Azərbaycan respublikasi elm və TƏHSİl naziRLİYİ aztu-nun nəzdində baki texniKİ kolleciN

İşəmuzd tarif yük daşımalarda əsas tarif növü sayılır. İşəmuzd tariflərdən daşıma həcminin 
dəqiq hesabını aparmaq mümkün olduqda istifadə olinması məqsədəuyğundur. 
İşəmuzd tarif, avtomobilin yükgötürmə qabiliyyətindən istifadə dərəcəsinə görə 1, 2, 3 və 4 
olmaqla, dörd sinifə bölünür. Avtomobilin yüklənmə dərəcəsi artdıqca, daşımaların tarif dərəcəsi 
azalır.
Vaxtamuzd tarif hərəkət tərkibindən müəyyən vaxt ərzində istifadə olunduqda və 
daşımanın kəmiyyət xarakteristi-kaşını təyin etmək mümkün olmadıqda və ya qeyri - rasional 
olduqda tətbiq olunur. 
Vaxtamuzd tarif stavkası hərəkət tərkibinin tipindən asılı olaraq 1 saata görə və ya həmin 
vaxtda etdiyi yürüşə görə hesablanır. 
Vaxtamuzd tarif o zaman tətbiq olunur ki, işəmuzd ta-rifi müəyyən etmək mümkün olmur. 
Məsələn, 
• yükün çəkisini təyin etmək çətindir və ya mümkün deyil; 
• rabitə və elektrik verilişi xidmətlərində;
• poçt daşımaları, dövri mətbuat yayımı, texniki yardımda; 
• zavoddaxili, təsərrüfatdaxili daşımalarda və s. 

---

25 
Kilometr hesabı tarif hərəkət tərkibinin modelindən, tipindən, onun yürüşündən və 
yükgötürmə qabiliyyətindən asılı olaraq tətbiq olunur. 
Kilometr hesabı tarif stavkası adətən şəhərlərarası və beynəlxalq daşımalarda və ya 
avtonəqliyyat vasitəsinin özünün yerdəyişməsi zamanı tətbiq olunur (obyektiv səbəbdən boş yü-rüş 
zamanı). 
 
8. Nəqliyyat xidmətləri və xidmətin keyfiyyəti 
 
Nəqliyyat xidmətləri insanların ehtiyaclarını ödəməyə yönəlmiş və lazımi texnoloji, iq-
tisadi, informasiya, hüquqi və resurs dəstəyinin olması ilə xarakterizə olunan nəqliyyat fəaliyyəti 
kimi müəyyən edilir. 
Nəqliyyat xidmətləri yalnız, malların və ya sərnişinlərin daşınması deyil, həm də nəqliyyat 
prosesinin bir hissəsi olmayan, lakin onun hazırlanması və həyata keçirilməsi ilə əlaqəli əməliy-
yatları da nəzərdə tutur.
Nəqliyyat xidmətlərinə aşağıdakılar aid edilir: yüklərin və sərnişinlərin daşınması; yükləmə 
- boşaltma əməliyyatları (yükləmə - boşaltma, yenidən yükləmə, sərnişinlərin yenidən mindirilməsi, 
anbardaxili əməliyyatlar); saxlanan yüklərə və gözləyən sərnişinlərə xidmətlər; daşıma vasitələrinin 
hazırlanması və daşınması üzrə xidmətlər; daşıma vasitələrinin icarə və ya prokat əsasında 
verilməsi; yük, sərnişin, baqaj daşınarkən, müəssisələrə, təşkilatlara, əhaliyə xidmət göstərilərkən 
yerinə yetirilən nəqliyyat – ekspedisiya xidməti; yeni və təmir olunmuş nəqliyyat vasitələrinin 
daşınması (çatdırılması); digər xidmətlər. 
Yerli və xarici təcrübənin təhlilinin nəticələrinə görə nəqliyyat xidmətlərini aşağıdakı təsni-
fata ayırmaq olar: 
- nəqliyyat müəssisələrinin əsas fəaliyyətinin qarşılıqlı əlaqə əlamətinə görə xidmətlər 
daşıma (yəni, bu və ya digər şəkildə daşıma elementi daxil olmaqla) və qeyri - daşımalara bölünür; 
- xidmətin göstərildiyi istehlakçı növünə görə - xarici (qeyri - nəqliyyat müəssisə və 
təşkilatlarına göstərilən) və daxili, yəni başqa nəqliyyat müəssisə və təşkilatlarına və ya digər 
sahələrə göstərilən xidmətlər. Məsələn, daşımaları həyata keçirən nəqliyyat - ekspedisiya müəssi-
səsinin hərəkət tərkiblərinə göstərilən xidmətlər daxili nəqliyyat xidmətləri sayılır; 
- müəyyən bir xidmətin göstərilməsi ilə əlaqəli fəaliyyətlərin xarakterinə görə - texnoloji,