Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri



Yüklə 6,82 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/88
tarix26.02.2017
ölçüsü6,82 Mb.
#9795
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   88

OИ-2 

OИ-2 

Копютер, 

Word, 

документ  



создать 

клавиатура  

мышка 

 

 



 

 

→ 



 

 

 



 

 

≈ 



 

 

 



İO-1 

İO-1  İO-1  İO-1 

İO-1 

İO-1  İO-1  İO-1  İO-1 

İO-2 

İO-2  İO-2  İO-2 

İO-2 

İO-2  İO-2  İO-2  İO-2 

Копютерный 

Word-

документ 

созда 

ет 

ся 

мышк 

ой 

или 

клави

атур 

ой 

 


 

“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” 

adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 

31

 

 



 

 

выстроенные  как  первичная  идея,  заменяются  образами  интеллекта  второго  ряда,  а  они,  в 



свою  очередь,  заменяются  словами,  и  в  итоге  этого  возникает  коммуникативная  речь.  В 

рамках  данного  исследования  такие  трансформации  или  взаимные  замены  называются 



тотальной модуляцией

Как  уже  отметили,  не  все  восприятия  являются  усвоением  единиц  объективной 

действительности,  которые  реально  существуют  в  окружающем  нас  мире.  Точно  также  не 

все  речи  или  высказывания  являются  коммуникативными  и  образованными  в  результате 

тотальной модуляции. Человек путем синктуального мышления как может образовать новые 

единицы объективной действительности, точно так же может образовать интеллектуальную 



речь.  Интеллектуальная  речь  образуется  и  регистрируется  в  основной  памяти  в  первой  и 

второй фазе сиктуального мышления.  

Во  время  общения  в  повседневной  жизни  человек  пользуется  и  коммуникативной,  и 

интеллектуальной  речью,  порой  перемешивая  их.  В  рамках  данного  исследования  такое 

комбинированное использование речи называется комбинальная речь.  

Вне зависимости от способа и цели образования коммуникативная, интеллектуальная и 

комбинальная  речь,  всегда  без  исключений,  служат  средствами  получения  информации  об 

элементе  действительности.  По  этой  причине  все  виды  речи  для  слушателя  носят 

коммуникативный характер и усваиваются визуальным или вокальным способами в первой 

фазе  восприятия  посредством  четырех  последовательных  ступеней.  Схема  реализации  этих 

ступеней 

происходят 

в 

обратной 



последовательности 

механизма 

образования 

коммуникативной речи. 

Когда мы говорили о словах и формах отметили, что если и сами единицы объективной 

действительности,  и  их  называния  восприняты,  то  все  психологические  процессы  о  них 

реализуются  четырехсоставными  кодами  интеллекта,  вернее,  образами  интеллекта  первого 

ряда,  являющимися  главным  составляющим  элементом  этих  кодов.  Во  время 

психологических процессов, образы интеллекта второго ряда и эквивалентные им слова тоже 

активируются  в  составе  этих  кодов  и  сопровождают  психологических  процессов.  В 

результате  сего  создается  такое  ложное  представление,  что  процессы  восприятия  и 

мышления реализуется посредством слов или речи. А, в самом деле, слова в активированных 

кодах всего лишь сопровождают процесса мышления. Такое сопровождение слов процессов 

мышления в классической психолингвистике по ошибке трактуется  как  «внутренняя речь». 

Но  следует  учесть,  что  во  время  психологических  процессов  о  единицах  объективной 

действительности,  не  имеющих  называния,  слово  не  участвуют  и  не  могут  участвовать. 

Именно  по  этой  причине,  Л.С.Выготский,  когда  говорил  о  внутренней  речи,  писал,  что 

«внутреннюю речь можно называть и речью без слов» (3, 357).  

 

Существуют  еще  две  причины,  способствующие  к  созданию  такого  ложного  мнения, 



что якобы мы думаем посредством слов и речи. 

 Первая причина: человек, оказавшись в сложной ситуации или в стрессовом состоянии 

порой,  разговаривает  сам  собой  или  же  просто  ворчит.  Такая  речь  почти  всеми 

воспринимается  как  односторонняя  коммуникативная  речь.  Например,  почти  каждая 

пятница,  то  сам  себе,  то  вслух  я  говорю:  «Опять  пятница.  Опят  два дня  просижу  без  дела. 

Должны проходить два долгих дней, и два долгих ночей, чтобы я мог снова вернутся сюда и 

заниматься любимым делом с любимыми коллегами». Если я произношу эти слова вслух, то 

все соглашаются с тем, что это коммуникативная речь. А когда я их вслух не произношу, то 

все  склоняются  к  тому,  что  это  внутренняя  речь.  Хотя  и  в  первом,  и  во  втором  случае  эти 

речевые высказывания образуются в результате одних и тех же психологических процессов, 

т.е.  в  четвертом  акте,  путем  тотальной  модуляции.  В  зависимости  от  того,  что  данные 

речевые  высказывания  были  произнесены  вслух,  или  нет,  считать  их  внутренней  или 

коммуникативной  речи  –  это  в  корне  не  верно,  и  не  укладывается  ни  в  какую  научную 

логику. 


Когда  мы  анализировали  процесса  образования  речи  выше,  заметили,  что  в  момент 

готовности  речи  для  озвучения,  этот  процесс  уже  завершается.  Озвучить  речь,  или  ее 



 

“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” 

adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 

32

 

 



 

 

записывать,  или  же  не  делать  ничего  из  этих,  не  меняет  сути  процесса  образования 



коммуникативной  речи.  В  любом  случае  данный  психологический  процесс  является 

процессом образования коммуникативной речи. 



Вторая  причина:  предполагается,  что  все  формы  синктуалного,  или  же  когнитивного 

мышления реализуются с обязательным использованием, или же посредством слов и речи.  

Конечно  же,  образование  слов  и  интеллектуальной  речи  путем  синктуального 

мышления,  непосредственно  реализуется  с  использованием  слова  и  речи.  По  этой  причине 

все  информации,  которые  будут  использованы  в  этом  процессе,  в  подготовительном  акте 

модулируются в форме слов и речи.  

Следует учитывать и тот факт, что все научные открытие и изобретения гуманитарных 

и  социальных  наук  реализуются  путем  образования  интеллектуальной  речи.  По  этой 

причине,  как  психологи,  так  и  лингвисты,  занимающиеся  психологическими  проблемами 

языка,  предполагают  и  утверждают,  что  всякие  мыслительные  процессы  реализуются 

посредством  или  обязательным  использованием  слов  и  речи.  Не  только  психологи  и 

лингвисты,  а  также  все  деятели  гуманитарной,  социальной  и  общественной  сферы 

придерживаются именно этой мнении. И это потому, что в сфере их деятельности  процесс 

синктуального  или  когнитивного  мышления  всегда  и  без  исключения  завершается 

образованием  интеллктуальной  речи.  И  они,  исходя  из  сферы  собственной  деятельности, 

правы  в  своих  предположениях  о  том  что,  синктуальное  или  когнитивное  мышление 

реализуется с использованием слов и речи.  

Но  относит  эту  всем  процессам  восприятия  и  мышления,  конечно  же,  не  верно. 

Например,  скульптор,  художник,  архитектор,  фармацевт,  геолог,  инженер  в  процессе 

синктуального  или  когнитивного  мышления  своей  профессиональной  деятельности  не 

нуждаются ни в словах, ни в речи, и не в языке, вообще.  Отметим и тот факт, что именно в 

научных  работах,  связанных  даже  точными  и  прикладными  науками,  всегда  присутствует 

сопровождающий поток речи, подготавливающий почву для образования интеллектуальной 

речи.    Причиной  тому,  является  тот  факт  что,  всякая  научная  деятельность  подразумевает 

или же предполагает давать отчет о ходе и результатах проведенных работ. А любой отчет о 

научной  деятельности  –  это  уже  образование  интеллектуальной  речи.  По  этой  причине, 

естественно, что научная деятельность сопровождается потоком интеллектуальной речи. А в 

процессе  образования  интеллектуальной  речи,  не  пользоваться  словом    или  речью, 

невозможно.    

Обобщая  сказанные  выше,  можно  утверждать,  что  коммуникативная  речь,  служащая 

односторонней  коммуникации,  существует.  Существует  также  интеллектуальная  речь,  с 

одной  стороны,  созданная  целесообразно,  а  с  другой  стороны  подсознательно 

сопутствующая  всякой  научной    деятельности.  Но  считать  их  внутренней  речью,  или  же, 

речью,  обеспечивающей  реализации  процессов  восприятия  и  мышления  –  эта  грубейшая  и  

непростительная  ошибка.  Как  уже  отметили  неоднократно,  процессы  восприятия  и 

мышления всегда и без исключения происходят посредством кодов и образов интеллекта. 

Язык и мышление представляют собой две однотипные системы, похожие на зеркала, 

взаимно отражающие друг друга. Воспринятые вещи и явления, как правило, отражаются в 

зеркале  языка,  а  все  имеющиеся  в  языке,  отражаются  в  зеркале  мышления.  Но  нельзя 

поставить  между  ними  абсолютный  знак  равенства.  Так  как  все  языковые  единицы  без 

исключения отражаются в зеркале восприятия и мышления. А из числа явлений, имеющихся 

в  системе  восприятия,  отражаются  в  зеркале  языка  только  те,  о  которых  возникает 

потребность получить или передать информации. Явления, которые восприняты, но в связи, 

с  которыми  не  возникает  потребности  получить  или  передать  информации,  они  не 

отражаются в зеркале языка. Это еще раз доказывает, что  система восприятия и мышления 

более обширна, чем система языка.  

Язык,  не  отраженная  в  системе  восприятия  и  мышления  –  это  или  вообще  мертвый 

язык,  или  же  язык,  которым  не  владеем.  Структурные  единицы  языка,  не  отраженные  в 

системе  восприятия  и  мышления  –  это  всего  лишь  бессмысленные  кривые  линии  на  белой 

бумаге,  или  же  селевые  потоки  магнитных  волн,  бушующие  на  пустынях  эфира.  Язык 



 

“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” 

adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 

33

 

 



 

 

обретает  своего  активного  системного  значение  только  после  воссоединения  с  системой 



восприятия  и  процессами  мышления.  По  этой  причине  для  анализа  любых  языковых 

структурных единиц более всего подходит теория лингво-психологического единства.  

 

ЗАКЛЮЧЕНИЕ 



 

1.  Единственное,  что  воспринимается  об  окружающем  нас  мире  –  это    элементы 



действительности

2. Минимальная единица восприятия и мышления – это  образ интеллекта

3.  Сохранение  в  основной  памяти  кода,  состоящий  из  элемента  действительности  и 

эквивалентный  ему  образа  интеллекта  первого  ряда  –  это  и  есть  восприятие,  а  любы 

операции  производимы  воспринятыми  элементами  действительности  –  это  мышление; 

каждый акт восприятия и мышления состоит из 4-х последовательных фаз. 

4.  Психологическая  основа  теории  лингво-психологического  единства  заключается  в 

схеме  С+K+Д=ВиМ,  а  лингвистическую  основу  определяет  языковая  система,  способная 



отражать и быть отразимым.  

5.  Создание  новых  единиц  или  элементов  действительности  путем  мыслительных 

операций,  и  их  восприятие  называется  синктуальным  мышлением.  Такое  восприятие 

является процессом умственного творчества. 

6.  Слова  имеют  лексические,  лексико-грамматические  и  грамматические  формы, 

образуются  синктуальным  мышлением  и  воспринимаются  в  первом  полуакте  мышления 

визуальным и вокальным способами; они являются не средствами восприятия и мышления, а 

всего лишь их итоговыми продуктами.  

7.  Коммуникативная  речь  может  образоваться  в  четвертой  фазе  любого  вида 

восприятия и мышления путем тотальной модуляции или трансформации; интеллектуальная 



речь может образоваться только в первом полуакте синктуального мышления; комбинальная 

речь 

образуется 

путем 

комбинированного 



использования 

коммуникативной 

и 

интеллектуальной речи; с точки зрения восприятия, все виды речи носят коммуникативный 



характер  и  по  этой  причине  усваиваются  визуальным  или  вокальным  способами  в  первой 

фазе восприятия и мышления, путем тотальной модуляции или адекватной замены.  

8.  Структурные  единицы  языка  и  мозговые  активности  являются  внутренние 

составляющие активной языковой системы

 

 

Использованная литература: 



 

1. Блумфильд Л. Язык. Москва, «Прогресс», 1968, 607 с. 

2. Выготский Л.С. Мышление и речь. Москва, Издательство “Высшая школа”, 1959, 254 с. 

3. Выготский  Л.С. Психология. Москва, “Апрель Пресс, ЭКСМО-ПРЕСС”, 2000. 1008 с. 

4. Əsgərov M.B. Linqvopsixologiya və ya dilin psixologiyası. Bakı, “Elm və təhsil”, 2011, 308 s. 

5. Əsgərov M.B. Linqvo-psixoloji vəhdət nəzəriyyəsi. Bakı, “Elm və təhsil”, 2015, 200 s. 

6.  Леоньтев  А.А.  Эвристический  принцип  в  восприятии,  порождении  и  усвоении  речи  // 

Вопросы психологии 1974, № 5, с. 34-53. 

7. Лурия А.Р. Язык и сознание. Москва, “МГУ”, 1979, 320с. 

8. Osgood Ch.E. Psycholinguistik//Psycholinguistik. Darmstadt, 1980, 242 s. 

9.  Пиаже Ж. Психология интеллекта.  – В кн.:  Избранные  психологические  труды.  М.: 

Просвещение, 1969, с. 55-231. 

10.  Psycholinguistics. A  survey  of  theory  and  research  problems.  Ed.  By  Ch.E.  Osgood  and T.A. 

Sebeok. Baltimore, 1954. 

11. Солсо Р. Когнитивная психология. 6-е изд, СПб, Питер 2011, 589 с. 

12. Хомский Н. Язык и мышления. Москва, “МГУ”, 1972, 122 с. 

 

 


 

“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” 

adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 

34

 

 



 

 

 



Резюме: 

 

В  этой  статье  дается  краткое  описание  «Теории  лингво-психологического  единства». 



Данная  теория  разработана  нами  на  пересечении  лингвистики  и  психологии.  Воспринятые 

единицы  объективной  действительности  отражаются  в  системе  языка,  а  единицы  языка 

отражаются  в  системе  восприятия  и  мышления.  Такие  двусторонние  возможности  языка  и 

мышления  составляют  основу  этой  теории.  Данная  теория  открывает  новое  направление  в 

языкознание.  С  ее  применением  можно  провести  лингво-психологический  анализ  любых 

структурных единиц языка. 



 

 

Mayil B. Askerov 

Doctor of Sciences in Philology, Associate Professor 

 

"The theory of linguistic-psychological unity" - it is multicultural theory with potential application 



to all languages of the world 

 

Summary: 



 

This  article  gives  a  brief  description  of  the  "Theory  of  linguistic  and  psychological  unity". 

This theory was developed by us at the intersection of linguistics and psychology. Perceived unity 

of  objective  reality  reflected  in  the  language  system,  and  the  language  units  are  recorded  in  the 

system of perception and thought. Such bilateral possibilities of language and thought are the basis 

of  this  theory.  This  theory  opens  a  new  direction  in  linguistics.  With  its  use  can  be  made  of 

linguistic and psychological analysis of all structural units of language. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” 

adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 

35

 

 



 

 

 



Gündüz İsmayılov, 

Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədr müavini 

gunduz525@yahoo.com 

 

MÜASİR AZƏRBAYCANDA DÖVLƏT-DİN MÜNASİBƏTLƏRİ 

 

Açar  sözlər:  dövlət-din  münasibətləri,  milli-mənəvi  dəyərlər,  multikulturalizm,  tolerantlıq, 

dini qurumlar.  



Ключевые  слова:  государственно-религиозные  отношения,  национально-духовные 

ценности, мультикультурализм, толерантность, религиозные объединения. 



 

Azərbaycanın  müstəqilliyini  bərpa  etdikdən  sonra  keçdiyi  dövrü  üç  mərhələyə  bölmək  olar: 

iqtisadi-siyasi böhran dövrü, sabitlik və ilkin inkişaf dövrü, sürətli inkişaf dövrü. Ölkədə sabitliyin 

və inkişafın təməli Ulu Öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Şübhəsiz ki, onun əsasını qoyduğu 

və  formalaşdırdığı  idarəçilik  sistemi  olmasaydı,  növbəti  mərhələdə  Azərbaycanın  inkişafı  indiki 

qədər  sürətli  getməyəcəkdi.  Bu  baxımdan  ölkəmizin  hər  iki  mərhələdə  uğurlarının  təməlində 

Heydər Əliyev siyasəti dayanır. Lakin onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın sürətli inkişaf 

dövrü Prezident İlham Əliyevin adı ilə bağlıdır. Başqa ifadə ilə desək, dövlət başçısı İlham Əliyevin 

rəhbərliyi altında Heydər Əliyevin yolu ilə gələcəyə doğru inamla və sürətlə irəliləyən Azərbaycan 

həm sosial-iqtisadi göstəricilərinə görə, həm də milli-mənəvi dəyərlərimizin yaşadılması, tarixi-dini 

abidələrimizin  bərpası  sahəsində  regionun  lider  dövlətinə  çevrilib,  dünyada  sürətlə  inkişaf  edən 

ölkələr sırasına daxil olub və dünya birliyinin layiqli hörmətini qazanıb.

 

Bütün  sahələr  üzrə  inkişafın  təməlində  iqtisadi  amil  dayanır.  Azərbaycanın  sürətli  iqtisadi 



inkişafı, təbii ki, din sahəsinə də öz təsirini göstərib. Nəticə etibarı ilə bu gün ölkədəki dini durum 

ötən  əsrin  doxsanıncı  illəri  ilə  müqayisədə  kifayət  qədər  dəyişib.  Lakin  Azərbaycan  hökumətinin 

din  siyasətinin  mahiyyəti və  prinsipləri zərrə  qədər dəyişikliyə  məruz qalmayıb.  Çünki  Ulu Öndər 

Heydər  Əliyev  Azərbaycan  hökumətinin  din  siyasətinin  əsas  istiqamətlərini  xalqımızın  və 

dövlətimizin  milli  maraqlarına,  dövlətçilik  prinsiplərinə,  eləcə  də  beynəlxalq  normalara  uyğun 

müəyyənləşdirib.  

Azərbaycan  hökumətinin  din  siyasətinin  prioritet  istiqamətlərindən  biri  məhz  tolerantlıq  və 

mutikulturalizmlə  bağlıdır.  Belə  ki,  xalqımızın  minilliklər  boyu  formalaşmış  tolerant  və 

multikultural  ənənələrini  qoruyub  saxlamaq,  inkişaf  etdirmək,  o  cümlədən  yerli  və  beynəlxalq 

səviyyədə  təşviq,  təbliğ  etmək  dövlətin  din  siyasətinin  əsas  hədəfləri  sırasındadır.  Dövlətin 

tolerantlıq və multikulturalizm prinsiplərinə yanaşmasını həm dini konfessiyalara, müxtəlif dinlərin 

nümayəndələrinə,  tarixi-dini  abidələrin  bərpasına,  həm  bu  istiqamətdə  təşkil  etdiyi  beynəlxalq 

konfranslara  münasibətdə,  həm  də  milli  qanunvericiliyin  mahiyyətində  açıq  aydın  görmək 

mümkündür.  Əslində,  Azərbaycandakı  tolerant  və  mutlikultural  ənənələri  ən  yaxşı  ölkənin  dini 

mənzərəsi əks etdirir. Bu baxımdan Azərbaycanda dövlət-din münasibətlərinə və mövcud vəziyyətə 

ötəri də olsa, nəzər salmaq yaxşı olardı.    

Hesablamalara  görə,  Azərbaycan  əhalisinin  təxminən  96  faizini  müsəlmanlar,  4  faizini 

xristianlar,  yəhudilər,  bəhailər,  krişnalar  və  digər  dinlərin  mənsubları  təşkil  edirlər.  Ölkə 

müsəlmanlarının təxminən 60-65 faizi şiə, 35-40 faizi sünni məzhəb müsəlmanlardan ibarətdir  [4, 

s. 170]. 

Xristianlığın,  demək  olar  ki,  bütün  cərəyanları  ölkəmizdə  təmsil  olunmuşdur.  Belə  ki, 

Azərbaycanda pravoslav, katolik, lüteran və protestant təriqətlərin, eləcə də tarixi Alban kilsəsinin 

mənsubları  olan  xristianlar  yaşayır.  Ölkənin  xristian  əhalisi  əsasən  Bakı,  Sumqayıt,  Gəncə 

şəhərlərinin, eləcə də Qax (gürcü pravoslavlar), İsmayıllı, Gədəbəy, Qobustan (molokanlar), Qəbələ 

və Oğuz (Nic qəsəbəsində və Oğuz şəhərində alban-udilər) rayonlarının əhalisidir.  

Hazırda Azərbaycanda 2 mindən çox məscidlə yanaşı, 13 kilsə və 7 sinaqoq fəaliyyət göstərir. 

[5,  s.  3].  Kilsələrdən  5-i  pravoslav  (Bakıda  3,  Gəncə  və  Xaçmazda  1),  4-ü  gürcü  pravoslav  (Qax 

rayonu), 1-i lüteran, 1-i katolik və 2-si Alban-udi dini icmasına mənsubdur. Yəhudi sinaqoqlarından 

2-i Bakıda, 2-i Oğuzda, 3-ü Quba rayonunun Qırmızı qəsəbəsində yerləşir  


 

“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” 

adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 

36

 

 



 

 

İbadət evləri ilə yanaşı, respublikada xristian və yəhudi dini tədris müəssisələri, o cümlədən 



pravoslav  kilsələri  yanında  bazar  günü  məktəbləri,  protestant  icmalarının  Bibliya  kursları, 

yəhudilərin ivrit dilini, yəhudi dini və mədəniyyətini öyrətmə kursları və s. fəaliyyət göstərir.  

20 aprel 2016-cı ilin məlumatına görə, Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsində 649 dini 

qurum dövlət qeydiyyatına alınmışdır. Onlardan 25-i qeyri-islam təmayüllüdür. Sonunculardan 15-i 

xristian, 7-si yəhudi, 2-si bəhai və 1-i krişna şüuru dini icmasıdır.  

Dövlətin  din  siyasətinin  əsas  mahiyyəti  və  məqsədi:  Azərbaycan  Respublikasının  din 

sahəsində apardığı siyasət cəmiyyətdə dinin müxtəlif formalarda mövcudluğunu nəzərə alaraq, fikir, 

söz  və  vicdan  azadlığı  üzərində  qurulmuşdur.  Eyni  zamanda,  dövlətin  din  sahəsindəki  siyasəti 

beynəlxalq  hüququn  prinsiplərinə  və  normalarına,  Azərbaycan  Respublikasının  qoşulduğu 

beynəlxalq  müqavilələrə,  ölkə  Konstitusiyasına  və  digər  normativ  hüquqi  aktlara  əsaslanır  [6,  s. 

211].  


Bütün  müasir  demokratik  dövlətlər  kimi,  Azərbaycan  Respublikası  fikir,  söz  və  vicdan 

azadlığı prinsiplərini gündəlik həyatda təmin etməyə və qorumağa çalışır. Bu sahədə görülən işlər 

həyatın ən vacib elementlərindən biri kimi, Azərbaycan hökumətinin diqqət mərkəzindədir. Dövlət 

ölkədə və dünyada dini azadlıqların qorunması ilə bağlı bütün səyləri dəstəkləyir.  

Azərbaycan  hökumətinin  vətəndaşların  etiqad  azadlığının  təmin  etmək  sahəsində  həyata 

keçirdiyi  siyasət  öz  müsbət  bəhrələrini  verməkdədir.  Hazırda  respublikada  dini  durum  sabitdir, 

ölkədəki  dini  tolerantlığın  səviyyəsi  yüksəkdir,  din  sahəsində  beynəlxalq  konfranslar  və  görüşlər 

keçirilir, dini əqidəsinə görə vətəndaşlar arasında heç bir ayrı-seçkiliyə yol verilmir. “Bütün bunlar 

da öz növbəsində Azərbaycanın Cənubi Qafqazdakı geosiyasi liderliyindən xəbər verir və ölkənin 

daxili və xarici siyasətində mühüm amil kimi çıxış edir” [3, s. 146]. 



Qanunvericilik bazası: Azərbaycan Respublikasında dövlət-din münasibətlərini tənzimləyən 

və  birbaşa  vətəndaşların  vicdan  azadlığı  ilə  bağlı  olan  qanunvericilik  bazası  formalaşdırılarkən, 

eləcə də mövcud qanunvericilikdə dəyişikliklərin layihəsi hazırlanarkən ölkə ərazisindəki xalqların, 

etnik  qrupların,  o  cümlədən  dinlərin  nümayəndələrinin  vicdan  azadlığı,  multikulturalizm  və 

tolerantlıq  məsələlərinə  xüsusi  diqqət  yetirilmişdir.  Əsas  məqsəd  uzun  dövrlər  ərzində 

azərbaycanlılarla birgə harmoniya və qardaşlıq şəraitində yaşayan xalqların ən böyük nailiyyəti olan 

dini  və  milli  dözümlülük  ənənələrinin  möhkəmləndirilməsi  və  onu  yad  təsirlərdən  qorumaq 

olmuşdur. 

12 noyabr 1995-ci ildə qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına indiyədək 

iki  dəfə  (24.08.2002  və  18.03.2009-cu  illərdə)  ümumxalq  səsverməsi  (referendum)  vasitəsilə  

əlavələr və dəyişikliklər edilmişdir. Təkcə son referendumda dini etiqad azadlığının normativ əsası 

olan üç maddəyə mühüm əlavələr olunmuşdur. Məsələn, 18-ci maddə dövlət-din münasibətlərinin 

əsasını  və  hüquqi  vəziyyətini  müəyyən  edən  mühüm  normadır.  Bu  normada  dinin  dövlətdən  ayrı 

olması,  bütün  dini  etiqadların  qanun  qarşısında  bərabərliyi  göstərilmişdir.  Bu  müddəa  ilə  dövlət 

dinlərə  qarşı  Konstitusiya  səviyyəsində  özünün  ali  niyyətini  bəyan  edir.  İkinci  hissədə    insan 

ləyaqətini  alçaldan  və  ya  insanpərvərlik  prinsiplərinə  zidd  olan  dinlərin  yayılması  və  təbliğinin 

qadağan olması göstərilir [2, s. 8].  

Yeni  dəyişikliklərdən  biri  dinlərlə  yanaşı,  belə  fəaliyyətə  xidmət  edən  dini  cərəyanların 

qadağan  olunmasıdır.  Bu  yenilik  yeni  yaranmış  qeyri-ənənəvi  cərəyanların  ölkədəki  dini  duruma 

zərərli  təsirinin  qarşısını  almağa  və  müxtəlif  dinə  mənsub  olan  insanların  bərabər  səviyyədə 

hüquqlarının təmin edilməsinə yönəlmiş addım hesab edilir. 

Bundan başqa, “Bərabərlik hüququ” adlanan 25-ci maddəyə iki yeni – IV və V bəndlər əlavə 

edilmişdir.  Həmin  maddənin  3-cü  hissəsinə  görə  “dövlət,  irqindən,  milliyyətindən,  dinindən, 

dilindən,  cinsindən,  mənşəyindən,  əmlak  vəziyyətindən,  qulluq  mövqeyindən,  əqidəsindən,  siyasi 

partiyalara, həmkarlar ittifaqlarına və digər ictimai birliklərə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, hər 

kəsin  hüquq  və  azadlıqlarının  bərabərliyinə  təminat  verir.  İnsan  və  vətəndaş  hüquqlarını  və 

azadlıqlarını  irqi,  milli,  dini,  dil,  cinsi,  mənşəyi,  əqidə,  siyasi  və  sosial  mənsubiyyətə  görə 

məhdudlaşdırmaq  qadağandır”.  Bu  bənddə  nəzərdə  tutulmuş  müddəalar  real  həyatda  öz  əksini 

tapmışdır  və  bilavasitə  milli  və  dini  azadlıqların  hüquqlarının  müdafiəsinə  yönəlmişdir.  Buna 

baxmayaraq,  Konstitusiya  səviyyəsində  belə  təminatın  gücləndirilməsi  məqsədilə  aşağıdakı  yeni 

bəndlər qəbul edilmişdir:  


 


Yüklə 6,82 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   88




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin