Azərbaycan respublikasi daxiLİ İŞLƏr naziRLİYİ polis akademiyasi kafedra

 
8 
 
6) tərəflərin konkret davranışını müəyyənləşdirməsindən və ictimai iradəni 
formalaşdıraraq, yaxud müəyyənləşdirərək, ictimai praktikaya nizam və qayda 
elementi daxil etməsindən irəli gələn hüquq münasibətlərinin tənzimləyici rolu. 
Hüquq normaları ilə əlaqədə və onların əsasında meydana gələn hüquq 
münasibətləri həyatda çoxdur. Onlar hüquq münasibətinin tərəfi (subyekti) üzərində 
konkret subyektiv hüquqlar və vəzifələrin qoyulması ilə hüquq normalarındakı 
(obyektiv hüquqda) ümumi göstərişlərinə keçid vasitəsi olur. 
Belə qəbul edilmişdir ki, hüquq norması əsasında meydana gələn hüquq 
münasibətləri hüquq sistemində və ictimai münasibətlərin dövlət-hüquqi tənzimləmə 
mexanizmdə aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirirlər: 
1) konkret situasiyalarda konkret hüquq normasının qüvvəsinin təsiri altına 
düşən subyektlərin dairəsini müəyyənləşdirirlər; 
2) abstrakt, ümumi xarakter daşıyan hüquq normalarının konkretləşdirilməsi 
yolu ilə konkret subyektlərin davranışını fərdiləşdirirlər; 
3) bir qayda olaraq, zərurət olduqda subyektiv hüquqların və hüquqi vəzifələrin 
müdafiəsinin hüquqi vasitələrinin hərəkətə gətirilməsinin zəruri şərti kimi çıxış 
edirlər. 
Hüquq münasibətləri formasında olan hüquqi əlaqələr konkret və ümumi 
xarakter daşıya bilər. Konkret hüquq münasibətləri hüquq və vəzifələri konkret 
müəyyən edilən iştirakçılar arasındakı hüquqi əlaqədir. Bu, əsasən ayrı-ayrı hüquq 
sahələrinin  mülki hüquq, ailə hüququ, əmək hüququ və s. normalarına 
münasibətləri, valideynlər və uşaqlar arasındakı hüquq münasibətləri və s. Ümumi 
hüquq münasibətləri və yaxud ədəbiyyatda adlandırıldığı kimi «davam edən», 
«ümuminizamlayıcı» hüquq münasibətləri başlıca olaraq mühüm, əsas münasibətləri 
nizama salan konstitusiya normalarına əsaslanır. Məsələn, qanunverici və icraedici 
orqanlar arasında hüquq münasibətləri, habelə vətəndaşlar tərəfindən özlərinin siyasi 
hüquqları və azadlıqlarının həyata keçirilməsi prosesində meydana gələn hüquq 
münasibətləri ümumi hüquq münasibətlərinə aiddir. Ümumi hüquq münasibətləri 
sözün geniş mənasında hüquq münasibətləridir. Konkret hüquq münasibətlərinə 
(sözün dar mənasında hüquq münasibətlərinə) nisbətdə ümumi hüquq münasibətləri 

---