Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti “Menecment və Marketinq”

5.Beynəlxalq marketinq fəaliyyətinin idarə olunmasının təşkilatı quruluşu.

Xarici bazara çıxarkən firmanın qəbul edəcəyi mühüm qərarlardan biri də marketinq xidmətinin səmərəli və çevik təşkilati quruluşunun ( marketinq sevice orqanization ) yaradılmasıdır.

Xarici əməliyyatların genişlənməsi ilə əlaqədar olaraq firma özünün beynəlxalq marketinq xidməti bölməsinin quruluşu dəyişən mühitə uyğunlaşdırmalıdır.Bununla əlaədar olaraq, yaradılmış təkilatı quruluş bir sıra amillərin qarşılıqlı əlaqəsindən aslıdır. Bu amillər aşağıdakılardır: xarici müəssisənin növü və yerləşdiyi ölkə, bunların firmanın işinin ilkin səmərəliliyinə təsiri, aktivlərin xarakteri ( o aktivlər nəzərədə tutulur ki, onlar firmanın yerləşdiyi ölkədən kənarda biznes işinin aparılmasına istifadə olunur ), firmanın perspektiv məqsədlərinə nail olma üsulları.

Firmalar xarici ölkələrdə öz filial və nümayəndəliklərini yaradarkən onların statuslarını dəqiq müəyyənləşdirməli və beynəlxalq marketinq fəaliyyətinin təşkilatı quruluşunu ümumi məqsədlərə nail olunmasına xidmət etmək nöqteyi – nəzərindən təşkil etməlidir. Bundan əlavə, firmanın işlədiyi bütün ölkələrdə beynəlxalq marketinq xidmətinin standart quruluşundan istifadə etməsi də əlverişli deyil. Bu halda hər bir ölkədə firmanın fəaliyyət istiqamətlərində, filialların statusundan, ölkədə mövcud olan spesifik xüsusiyyətlərədən asılı olaraq marketinq xidmətinin müxtəlif quruluşundan istifadə olunmalıdır.

Beynəlxalq marketinq xidmətinin quruluşu işlənilərkən onun səlahiyyətlərinə aid olan məsələlər mütləq nəzərə alınmalıdır.Beynəlxalq marketinq xidmətinin səlahiyyətlərinə aşağıdakı məsələlər daxildir: marketinq informasiya sisteminin toplanması və təhlili; xarici bazarlarda mövcud olan və potensial tələb və təklifin səviyyəsinin öyrənilməsi; beynəlxalq reklam; təbliğat və stimullaşdırma işlərinin təşkili; qablaşdırma və nəqletmə; müştərilərin ödəmə qabiliyyətliyinə nəzarət; göndərmələrin vaxtında həyata keçirilməsi; serviz xidmətinin təşkili.

İri kompaniyalar üçün marketinq informasiyasının böyük əhəmiyyəti var.Burada söhbət ilkin və təkrar informasiyaların toplanması və təhlili; firmanın

fəaliyyətini əks etdirən məlumatların rəhbərlik və müvafiq əməkdaşlar arasında mübadiləsi; firmanı maraqlandıran bazarlarda vəziyyətin dəyişməsi barədə operativ və strateji məlumatlar və sairdən gedir.Beynəlxalq marketinq xidmətinin quruluşu o barədə mükəmməl və çevik olmalıdır ki, o xarici bazarda baş verən dəyişikliklərə həmin an reaksiya verə bilsin, ona düzəlişverici hərəkətləri həyata keçirsin və bununla da firmanın öz məqsədlərinə vaxtında və tam nail olmasına zəmin yaratsın.

Beynəlxalq marketinqin idarə edilməsinin təşkilati quruluşu dedikdə bilavasitə bu və ya digər dərəcədə market­inq fəaliyyətilə məşğul olan işçilərin çalışdıьı şöbə və ya bölmələrin məcmusu başa düşülür. Beynəlxalq marketinqin təşkilati strukturunun düz­gün və bazar situasiyasına uyьun qurulması müəssisənin bazar fəaliy­yə­ti­nin müvəffəqiyyətlə həyata keçi­ril­məsini, onun rəqabət mübarizəsində rəqabət üstünlüyü əldə etməsini təmin edir.

Beynəlxalq marke­tinqin idarə edilməsinin təşkilat strukturu, əsasən, funksional, məhsul, regional, bazar və bunların kombinasiyaları əlamətlərinə görə təşkil olunur.

Beynəlxalq marketinqin funksional təşkilati quruluşunda marketinq fəaliyyə­ti­nə aid olan funksiyalar, əməliyyatlar və ya işlər ayrı-ayrı struktur bölmələrinə təh­kim olunur (şəkil 8.3). Beynəlxlaq marketinqin funksional təşkilat quruluşundan əsasən хırda, məh­sul çeşidi və fəaliyyət bazarları məhdud olan müəssisələr istifadə edirlər.

Marketinqin bu idarəetmə strukturunun üstünlüyü onun sadəliyi, az хərc tələb etməsi, hər bir icraçı­nın vəzifə öhdəliklərinin və vəzifələrinin dəqiq müəyyənləşdirilməsi imkanı, işçi­lə­rin konkret funk­si­yalar üzrə iхtisaslaşmasıdır.

Lakin bu idarəetmə strukturunun bir sıra çatışmazlıqları da mövcuddur. Bura əsasən məhsul üzrə iхtisaslaşmış bölmənin olmaması səbəbindən məhsul çeşidinin ge­nişləndirilməsi işlərinin keyfiyyətinin aşaьı düşməsi, marketinqin müхtəlif funksiyalarını həyata keçiriən bölmənin maraqlarının, həmçinin həmin bölmələrin maraqları ilə bütünlükdə müəssisənin maraqlarının uyьun gəlmədiyi halda dar qrup maraqlarının meydana çıхması və bunun nəticəsində ziddiyyətli situasiyaların yaranması, işçilərin innovasiyaların tətbiqində maraqlı olmaması, meydana çıхan problemlərin operativ həll edilməsinin çətinliyi və s. aid edilir. Həm də müəssisənin istehsal etdiyi məhsul çeşidinin və fəaliyyət bazarlarının sayı art­dıqca bu çatışmazlıqların sayı da artır.

Məhsul yönümlü idarəetmə strukturunda marketinq хidməti müəssisənin istehsal etdiyi müхtəlif məhsul çeşidi və çeşid qrupları üzrə təşkil edilir və onlar üzrə bütün marketinq fəaliyyəti bu struk­tur bölmələrinə təhkim edilir (şəkil 8.4). Bu idarəetmə strukturundan, bir qayda olaraq, iri, qeyri-mərkəzləşdirilmiş idarəetmə prinsipi əsasında fəaliyyət göstərən müəssisələr, yəni filialları muхtar qaydada fəaliyyət göstərən, spesifik хüsusiyyətlərə malik olan və geniş çeşidli məhsul istehsal edən müəssisələr istifadə edirlər.

Bu idarəetmə strukturu hər bir məhsulun хüsusiyyətlərini, istehlakçıların tələ­bat­larını, alış motivlərini və davranışını daha dərindən öyrənməyə və bunun sayə­sin­də, bazara daha tez və aktiv uyьunlaşmaьa, həmçinin hər bir məh­sulun bazar uьuruna və ya uьursuzluьuna görə məsuliyyət daşıyan bölməni müəyyən­ləş­dirməyə imkan verir.

Marketinq bölməsinin işçilərinin öhdəliklərinin və vəzifələrinin geniş olması, ayrı-ayrı məhsul üzrə marketinq хidmətlərinin fəaliyyətlərindəki paralelçilik, baha başa gələn idarə­et­mə pillələrinin yaranması imkanı, məhsul çeşidi həddən artıq geniş olduqda marketinq fəaliyyətinin effektliyinin azalması və ida­rə aparatı хərclərinin səviyyəsinin artması və bu kimi digər neqativ halların meydana çıхması imkanı bu idarəetmə strukturunun başlıca çatışmazlıqların­dan­dır.