Azərbaycan respublikasi səHİYYƏ naziRLİYİ azərbaycan tibb universiteti S. A. Gürzəliyev
Yüklə 1,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Cədvəl 2.2.
65 Ayrı-ayrı heyvanların mədəsinə birdəfəlik yeridilən mayenin maksimal tutumu (ədəbiyyat məlumatlarına əsasən). Heyvanın növü Kütləsi, q. Mayenin miqdarı, ml Qeyd Siçanlar 30- və daha çox 1 – 1, 5 25-30 0, 8-1 20-25 0, 5-0, 7 18-20 0, 3-0, 4 Siçovullar 300- və daha çox 8-ə qədər 250-300 6-a qədər 200-290 4-5 100-190 3 Dəniz donuzları 300- və daha yuxarı 6 250-290 4-5 Dovşanlar 3500- və yuxarı 200 2500-3400 150 2000-2400 100 Pişiklər 3000- və yuxarı 100 Bəzi müəlliflət 40ml-dən çox olmayaraq təklif edirlər. 2500-3000 50-80 İtlər Çəkisindən asılı olaraq 50-dən 500- 800-ə qədər Maddə mədəyə yeridilərkən 4saat keçənə qədər heyvana yemək və su vermək olmaz. Başqa sözlə heyvanın mədəsinə maddənin yeidilməsi acqarına (yemləmədən 4 saat sonra) aparılır, belə ki, maddənin qida ilə dolu olan mədədən rezorbsiyası daha 66 pis olur, nəyin ki, boş mədədən.Məsələn: bəzi xarici müəlliflərin fikrinə görə acqarına olan heyvanlarda alınan DL 50 , tox heyvanlara nisbətən fərqli olur(30%-ə qədər) Kimyəvi birləşmənin mədəyə yeridilməsindən bir neçə saat sonra heyvanlara yem və su vermək olar.Belə heyvanlar üzərində müşahidə maddə yeridilən gündən başlayaraq, iki həftəyə qədər davam etdirilməlidir.Bu zaman maddənin toksiki təsirinin simptomları, hərəkətin pozulması, yanı üstü vəziyyət , narkoz vəziyyəti, qıcolmalar və s.qeyd edilməlidir. Müxtəlif qruplar üzərində təcrübə aparmaqla 50% ölüm törədə bilən doza və yaorta olüm dozası(DL 50) təyin nedilir.Əgər maddənin toksiklyi həddindən çox yüksək olmaqla, kəskin qıcıqlandırıcı təsirə malik olarsa, onda neytralldırmaq məqsədilə həlledici məhluldan və yaxud emulqatorlardan istifadə etmək olar. Xüsusi hallarda (maddənin təsir mexanizmi öyrənilərkən) maddanin yerli təsirini- turşuluğu və ya qələviliyi (pH< 6 və ya > 9) azaltmaq məqsədilə neytrallaşdırıcılardan istifadə edilir. Toz şəkilli və digər qarışıq maddələlərin özülülüyünü azaltmaq məqsədilə də həlledici və emulqatorlardan istifadə olunması məqsədə uyğundur.Həlledici və emulqatorlar olaraq, ən çox sudan, bitki yağından, 1-2%-li nişasta məhlulundan, yumurta sarısından, praktiki toksiki olmayan qeyri ionogen səthi aktiv maddələrdən istifadə etmək olar.Qeyd etmək lazımdır ki, müayinə olunan birləşməyə mümkün qədər az həcmdə həlledici daxil edilməlidir. Xüsusi olaraq, qeyd olunmalıdır ki, öldürücü doza diapazonu təyin edilərkən müxtəlif həcmli, lakin eyni konsentrasiyaya malik olan maddə məhlulu yeridilməlidir. Bu zaman yenə də yeridilən həcm həddindən çox olmamalıdır. Həlledicilərin və emulqatorların seçilməsinə ehtiyyatla yanaşmaq lazımdır. Ona görə ki, bir çox maddələr yağlı məhlullarda həll edilərkən, onların toksiklik təsiri artıb və ya azala bilər. Mədədə olan turşuluq mühiti və bağırsağın qələviliyi kimyəvi maddənin toksiklik dərəcəsinə təsir göstərir. Bəzi 67 zəhərli birləşmələr mədə turşuluğu təsirindən qismən və ya tamamilə öz toksiklik xassəsini itirıə bilər. Bununla belə bir sıra maddələr (qurğuşun duzıarı, trinitrotoluol və b.) mədə şirəsində yaxşı, lakin suda bir qədər pis həll olunaraq, maddənin sorulmasını asanlaşdırır. Əksər maddələr mədədən nisbətən tez evakuasiya olunaraq bağırsaqlara keçir və burada onun əsasən sorulması baş verir. Əgər mədənin motor və sekretor funksiyası bu və ya digər səbəbdən zəifləyərsə, evakuasiya tutumu yavaş gedir və orqanizm nisbətən daha çox miqdarda zəhəri zərərsizləşdirməyə imkan tapır. Zəhərin təsir gücü əsasən onun sorulma sürətilə şərtlənir. Uzunmüddətli xroniki təcrübələr zamanı kimyəvi maddələr orqanizmə içməli su və qida ilə yeridilir. Siçanlara və siçovullara müayinə olunan maddənin sulu məhlulu su əvəzinə heyvanlara verilir . bunun üçün xüsusi olaraq, 3-4 sm diametrə malik və uzunluğu 10-15 sm metrə malik olan, bölgülü şüşədən hazırlanmış sulayıcı borulardan istifadə edilir. Sərf olunan suyun həcmi bölgülərə əsasən təyin edilir. Boruların aşağı hissəsi əyilmiş, küt bucaq təşkil edir ki, bu da heyvanların su içməsini şərait yaradır. Hər gün qalıq suyu azad edilir, və yeni təzə su doldurulur, sutka ərzində içilən suyun miqdarı qeydə alınır. Suya olan tələbat təbii olaraq, ətraf mühitin temperaturundan asılı olaraq dəyişir. Müayinə olunan maddənin sulu məhlulundan əlavə başqa maye verilmir. Qida rasionuna daxil olan süd gündə 1 dəfə 10-15 dəqiqə müddətində verilir. Adətən ağ sişanlar sutkada 1, 5-dən 3 ml-ə, ağ sişovullar isə 8 ml-dən- 15 ml-ə qədər maye içirlər. Müayinə olunan maddənin su ilə birlikdə dovşan və pişiklərə verilməsi çətinlik törədir, ona görə ki, bu heyvanlar adətən az su içirlər. Müayinə olunan maddəni heyvanın qidası ilə qarışdırmaqla və hər qida payı əvvəlcədən çəkilməklə verilə bilər. Bəzi toksiki maddələri siçuvullara az miqdar çörək və ya şəkərlə birlikdə vermək olar. İzləmək lazımdır ki, heyvan həmin qidanı 68 sona qədər yesin, əgər qalıq qalarsa onu yığıb yenidən çəkərək heyvana vermək lazımdır. Yüklə 1,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|