül-əxbar”ın birinci dərəcəli qaynaqlarındandır. “Məşairüş-şüəra”nın ən diqqətçəkən özəlliyi bioqrafi yaları verilən şairlərin şəxsi həyatlarına, iç dünyalarına və portretlərinə dair geniş məlumat verilməsidir. Həmin şairlərin, xüsusilə müasir olanların çevrələri, dostları, yaşayışları, əyləncələri, xarakterləri və sürdükləri ömür haqqında bu əsərdə geniş məlumat verilir. Əsərin “Künhül- əxbar”a qaynaqlıq etməsi yuxarıda sadalanan xüsusiyyətlərinə görədir. Yoxsa Əli, Aşıq Çələbinin ədəbi iddialarına çox da güvənməzdi” (Bax: Tənqid üçün adı çəkilən əsərlər). Aşağıdakı müqayisə üçün verilən məlumatlar “Məşairüş- şüəra”nın “Künhül-əxbar”a nə şəkildə qaynaqlıq etdiyini əyani şəkildə göstərəcəkdir: Məşairüş-şüəra 107/a Həsbi Keşfî merhümun birâder-i kihteridür. Germiyan ilinde Gedüs nâm kasaba anun yeridür. İbrahim Paşa merhümun ünfüvân-ı vezâret ve ünvân-ı siyâsetinde bir kan meclisinde bulınup Paşa örf emr eyler. Subaşı oyuna getürüp kolından asdugı gibi bu beyti bediheten söyler. 157 “Meşâirü′ş-şuarâ”, Üniversitet Ktb. Ty. 2406 nömrəli nüsxə. 122 Derd-i dâg-ı aşk kim itmez tahammül Kâf ana Hoş dutar bu nâtuvân gönlüm benüm insâf ana İttifâk subaşınun kızı füc’eten fevt olur. Bî-günâhlıgına haml idüp halâs kayd eyler. Paşa’ya iltüp vâfi r örf itdüm ikrâr itmedi dir. Yolda gözi dahi bir agaca tokınup mecrüh olur. Hasbî ol cerahat elemin- den bim-i mevtle nim-rüh olur. Paşa nazarına geldükde Paşa gözini mecrüh görür. Molla Hasbî gözine ne oldı dir. Hasbî sultânum yerin begenmedi çıkmak ister dir. Paşa dahi senün gözine görülecek var diyu yine habs buyurur. Hasbî mahlasın tebdil idüp Habsî ider. Ol mahlasla nice kasâyidi ve gazelliyâtı ve medâyıhı vardur. Şuyüh-ı şu’arâdan Basirî ve Zâtî ve Keşfî ve Kandî divân yolında paşayı se- lamlayup halâsa şefâ’at iderler. Paşa’ya rıfk u mülâyemet gelmiş iken ba’z-ı münâfıklar şu’arâ sultânumı hicv ile korkudurlar ola mı diyu gamz iderler. Paşa dahi pâdişâha arz ider. Zencîr ü mukayyed ider. Ketâyün sarayı dimekle ma’rüf Üsküdar karşısında olan kal’ada mahbüs-ı ebed ider. On yıl anda mahbüs-ı ebed kaldı. Ol kal’a gibi deryâ-yı eşk-i nedâmete taldı. Bu murabba’ı ol vakt dimişdür. Hayli derdmendânedür. Mürəbbe: Yine bir âh ideyin derd ile devrân aglasun Nâlişüm efl âke çıksun çarh-ı gerdân aglasun Cözlerüm yaşım görüp deryâ-yı ‘ummân aglasun Hâlime kâfi rler acısun müselmân aglasun Çünki sundı sâki-i devrân bana fi râk Âlemi kıldı karanu çeşmime şâm-ı fi râk Veh ki ben dil hasteyi öldürdi eyyâm-ı fi râk Hâlüme kâfi rler acısun müselmân aglasun 123 Künhül-əxbar, s. 104-105 (390b - 391 a) Həsbi Anatolı vilâyetinden Gedus nâm kasabadandur. Kudemâdan Keşfi ’nün karındaşı ve ol devr ayyaşlarının kallâşı ve evbâşı olmagla İbrâhîm Paşa merhümun evâ’il-i vezâretinde bir fesâdda bulınmış. İstanbul subaşısına habse virilüp işkence itmesi murâd olınmış. Ol şeb ki mezbürı baglayup kollarından asarlar, Ya’ni ki ‘örf-i işkence envâ’ını edâ itmeğe sa’y iderler. Hasbî bedîhe bir matla’ dimiş. Subaşı az çok ehl-i tab’ muhibbi olmagla rahm eylemiş. Ol matla’ budur. Beyt: Derd-i dâg-ı aşk kim itmez tahammül Kâf ana Hoş dutar bu nâtüvân gönlüm benüm insâf ana İttifak ol gice subaşınun bir kızı dahı füc’eten vefat itmiş. Bu zikr olman alâyim ke’ennehü Hasbî’nün bî-günâhlıgın isbât itmiş. İrtesi divâna iletüp nice dürli işkence itdürdüm ikrar itmedi diyu siyânet eyler. Hik- met Hüdâ’nundur Hasbî’nün yolca giderken bir dırahta tokınup bir gözi mecrüh olmış. Paşa nazarına geldügi gibi Monlâ Hasbi gözün n’oldı diyu sormış. Yerini begenmedi çıkmak ister sultâ- num diyu cevâb virmiş. Hâlâ ki bu mahalde latîfe kasd itmesi vezîrün tab’-ı nâ-mülâyîmine muhâlif gelüp senün gözine dahi görinecek var ancak buyurmış. Hattâ bunı mahbese gönderüp İstanbul’la Üskü- dar meyânındaki kal’a-i sagîre Ketâyün sarayı diyu meşhürdur ana gönderilmiş. On yıl mikdârı mahbüs olup Hasbî mahlasın Habsî’ye mübeddel kılmış. Hattâ mahlas perverligle nice nice kasâyid ü eş’âr söylemiş. İttifak kudemâ-i şu’arâdan Basîrî ve Keşfî ve Kandî vezir-i mumâi- leyhi dîvân yolında selâmlamışlar. Vâfi r tazarru u niyazla Hasbî’nün halâsını ricâ kılmışlar. Hâkim-i büzürkvâr ıtlâkına müteveccih olup nev’an merhamet-girdâr oldukda ba’z-ı müfsîdîn nifâka sâlîk olur- lar. Şu’arâ seni hicv ile tahfi f itmek şeklin gösterür diyu söylerler. 124 Paşa’nun tarik görmeden avdetine Hasbî’yi Habsî mahlasdan kur- tarmaga müte’allik cell-i himmetden t’erâgatine bâ’is olurlar. Hasbı dahi “hasbiyellahu vahdehu kefâ” virdine meşgül olup halâsı paşayı mezbürun katli gününde müyesser olmış. El-kıssa âmî vü sebükser ü meyhâr kimse imiş. Dikkat semtine sâlik olmayup diline geleni söy- ler imiş. Hattâ mahbüs iken bu maküle bir murabba’ söylemiş. Nazm: Yine bir âh ideyin gerdün-ı gerdân aglasun Nâlişim efl âke çıksun çarh-ı gerdân aglasun Cözlerüm yaşın görüp deryâ-yı ummân aglasun Hâlüme kâfi rler acısun müselmân aglasun Çünki sundı sâki-i hicran bana câm-ı fi râk Âlemi kıldı karanu çeşmüme şâm aglasun Veh ki ben dil hasteyi öldürdi eyyâm-ı fi râk Hâlüme kâfi rler acısun müselmân aglasun Məşairüş-şüəra 113/a-b Heyrəti Adı Mehemmed Rûm ilinden şu'arâ ve zurefâ menşe'i olan Var- dar- yenice'sindendür... İbrahim Paşa merhûma virdügi kasidesi meşhûrdur. Paşa hayli himmet ve hüsn-i nevâziş ü terbiyet kasd idüp bir gün Hayâlî'ye hem-şehrün Hayretî'yi bilür misün dimiş. Hayâlî, bilirüm. Ne pervâ-yı câh u mansıb ve ne hizmet-i pâdişâh u mülâzemet-i paşadadur âlem-i istignâdadur. Perişanlık ve bî-ser ü sâmânlıgla özge havâdadur. Hattâ bu yakınlarda kendü vâdis- inde bir gazel dimişdür. Bir a'lâ matla' vâki' olmuşdur ki nazîre diy- emedüm dimiş. Paşa merhüm nedür didükde 125 Matla: Ne Süleymâna esirüz ne Selım’ün kulıyuz Kimse bilmez bizi bir şâh-ı kerimün kulıyuz matla’ını okıyup ol şeh-süvâr-ı nat-i vezâret meydân-ı ihsâna at salup Hayretî’nün rüh-ı âmâlinden nikâb açmak ister iken ferzin gibi gec-revlik idüp fi tne piyâdelerin sürüp açmazdan kiş dir nâ-puhtelik idüp paşanın dîk-i cüşân-ı lutfına bârid sözlerle sovuk su katup sogu- dur. Ol sâhib-i nazar bunun hâline iki gözle bakmak dilerken efsâne- i pür-tusünla hâb-ı gâfl etde uyudur. Paşa cüz’ î timâr emr ider. Ol dahi kakıyup kor gider, gâh Yahyalı gâh Mihailli beglerine hizmet ider... Bu hâlde a’mâ olur. Çeşm-i cihân-bîni nâ-binâ olur. Meyl-i ‘âlemden göz yumup ‘âlem-i kalbe basar-ı basiretle nazar ider. Künhül-əxbar, s. 105-107, (391 a-b) Heyrəti Mecma’-ı şu’arâ olan Vardar Yenicesi’nden erbâb-ı timâr sil- kine münselik gönli ganî tab’ı müstagnî âdem idi. Dirliciği şey’in kalîI olup ma’âşına kifâyet itmemegin Yahyalı Begleri ve Mihailli veTurhanlı ümerâsının begleri merhümı gözedirlerdi... Menküldür ki Vezir İbrahim Paşa mezbürı ilerü çekmek bari ze’âmet pâyesine çıkarup maksüd-ı akrân itmek kasdına bir gün Hayâlî Bege sormış. Hem-şehrün olan Hayretî’yi nice bilürsün diyu su’âl eylemiş. Mez- bür dahi medh yüzünden kadh idüp bir himmet-i bü- lend mir ü vezir sohbetinden nefretle uzlet-pesend fakîrdür ki bu yakında nazm itdügi eş’ârından işbu matla’ı hüsn-i hâline şâhiddür ve dil-pezîrdür, diyu haber virmiş. Ya’ni ki Nazm: Ne Süleymana esiriiz ne Selimün kulıyuz Kimse bilmez bizi bir şâh-ı kerimin kulıyuz 126 nev-güftesini okımış. Mezbür Paşa ki terbiyet-i bülegâda bir mu- kalled ü ga- lat-bahşâ devletlü idi. Matla’-ı mezbürdan rengi pezîr olmış. Hayretı’nün hüsn-i terbiyetinden ferâgatla dil-gîr olmış. Kül- lice ragbet ü iltifât Cimidinde iken bir bî-hâsıl tımarla behremend olmış. Ol dahi kabüle ar idüp Rûm illerine çekilüp gitmiş... Evâhir-i ‘ömründe a’mâ olmış. Sipihr lâmı’asını göze göstermemesi ve ale- mün kâr u bârını aynına almaması ol cihetden dahi ta’ayyün bulmış. Məşairüş-şüəra 189/a-b Sehrii Sani İstanbullı şehr oglanıdur. Yârân içinde Kız Memi dimekle şehrün şöhT re-i devrânıdur. Defterdar olan Sirozî Hasan Çelebi’ye mül- âzemet ve anun ba’zı kalemlerine kitâbet iderdi. Mezkür Hasan Çelebi çünki diyâr-ı Araba defterdâr oldı. Sihrî dahi at bazârı kâtibi olup rahş-ı murâdı arsa-i kâm- rânîde sebük-reftâr oldı. Hikmet Al- lâhun bir nice nâ-merd tahriki ile bir gice odasına emred getürdi. Oglanım akrâbası meger agnıyâ vü eşkiyâ imiş. İrtesi oğlanı bend-i şalvarı beride ve gen derîde melikü’l-ümerâ-i vakt olan Üveys Paşa dîvânına iledürler. Ol hod Hasan Çelebi’ye kîne-dâr ve kemîn-i in- tikâmda hâzır u üstüvâr imiş. Ekâbir hod irıtikâmı yıllarla güderler. EŞEĞİNE GÜÇLERİ YETMEYİCEK PALANIN DÖGERLER. Fi’l- hâl tenevvür idüp Sıhrî’yi budarlar. İstanbulda işidüldükde İşreti Misra: Vayli oldı Kız Memi hâdım. diyu târih didi. Miskînün devleti aletinde imiş. Egerçi sakalı ve sebleti yerinde turdı, dökülmedi. Ammâ ol zahm gibi rîş-i bahtı onılmadı... Rüstem Paşa vezir-i a’zam ve birâderi Sinan Paşa kapu- dan olup birinün emri yirde su gibi câri birinün hükmi bahrda yel gibi sârî idi. 127 Kıta: Biri evden bunun biri kapudan Bunları sanma sen gider kapudân Azl olınsa nola envn-i binâ Yapu taşı kalur mı hiç yapudan Ve Sinan Paşa fevt oldukda Mısra: Taldı rahmet denizine kapudân diyu târihler dimişdür. Künhül-əxbar, s. 126-127(399b) Sehrii Sani Şehir oglanı kısmından nefs-i İstanbuldan Kız Memi dimekle meşhür ve dü-müy olmak mertebelerine vardukda tavâşi zümresine ilhâkla Sıhrî-i bî-hayâ diyu mezkür olup ehl-i kalem ü târih-güy ve sitem-i zarîf ü efsâ- ne-cüy bir şahs idi. Defterdar Sirozî Hasan Çelebi Haleb’e vardukda Sıhrî at bâzârı kâtibi olmış. Her ardına geçtigi ta- vara binmek mümkin sanup bir sâde-rü oglanı odasına götürmiş. Bir gice sabaha dek vâfi r yedürüp içürmiş. Hattâ derdmendi kendüden geçürmiş. İrtesi ki oğlan ser-i hâb-ı humârdan bîdâr olmış. Bend-i şalvarını bürîde tonını pîrâhenini derîde bulmış. Akrabasından olan müselmânlar seherden Haleb beglerbegisi Kubâd Paşa dîvânına varmışlar, Sihrî bu emredi murdarladı diyu şikâyet kılmışlar, Meger ki paşayla defterdârun adâvet-i sâbıkası var imiş. Adamlarına si- yâset ü ihânet kılmaga talebkâr imiş. EŞEĞİNE GÜCİ YETMEZ SEMERİN DÖGER. At bâzârı kâtibi derdmend Sıhrî’yi götirtmiş hayaların budadup rüsvây-ı ‘âlem itmiş. Bu kaziyye ki İstanbul’da işidildi İşreti merhüm 128 Nazm: Vayli oldı Kız Memi hadım mısra’ını târih didi. Egerçi ki saçı sakalı dökülmedi lakin tohm-ı âmâlı ümîdi hâkinde eküp bitmedi. Rüstem Paşa tekrâr vezîr-i a’zam ve birâderi Sinan Paşa kapudân-ı mükerrem olup birinin emri bahr u berde su gibi cârî ve birinün hükmi heft-yemmde bâd gibi sârî oldukdaki men- sübâtından binâ emîni teftîşinde bulınmadı. Sihrî münâsib-i hâl bu kıtayı dimişdi. Nazm: Biri evden bunun biri kapudân Bunları sanma sen gider kapudan Azl olınsa nola emîn-îmbinâ Yapu taşı kalur mı hiç yapudaıı Ve mezbür Kapudân Sinan Paşa’nun fevtine Misra: Taldı rahmet denizine kapudân târihini didi. Məşairüş-şüəra 24/b-l2S/a Katibi Digər Şehr-i Sinob’dan ve tâ’ife-i zerâfet-üslübdandur. Tarık-i ilme sülük it- miş iken ba’z-ı emrâzla lisânına lüknet ve murâd-ı edâya adem-i miknet târı olup tarıkden ferâgat ve zühd ü salâhı pîşe idüp kanâ’at itmişdür. Mollâyı mezbür fünün-ı hatda mâhirolup ta’lîkde Enîsî ile ems ve nesihde Yakut gibi hoş-nüvîsdür. Merhüm İskender Çelebi’den sonra defterdar olan Nakkaş Ali Bege bir musanna’ ka- 129 side dimişdür. İsâl müyesser olmayıcak Cezayir defterdârı İskender Bege nasîb olmışdur. Kalem redîf ü kalem ev- sâfındadur... Matla’ budur Barmagından akıdup çeşme Nebi-vâr kalem Mu’ciz-i Ahmedi itdi yine izhâr kalem Beyt: Cihanda bundan artuk var mı hüsrân Ki hergün eksile ömr arta isyân Künhül-əxbar, s, 164, (4l3b-4l4a) Katibi Axər Sinob’dandur. Tarik-ı ilme süluk üzre iken lisânına bir marazla lüknet ârız oldı. Ol sebeble ferâgat idüp tarık-ı tasavvufa sulükla ta’ayyün buldı. Mânend-i Nüvisî ve Enîsî emsâlinün hoş-nüvîsi ve ba’zı ekâbirün mu’allim u celisi husüsâ sâbıkan Cezayir defterdârı olan İskender Beg enîsi olmış idi. Hattâ anun medâyıhında kalem redîf bir kaside dimişdür. Yedi renkle yazılup her birinden bir beyt hâsıl itmişdür. Ammâ asılda kasidenün matla’ı böyle vâkı’dur: Min-nazmihi: Barmagından akıdup çeşme Nebı-vâr kalem Mu’ciz-i Ahmed’i itdi yine izhâr kalem Diger Cihanda bundan artuk nola hüsrân Ki her gün eksile ömr arta noksân . 130 Məşairüş-şüəra 129/a Kəşfi Vilâyet-i Germiyân’dan kasaba-i Gedus’dandur. Sultan Bâye- zid merhüm İstanbul’da câmi’-i şerîf binâ itdükde evvel ol buhurcı olmışdur. Ol zamandan beri kendi ve karındaşı Hasbî ve birâder- zâdesi Cebrî ve oglı Atâ ala-zu’muhum şi’r hânedânıdur. Ve her biri sâhib-i divân-ı zamândur. Aceb budur ki cönklerde ve mecmu’âlarda rişte-i mıstar üzre ipe uracak göze tokınacak yârân içinde okınacak bir gazeli belki bir beyti belki bir mısra’ı yokdur. Ammâ hurüş-ı cüy- bâr ve in’ikâs-ı sadâda kühsâr gibi. Meşâhir-i şu’arâdan oldugı içün zikr olundı. Zâtî ile mühâcâtları çokdur. Ammâ Zâtî’nün mahallesi imâmı hacca gidüp Zâtî’yi yerine nâ’ib nasb idüp cemâ’at kabul it- medükde bu beyti hoşça vâki’ olmış: İtmediler kabûl imâmetini Sikeyin Zâtiya cemâatini Künhül-əxbar, s. 164-165, (414a) Kəşfi Cermiyân vilâyetinde Gedüs nâm kasabadandur. Egerçi ki sene hamse ve erba’ın ve tis’ami’ede fevt olmışdur. Ve illâ hayli mu’amer olup Sultân Bâyezid merhüm câmi’ini yapdukda evvelâ Keşfı ba’dehu birâderi Hasbı daha sonra birâder-zâdesi Sabrı akabince anun oglı Atâ buhurcı olmışdur. Zu’mlarınca şu’arânun ocagı bizüm hânedânımızdur diyu it’tihârları zuhür bulmışdur. Eger rişte-i mes- türe çekilüp ipe uracak belki mecmu’alarda göze tokınacak ya’ni ki zurefâ meyânında okınacak matla’ları degül mısra’ları bile görinmiş degüldür. Lâkin ZâtT ile mu’âsır olup bi’d-defâ’at mühâcâtları vukü’ı anları şu’arâ a’dâdında dâhil gibi kılmışdur. 131 Hattâ Zâtî merhüma Nazm: İtmediler kabül imâmetini Sikeyin Zâtiyâ cemâ’atini kıt’ası Keşfî’nündür. Məşairüş-şüəra 149/a Muxtari Şu’arâ-yı Benî Hâşimün muhtârıdur. Egerçi ki civân-sâldür. Ammâ tekye-i nazmun ihtiyârıdur... Merkum Etmîrî ki sabıkan mez- kürdur. Anun birâder-i kihteridür. Ahur Emîri dimekle ma’rüf Emîr Hasan merhümun nebîresidür. Ve Hâşimî’ün ferzend-i hâheridür. Çerâgı belâgatda hânedân-ı nübüvvetden yakar ve fesâhatda ötesi Muhammed Ali’ye çıkar. Beyt: Hiddetde kalb-i yâr kati âhenindür Nerm iden anı âh ile süz u enindür Gâh câna od urup gehi teskin süz iden Ol la’l-i âbdâr u rüh-ı âteşindür Başun göge irürse de germ olma gün gibi Sür menzilün bu yirde çü zir-i zemindür Künhül-əxbar, s. 227, (494a-b) Muxtari Şu’arâ-yı Benî Hâşim’ün muhtarı Emîrî’nün birâder-i pesendide- 132 güftârı ve Hâşimî mahlas şâ’irîn hâher-zâde-i nâmdarı olup nefs- i Edirne’de togmış büyümişdür. Henüz nev-civân-ı endek-sâl iken pîrâne sözleri ile iştihâr virmişdür. Elkıssa belâgatı çerâgı hânedân-ı nübüvvetde yananlardan ve fesâhatde ötesi Muhammed Ali’ye çıkanlardan idügi mukarrerdür. Ve bu matla’larol kâbil-i vücüdun âsârından idügi mukarrerdür. Nazmuhu: Hiddetde kalb-i yâr kati âhenındür Nerm iden anı âh iie süz u enindür Ki câna od urup gehi teskin süz iden Oi la’l-i âbdâr u rüh-ı âteşindür Başun göge irse de germ olma gün gibi Sür menzilün bu yolda çü zir-i zemindür Məşairüş-şüəra 157/a Müidi Rûmilinden kasaba-i Kalkandelen’dendür. Babası mu’îd olmagla Mu’îdî tahallus idinmişdür. Kadı’asker Mîrim Çelebi’den mülâzım olup ba’dehü t’erâgat itmişdür Nice zaman Rum’da müzebbebü’l-hal olup geçinmişdür. Hacc idüp ba’-dehü gelüp Mısır’da ikâmet idüp beytü’l-mâl kâtibi iken dünyâdan geçmişdür. Pür-güyidi. Zu’munca bu dünyâda bir o idi. Mahzenü’l-esrâr bahrında Vâmık u Azrâ’sı ve gayrı bahirlerde nice manzum hikâyesi vardur. Gazel-i u: Tâli’um nuhs olduğı çarh-ı sitemkerden midür Başuma bunca belâ dilden mi dilberden midür Detter-i uşşâka yazmışsın rakıbi tutalum 133 Cel sen insaf eyle andan ol bu defterden midür Velehu Cam beni öldürdi il şâd olduğından bana ne Ben yıkıldum gayrun âbâd olduğundan bana ne Künhül-əxbar, s. 176(418b) Müidi Rûm ilinde Kalkandelen nâm kasabadandur. Babası mu’îd olmagın bu mahlası ihtiyâr itmiş. Kendüsi tarîkdan ferâgatla hacc-ı şerifden gelürken Mısır’da ikâmet idüp beytü’l-mâl kitâ- betinden evkâtını ebyât nazmına sarf iderken dünyâdan gitmişdür. Zu’munca rüzgârun ferd-i yektâsı ve şu’arâ-yı Rûm’un ferid-i bî- hemtâsı idi. Mahzenü’l-esrâr bahrinde Vâmık u Azrâ’sı ve buhür-ı mütenevvi’adan manzüm ba’z-ı hikâyât-ı nazm-ârâsı vardur. Nazmuhu: Tâli’um nulıs oldugı çarh-ı sitem-kerden midür Başıma bunca belâ dilden mi dilberden midür Defter-i uşşâka yazmışsun rakibi tutalum Cel sen insâf eyle andan ol bu defterden midür Diğer: Cam beni öldürdi il şâd oldugından bana ne Ben yıkıldum gayrun âbâd oldugından bana ne 134 Məşairüş-şüəra 159/a Mümin Rûm ilinde Pirizren nâm kasabadandur. Nehârı-zâdedür. Kendüye ve şehrine ve şi’rine i’tikâdı hadden ziyâdedür. Her zaman Pirizren’i şehr-i pür- zerrin diyu yâd eyler ve kendüyi selef-i şu’arâ-yı Acem- den Câmıve Hâfız’a mu’âdil i’tikâd eylerdi. Dânişmend olup Müfti Sa’di Çelebi’ye irtibat eyledi. Ba’dehü sarayda baltacılara hâce oldı... Def’aten vâhideten gâh kırk akçe medrese istedi gâh elli... Altı akçe zevâ’id akçesini itdiler kanâ’at itcJi. Her zamanda destârı çirkin ve câmesi çâk libâsı gendîde ve giribânı vesehnâk rüyı nâ- şüste ve rişi jülîde ve ser-i bî-sâmânı nâ-terâşide idi. Libâsı sabun nedür bilmezdi, meger koynuna sabünî helva gire. Destârı sarıdan fark olmazdı meger bir kimse mâtemidür diyu şemle ihtimâlin vire. Zu’munca şâh-ı nejad geçünürdi. Ceddüm kefere ümerâsı içre meşhür ve tevârih-i keferede Sâfür dimekle mesfürdur diyüp ögünürdi. Hattâ Şeh-nâme bahrinde Sâfür-nâme kitâbı vardur. Adedde sî-hezârdur. Ve erkân-ı hamse-i İslâmiyyeyi dahi nazm idüp Rüstem Paşa mer- hüma virmişdür. Nazm u nesrde müellefâtı hakîr bildigüm desteye irmişdür. Şeh-nâmesinden dür. Beyt: Olupdur o göllerle sahrâ yine Hezâr âb-gîneli bir âyine Der-kârzâr: Nây-i tize irdükçe sarsar misâl Söyünürdi kandil-i ömr-i ricâl Der-vasf-ı aş-ı imaret: Efendi ahd-i adlinde revâ mı Harâb ola yıkıla bir imâret 135 Ki fodldsı yenilmez yahnisi çig Ta'âmında letâfet yok melâhat Pilavının sorarsan dânesini Sinirmek mu'cize yutmak kerâmet Künhül-əxbar, s. 1 77, (418b-419a) Mümin Pirizren nâm kasabadan imiş. Kendüye ve şi’rine ve şehrine hüsn- i zan üzre imiş. Rüy-ı zemînde Pirizrin ve anda benüm gibi şa’ir-i güzîn ve manzüm sözlerde benüm eş’ârum gibi dürer-i semın gelmiş degüldür dir idi. Câmı ve Hâfız benüm asrumda gelse bana bi’z- zarüre baş egerler idi diyu söylerdi. Dânişmend nâmına olup saray- da baltacılar hocası oldı... Gâh de’faten elli akçe medrese istedi gâh oldı ki yüz elli akçe kadılıga tenezzül itdi. Akıbet altı akçe vazîfeye kanâ’at kıldı. Dâ’imâ sureti çirkin u veseh- nâk destârı ve câmesi sad-çâk rüyı nâ-şüste gâh riş ü sebleti na-terâşide husüsâ Jülide her biri nâ-pâk bir şahs idi. Ma’a zâlik mülük-ı kefere evlâdından geçünürdi. Cedden nâ-pâki Sâfür nâm gebr-i magrür idügün haber virürdi. Hattâ Sâfür-nâme nâm bir kitâb nazm itmişdi. Ebyâtını otuz bin beyt hesâbına eylemiş idi. Erkân-ı Hamse-i İslâmiyye nâm man- zümesini Rüstem Paşa’ya virmiş idi. Mü’ellefâtı desteye çıkdugını anda bildürmiş idi. Bu beyitler şeh-nâmesindendıir. Nazm: Olupdur o güllerle sahrâ yine Hezâr âb-gine yâ bir âyine Ney-i tize irdükçe sarsar misâl Söyünürdi kandil-i ömr-i rical 136 Məşairü ş-şüəra 160/b Meyli Bursalıdur. Ehl-i sükdan bezzâzdur. Ammâ elinün ve ayagınun sınıgun sarmaga on arşın bez azdur. Aceb sırdur ki gözi kördür ve bir ayagı da sakat. Galat itmezsem ana benzer varsa şeytandur. Murg-ı dil ey yüzi gül küyuna varmak ister Talbınur bâl ü peri yog iken uçmak ister Künhül-əxbar 177-178, (419a) Meyli Bursevidür. Bir közi kör ve bir kolı kolak ve bir ayagı sakatdur. İllâ ki fi tne fenninde ayagın çeker bulınmayup kendüsi sakatdur. Min nazmihi: Murg-ı dil ey yüzi gül küyına varmak ister Talbınur bâl ü peri yog iken uçmak isler Yuxarıda adı çəkilən şairlərdən başqa, digər mövzularda da şübhəsiz ki, Aşıq Çələbi təzkirəsi “Künhül- əxbar”a qaynaqlıq etmişdir. Bizim məqsədimiz iki əsər arasındakı əlaqəni göstərmək olduğu üçün bu nümunələrin yetərli olduğunu düşünürük. Yüklə 2,76 Kb. Dostları ilə paylaş:
|