AZƏrbaycan respublikasinin müLKİ prosessual məCƏLLƏSİ MÜNDƏRİcat

51 
105.3.  Şahid  çağırılması  ilə  əlaqədar  çəkdiyi  xərcləri  və  itirdiyi  vaxta  görə  pul  əvəzinin 
ödənilməsini tələb etmək hüququna malikdir. 
M a d d  ə  1 0 6 .  İşdə iştirak edən şəxslərin izahatları 
106.1.  İşdə  iştirak  edən  şəxslərin  iş  üçün  əhəmiyyətli  olan  və  onlara  məlum  olan  faktlar 
barədə 
izahatları 
iş 
üzrə 
toplanmış 
digər 
sübutlarla 
yanaşı 
yoxlanılmalı 
və 
qiymətləndirilməlidir. 
106.2.  Digər tərəf  sübutları  özündə  saxlayıb  məhkəmənin  tələbi  ilə  təqdim  etmədikdə, 
məhkəmə  tərəflərin  bildirdiyi  məlumatlar  əsasında  iş  üçün  əhəmiyyətli  olan  halları  müəyyən 
olunmuş hesab edə bilər. 
106.3.  Tərəfin  tələb və  etirazlarının  əsaslandırdığı  faktları  digər tərəfin  etiraf  etməsi  əks 
tərəfi gələcəkdə bu faktları sübut etmə vəzifəsindən azad edir. Faktın etiraf olunması məhkəmə 
iclasının  protokoluna  yazılır  və  bu  barədə  etiraf  edən tərəf  protokola  imza  edir.  Faktın  etirafı 
yazılı ərizədə ifadə olunursa, həmin ərizə işə tikilir. 
106.4. Məhkəmə faktın etiraf olunmasının işin həqiqi hallarının gizlədilməsi məqsədi ilə və 
yaxud  aldatma,  zor,  hədə  və  ya  yanılma  təsiri  nəticəsində  baş  verməsinə şübhə  edirsə,  etirafı 
qəbul etmir. Bu halda həmin faktlar ümumi qaydada sübut olunmalıdır. 
F ə s i l   8 
MƏHKƏMƏ XƏRCLƏRİ 
M a d d  ə  1 0 7 .  Məhkəmə xərclərinin tərkibi 
Məhkəmə  xərcləri  dövlət  rüsumundan  və  işə  baxılması  ilə  əlaqədar  olan  məsrəflərdən 
ibarətdir. 
M a d d  ə  1 0 8 .  Dövlət rüsumu 
108.1. Dövlət rüsumu aşağıdakı hallarda ödənilir: 
108.1.1. iddia ərizələri verildikdə; 
108.1.2.  iddianın  predmetinə  dair  müstəqil  tələb  irəli  sürən  üçüncü  şəxslər işə  qoşulmaq 
barədə ərizə verdikdə; 
108.1.3. hüquqi əhəmiyyət kəsb edən faktların müəyyən edilməsi barədə ərizələr verildikdə; 
108.1.4.  apellyasiya  və  kassasiya  şikayətləri  verildikdə,  eləcə  də  iş  üzrə  icraatın  xitam 
verilməsindən, iddianın baxılmamış saxlanılmasından, məhkəmə cərimələrinin qoyulmasından 
şikayət verildikdə. 
108.2.  Məhkəmələrdə  baxılan  işlər  üzrə  dövlət  rüsumunun  əsasları,  ödənilmə  qaydaları, 
məbləği və dövlət rüsumu ödəməkdən azad edilmə halları qanunla müəyyən edilir. 
52 
M a d d  ə  1 0 9 .  Məhkəmə aktlarından şikayət verilərkən dövlət rüsumu 

109.1. Apellyasiya və kassasiya şikayəti verildikdə birinci instansiya məhkəməsinə müraciət 
edilərkən  ödənilməsi  müəyyən  edilmiş  dövlət  rüsumunun  müvafiq  olaraq  120  və  150  faizi 
məbləğində dövlət rüsumu ödənilir. 
109.2. (Çıxarılıb) 
53 
54
M a d d  ə  1 1 0 . (  Ç ı x a r ı l ı b ) 
55
M a d d  ə  1 1 1 . (  Ç ı x a r ı l ı b ) 
M a d d  ə  1 1 2 .  İddianın qiyməti 
112.1. İddianın qiyməti aşağıdakı qaydada müəyyən edilir: 
112.1.1. pul vəsaiti alınması haqqındakı iddialarda—alınan məbləğlə; 
112.1.2. əmlakın tələb edilməsi haqqındakı iddialarda—tələb edilən əmlakın dəyəri ilə; 
112.1.3. aliment alınması haqqındakı iddialarda—bir il ərzində ödəmənin məcmusu ilə; 
112.1.4.  müddətli  verilmə  və  ya  ödəmə  haqqındakı  iddialarda—bütün  vermə  və  ya 
ödəmələrin məcmusu ilə, lakin 3 ildən artıq olmamaqla; 
112.1.5.  müddətsiz  və  ya  ömürlük  ödəmələr  haqqındakı  iddialarda—ödəmələrin  3  illik 
məcmusu ilə; 
112.1.6.  ödəmənin  azaldılması,  yaxud  artırılması  haqqındakı  iddialarda—ödəmənin 
azaldıldığı və ya artırıldığı məbləğdə, lakin bir ildən artıq olmamaq şərti ilə; 
112.1.7.  ödəməyə  xitam  verilməsi  haqqındakı  iddialarda—qalan  ödəmə  və  ya  vermənin 
məcmusu ilə, lakin bir ildən artıq olmamaq şərti ilə; 
112.1.8.  əmlak  icarəsi  müqaviləsinin  vaxtından  əvvəl  pozulması  haqqındakı  iddialarda— 
müqavilənin  qüvvədə  olmasının  qalan  müddəti  ərzində  əmlakdan  istifadə  etməyə  görə 
ödəmənin məcmusu ilə, lakin 3 ildən artıq olmamaq şərti ilə; 
112.1.9.  fiziki  şəxslərə  mülkiyyət  hüququ  üzrə  məxsus  olan  tikintilərə  mülkiyyət  hüququ 
haqqındakı  iddialarda—tikintilərin  qiyməti  ilə,  lakin  inventar  qiymətindən  az  olmamaq  şərti 
ilə,  bu  olmadıqda—sığorta  müqaviləsi  üzrə  məbləğdən  az  olmamaq  şərti  ilə,  hüquqi  şəxslərə 
məxsus olan tikintilər üçün isə balans qiymətindən az olmamaq şərti ilə; 
112.1.10.  bir  neçə  müstəqil  tələbdən  ibarət  olan  iddialarda—bütün  tələblərin  ümumi 
məbləği ilə; 
112.1.11. tutulma mübahisəsiz (akseptsiz) qaydada həyata keçirilən icra sənədinin və digər 
sənədin icra edilməməli sənəd hesab edilməsi barədəki iddialarda—mübahisə edilən məbləğlə; 
112.1.12.  torpaq  sahəsi  tələbi  barədəki  iddialarda—torpağın  müəyyən  edilmiş  qiyməti  ilə, 
bu olmadıqda isə bazar qiyməti ilə. 
112.2. İddia qiymətinə həm də iddia ərizəsində göstərilən dəbbə pulu (cərimələr, penyalar) 
da daxil edilir. 
112.3. Qarşılıqlı iddia da əsas iddia qaydasında ödənilir. 
112.4.  İddianın  qiyməti  iddiaçı  tərəfindən  göstərilir.  İddianın  qiyməti  düzgün 
göstərilmədikdə, həmin qiymət məhkəmə tərəfindən müəyyən edilir. 
M a d d  ə  1 1 3 .  Dövlət_rüsumu_kəsirinin_ödənilməsi'>Dövlət rüsumu kəsirinin ödənilməsi 
113.1.  İddia  verilən  zaman  qiymət  qoyulması  çətinlik  törədən  iddialar  üzrə  dövlət 
rüsumunun miqdarı əvvəlcədən hakim tərəfindən müəyyən edilir, sonradan isə rüsumun kəsiri 
məhkəmə tərəfindən iş həll olunarkən müəyyən edilmiş iddia qiymətinə müvafiq olaraq alınır. 

113.2. İddia tələbləri artırıldıqda, rüsumun kəsir məbləği artırılmış iddia qiymətinə müvafiq  
olaraq ödənilir.  
M a d d  ə  1 1 4 .  Dövlət rüsumunun qaytarılması 
114.1. Ödənilmiş dövlət rüsumu aşağıdakı hallarda qaytarılır:  
114.1.1.  qüvvədə  olan  qanunvericilik  üzrə  tələb  edilən  miqdardan  artıq  dövlət  rüsumu  
ödənilərsə;  
114.1.2.  bu  Məcəllə  ilə  nəzərdə  tutulmuş  əsaslarla  ərizəni  baxılmaq  üçün  qəbul  etməkdən  
imtina edilərsə;  
114.1.3. bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş əsaslarla ərizə geri qaytarılarsa;  
114.1.4. bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş əsaslarla iş üzrə icraata xitam verilərsə;  
114.1.5. bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş əsaslarla ərizə baxılmamış saxlanılarsa;  
114.1.6.  bu  Məcəllə  ilə  nəzərdə  tutulmuş  qaydada  apellyasiya  şikayəti  geri  qaytarılarsa  və 
ya apellyasiya icraatına xitam verilərsə.  
114.2.  Bu  Məcəllənin  114.1.1‐ci  maddəsində  nəzərdə  tutulmuş  hallarda  dövlət  rüsumunun  
artıq ödənilmiş hissəsi geri qaytarılır. Dövlət rüsumu Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə 
nəzərdə  tutulmuş  digər  hallarda  da  geri  qaytarılır.  Məhkəmə  dövlət  rüsumunun  qaytarılması  
məsələsi  barədə  qərardad  çıxarır,  qərardadda  dövlət  rüsumunun  tam  və  ya  qismən  
qaytarılmasının əsasları göstərilir.  
M a d d  ə  1 1 5 .  İşə baxılması ilə əlaqədar məsrəflər 
115.0. İşə baxılması ilə əlaqədar məsrəflərə aşağıdakılar daxildir:  
115.0.1. şahidlərə, ekspertlərə, mütəxəssislərə, tərcüməçilərə verilməli olan məbləğlər;  
115.0.2. yerində müayinə keçirilməsi ilə əlaqədar olan xərclər;  
115.0.3. tərəflərin xəbərdar edilməsi və məhkəməyə çağırılmaları ilə əlaqədar xərclər;  
115.0.4.  tərəflərin  və  üçüncü  şəxslərin  məhkəməyə  gəlmələri  ilə  əlaqədar  yol  xərcləri  və 
yaşayış sahəsinin icarə xərcləri;  
115.0.5. nümayəndələrə etdikləri kömək üçün ödənilən xərclər;  
115.0.6. vəkillərə etdikləri kömək üçün ödənilən xərclər;  
115.0.7. cavabdehin axtarılması ilə əlaqədar xərclər;  
115.0.8. qətnamənin icrası ilə əlaqədar xərclər;  
115.0.9. məhkəmə tərəfindən zəruri hesab edilən digər xərclər.  
M a d d  ə 
1 1 6 .  Şahidlərə,  ekspertlərə,  mütəxəssislərə, tərcüməçilərə  verilməli 
məbləğlər 
116.1.  Şahidlərə,  ekspertlərə,  mütəxəssislərə  və  tərcüməçilərə  məhkəməyə  gəlmələri  ilə 
əlaqədar  yol  xərcləri  və  yaşayış  sahəsinin  icarəsi  ilə  əlaqədar  xərclər  ödənilir,  habelə  sutkalıq  
xərclər verilir.  
116.2.  Məhkəmənin  tapşırığı  ilə  gördükləri  işlər  ekspertlərin  və  mütəxəssislərin  xidməti  
vəzifəsinə aid deyildirsə, onlar gördükləri işlərin əvəzinə haqq alırlar. Ödənilən haqqın, yaşayış 
sahəsinin  icarə  haqqının  məbləği məhkəmə  tərəfindən işdə  iştirak  edən  şəxslərin  razılığı  ilə 
məntiqli həddə müəyyən edilir.  
116.3. Tərcüməçilərin əmək haqqı və məhkəməyə gəlməklə əlaqədar çəkdikləri xərc dövlət  
büdcəsi  hesabına  ödənilir.  Məhkəməyə  şahid  qismində  çağırılan  işçilərin  işdə  olmadıqları  

müddət  üçün  orta  əmək  haqları  saxlanılır.  Əmək  münasibətlərində  olmayan  şahidlər  adi 
məşğuliyyətlərindən ayrıldıqlarına görə faktiki sərf olunmuş vaxt və əməyin ödənilməsi üçün 
müəyyən edilmiş minimum əmək haqqının məbləği nəzərə alınmaqla əvəz alırlar. 
M a d d  ə  1 1 7 .  Şahidlərə, ekspertlərə və mütəxəssislərə verilməli məbləğin tərəflərdən 
alınması 
117.1.  Şahidlərə,  ekspertlərə  və  mütəxəssislərə  verilməli  məbləği və  iş  üzrə  digər zəruri 
xərcləri  xahiş  etmiş  tərəf  əvvəlcədən məhkəmənin  depozit  hesabına  keçirir.  Həmin  xahişi 
tərəflərin  hər  ikisi  etdikdə,  yaxud  şahidlərin  çağırılması,  ekspertlərin  təyin  edilməsi, 
mütəxəssislərin  cəlb  edilməsi  və  ödənilməli  olan  digər hərəkətlər məhkəmənin  təşəbbüsü  ilə 
edildikdə, tələb  olunan  məbləği tərəflərin  hər  ikisi  bərabər  qaydada  məhkəmənin  depozitinə 
keçirirlər. 
117.2.  Bu  Məcəllənin  117.1‐ci  maddəsində  göstərilən məbləği məhkəmə  xərclərindən  azad 
edilmiş tərəf ödəmir və həmin məbləğ dövlət hesabına aid edilir.
56 
M a d d  ə  1 1 8 .  Şahidlərə,  ekspertlərə,  mütəxəssislərə  və  tərcüməçilərə  məbləğin 
verilməsi 
118.1.  Şahidlərə,  ekspertlərə,  mütəxəssislərə  və  tərcüməçilərə  məbləğ,  onlar öz  vəzifələrini 
yerinə yetirdikdən sonra məhkəmə tərəfindən depozit hesabından verilir. 
118.2.  Ödənilməli  olan  məbləğlərin  miqdarı  və  verilməsi  qaydası  Azərbaycan 
Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 
M a d d  ə  1 1 9 .  Məhkəmə xərclərinin tərəflər arasında bölüşdürülməsi 
119.1.  Məhkəmə  xərcləri  ödənilmiş  tələblərin  məbləğinə  münasib  olaraq  işdə  iştirak  edən 
şəxslərə aid edilir. 
119.2.  İddiaçı  müəyyən  olunmuş  qaydada  dövlət  rüsumunu  ödəməkdən  azad  edilmişsə, 
dövlət rüsumu iddianın təmin edilmiş hissəsinə münasib olaraq cavabdehdən tutularaq dövlət 
gəlirlərinə alınır. 
119.3.  İş, işdə  iştirak  edən  şəxslər tərəfindən həmin  kateqoriyadan  olan  mübahisələrin 
qanunla  nəzərdə  tutulmuş  məhkəməyə  qədər həlli  qaydalarının  və  müqavilə  qaydalarının 
(tələbi  cavabsız  qoymaq,  tələb  olunan  sənədləri  göndərməmək)  pozulması  nəticəsində 
meydana gəlmişdirsə, məhkəmə həmin xərcləri işin nəticəsindən asılı olmayaraq müəyyən edə 
bilər. 
119.4.  İşdə  iştirak  edən  şəxslər məhkəmə  xərclərinin  bölüşdürülməsi  barədə  razılığa 
gəldikləri halda məhkəmə bu razılığa uyğun olaraq qərar qəbul edir. 
119.5. Apellyasiya və kassasiya şikayətləri verilməsi ilə əlaqədar işdə iştirak edən şəxslərin 
çəkdikləri məhkəmə xərcləri də bu Məcəllənin 119.1‐119.4‐cü maddələrində göstərilən qaydaya 
uyğun bölüşdürülür. 
57 
119.6. Yuxarı məhkəmə instansiyası işi yeni baxışa göndərmədən qətnaməni dəyişdirirsə və 
ya  yeni  qətnamə  çıxarırsa,  o,  müvafiq  olaraq  məhkəmə  xərclərinin  bölüşdürülməsini  də 
dəyişdirir. 
M a d d  ə  1 2 0 .  İş vaxtını itirməyə görə məbləğin tutulması 
Məhkəmə, vicdansızcasına əsassız iddia vermiş və ya iddiaya qarşı mübahisə etmiş, yaxud 
işə düzgün  və tezliklə baxılmasına və onun  həll edilməsinə  ardıcıl surətdə maneçilik  törətmiş 
tərəfdən,  iş  vaxtının  itirilməsi  üçün  digər tərəfin  və  ya  dövlətin  xeyrinə  məbləğ  tuta  bilər. 

Həmin  məbləğ  məhkəmə  tərəfindən  konkret  hallar  nəzərə  alınmaqla  ağlabatan  miqdarda 
müəyyən edilir. 
M a d d  ə  1 2 1 .  Nümayəndəyə və vəkilə göstərdiyi yardıma görə xərclərin ödənilməsi 
121.1.  Məhkəmə  nümayəndənin  və  ya  vəkilin  göstərdiyi  yardıma  görə  xərclərin,  konkret 
hallar  və  çıxış  üçün  təqdim  olunmuş  hesab  nəzərə  alınmaqla,  digər tərəfdən ağlabatan 
məbləğdə alınıb xeyrinə qətnamə çıxarılan tərəfə verilməsini qərara alır. 
121.2.  Bu  Məcəllənin  67‐ci  maddəsində  nəzərdə  tutulmuş  əsaslarla  işdə  iştirak  edən vəkil 
maddi  vəziyyətinə  görə  öz  hesabına  vəkil  tutmaq  imkanı  olmayan  şəxslərə  hüquqi  yardımı 
məhkəmənin  qərarı  ilə  pulsuz,  Azərbaycan  Respublikası  dövlət  büdcəsinin  vəsaiti  hesabına 
göstərir.  Qanunvericiliklə  müəyyən  edilmiş  məbləğdə  ödənilmiş  bu  vəsait  iddianın  təmin 
edilmiş hissəsinə münasib olaraq əleyhinə məhkəmə qərarı çıxarılmış şəxsdən tutularaq dövlət 
büdcəsinə ödənilə bilər. 
58 
M a d d  ə  1 2 2 .  İddiaçı iddiadan imtina etdikdə və barışıq sazişi bağladıqda məhkəmə 
xərcləri və yardım üçün vəkilə ödənilən xərclərin bölüşdürülməsi 
122.1. İddiaçı iddiadan imtina etdikdə, onun çəkdiyi xərclər cavabdeh tərəfindən ödənilmir. 
122.2.  İddia  verildikdən  sonra  iddia  tələblərinin  cavabdeh  tərəfdən  könüllü  surətdə  təmin 
edilməsi  nəticəsində  iddiaçı  öz  tələblərini  müdafiə  etməzsə,  iddiaçının  xahişi  ilə  məhkəmə 
onun çəkdiyi bütün xərcləri cavabdehdən alır. 
122.3.  Tərəflər  barışıq  sazişi  bağladıqda  məhkəmə  xərcləri  və  yardım  göstərməyə  görə 
nümayəndəyə və vəkilə ödənilən xərclər tərəflərin razılığına uyğun olaraq bölüşdürülür. 
M a d d  ə  1 2 3 .  İddiadan imtina edildikdə məhkəmə xərclərinin cavabdehə ödənilməsi 
Qanunla müəyyən edilmiş qaydada başqa şəxsin hüquq və azadlıqlarının, qanunla qorunan 
mənafeyinin  müdafiəsi  üçün  ərizə  ilə  məhkəməyə  müraciət  edən  şəxs  iddiadan  tam  və  ya 
qismən  imtina  etdikdə,  cavabdehə  onun  işə  baxılması  üçün  çəkdiyi  xərc  tam  və  ya  iddianın 
imtina edilmiş hissəsinə mütənasib olaraq dövlət büdcəsi hesabına ödənilir. 
M a d d  ə  1 2 4 .  İşə baxılarkən məhkəmənin çəkdiyi xərclərin ödənilməsi 
124.1. İşə baxılması ilə əlaqədar məhkəmənin çəkdiyi xərclər və iddiaçının ödəməkdən azad 
edildiyi  dövlət  rüsumu,  iddia  tələblərinin  təmin  edilmiş  hissəsinə  mütənasib  olaraq  dövlət 
mədaxilinə cavabdehdən alınır. 
124.2.  İddia  rədd  edildikdə  işə  baxılması  ilə  əlaqədar  məhkəmənin  çəkdiyi  xərclər  dövlət 
mədaxilinə məhkəmə xərclərindən azad edilməyən iddiaçıdan alınır. 
124.3.  İddia  qismən təmin  edilmişsə,  cavabdeh  isə  məhkəmə  xərclərini  ödəməkdən  azad 
olunmuşsa,  işə  baxılması  ilə  əlaqədar  məhkəmənin  çəkdiyi  xərclər məhkəmə  xərclərini 
ödəməkdən  azad  edilmiş  iddiaçıdan  tutularaq,  iddia  tələblərinin  təmini  rədd  edilmiş  hissəyə 
münasib olaraq dövlət mədaxilinə alınır. 
M a d d  ə  1 2 5 .   Məhkəmə  xərcləri  ilə  əlaqədar  məsələlər  üzrə  qərardaddan  şikayət 
verilməsi 
Məhkəmə xərcləri ilə əlaqədar qərardadlardan şikayət verilə bilər. 
F ə s i l   9 

MƏHKƏMƏ CƏRİMƏLƏRİ 
M a d d  ə  1 2 6 .  Məhkəmə cərimələrinin qoyulması 
126.1.  Məhkəmə  cərimələri  bu  Məcəllə  ilə  nəzərdə  tutulmuş  hallarda  və  miqdarda 
məhkəmə tərəfindən qoyulur. 
126.2. İşin məhkəmə baxışında iştirak edən və iştirak etməyən dövlət orqanlarının, hüquqi 
şəxslərin  və  digər təşkilatların  vəzifəli  şəxslərinə  qanunla  nəzərdə  tutulmuş  vəzifələrini 
pozmağa görə məhkəmə tərəfindən qoyulan cərimə onların şəxsi vəsaitlərindən tutulur. 
126.3. Cərimə qoyulması barədə qərardad cərimənin qoyulması barədə işə aiddir və həmin 
işə tikilir. 
126.4. Cərimə qoyulması barədə qərardadın surəti cərimə qoyulan şəxsə göndərilir. 
M a d d  ə  1 2 7 .  Cərimənin götürülməsi və ya azaldılması 
127.1.  Üzərinə  cərimə  qoyulmuş  şəxs,  cərimə  qoymuş  məhkəmədən qərardadı  aldıqdan 
sonra iyirmi gün ərzində cərimənin götürülməsini və ya onun miqdarının azaldılmasını xahiş 
edə bilər. 
127.2.  Bu  ərizəyə  məhkəmə  iclasında  baxılır  və  əlaqəli  olduğu işin  materiallarına  tikilir. 
Üzərinə cərimə qoyulmuş şəxs iclasın vaxtı və yeri haqqında xəbərdar edilir. Onun gəlməməsi 
məhkəmənin ərizəyə baxmasına mane olmur. 
127.3.  Cəriməni  götürməkdən və  ya  onun  miqdarını  azaltmaqdan  imtina  edilməsi  barədə 
qərardaddan apellyasiya qaydasında şikayət verilə bilər. 
F ə s i l   1 0  
Prosessual_müddətlərin_dayandırılması'>Prosessual_müddətlərin_buraxılmasının_nəticələri'>Prosessual_müddətlərin_qurtarması'>Prosessual_müddətlərin_müəyyən_edilməsi_və_hesablanması'>PROSESSUAL MÜDDƏTLƏR 
M a d d  ə  1 2 8 .  Prosessual müddətlərin müəyyən edilməsi və hesablanması 
128.1.  Prosessual  hərəkətlər  bu  Məcəllə  ilə  və  qanunlarla  müəyyən  edilmiş  müddətlərdə 
həyata  keçirilir.  Prosessual  müddətlər  qanunla  müəyyən  edilmədiyi  hallarda,  onlar  məhkəmə 
tərəfindən təyin edilir. 
128.2.  Prosessual  hərəkətlərin  edilməsi  üçün  müddətlər,  hökmən  baş  verməli  hadisə 
göstərilməklə  dəqiq  təqvim  tarixi  ilə  və  ya  hərəkətin  edilə  biləcəyi  vaxt  dövrü  ilə  müəyyən 
edilir. 
128.3.  İllərlə,  aylarla  və  ya  günlərlə  hesablanan  prosessual  müddətin  axını  müddətin 
başlanğıcının  təyin  edildiyi  təqvim  tarixindən və  ya  hadisənin  baş  verməsindən  sonrakı 
gündən başlanır. 
M a d d  ə  1 2 9 .  Prosessual müddətlərin qurtarması 
129.1. İllərlə hesablanan müddət, müddətin son ilinin müvafiq ayında və günündə qurtarır. 
Aylarla  hesablanan  müddət,  müddətin  müvafiq  son  ayında  və  günündə  qurtarır.  Aylarla 
hesablanan  müddətin  sonu  müvafiq  günü  olmayan  aya  düşərsə,  müddət həmin  ayın  son 
günündə qurtarır. 
129.2.  Müddətin  son  günü  qeyri‐iş  gününə  düşərsə,  ondan  sonrakı  iş  günü  müddətin 
qurtarma günü hesab olunur. 

129.3.  Edilməsi  üçün  müddət  müəyyən  olunmuş  prosessual  hərəkət,  müddətin  son  günü 
saat iyirmi dördə qədər yerinə yetirilə bilər. Apellyasiya və kassasiya şikayətləri, digər sənədlər 
və ya pul məbləğləri müddətin son günü saat iyirmi dördə qədər rabitə orqanlarına verilərsə, 
müddət ötürülməmiş hesab olunur. 
129.4.  Prosessual  hərəkət  bilavasitə  məhkəmədə  və  ya  digər təşkilatda  edilməlidirsə, 
müddət həmin məhkəmədə və ya təşkilatlarda müəyyən edilmiş qaydalar üzrə işin qurtardığı 
və ya müvafiq əməliyyatların kəsildiyi saatda qurtarır. 
M a d d  ə  1 3 0 .  Prosessual müddətlərin buraxılmasının nəticələri 
130.1.  Qanunla  müəyyən  edilmiş  və  ya  məhkəmə  tərəfindən təyin  edilmiş  müddət 
keçdikdə, prosessual hərəkətləri etmək hüququ keçmiş olur. 
130.2. Prosessual müddətlərin keçməsi prosessual vəzifələri yerinə yetirməkdən azad etmir. 
130.3.  Prosessual  müddətin  bərpa  olunması  barədə  vəsatət  verilməmişsə,  prosessual 
müddətlər  keçdikdən  sonra  verilən  şikayətlərə  və  sənədlərə  baxılmır  və  onları  verən  şəxsə 
qaytarılır. 
M a d d  ə  1 3 1 .  Prosessual müddətlərin dayandırılması 
131.1.  İş  üzrə  icraat  dayandırıldıqda  qurtarmayan  bütün  prosessual  müddətlərin  axımı 
dayandırılır. 
131.2. İcraat təzələndiyi gündən prosessual müddətlərin axımı davam edir. 
M a d d  ə  1 3 2 .  Prosessual müddətlərin uzadılması 
Məhkəmənin  təyin  etdiyi  müddətlər  maraqlı  şəxslərin  ərizəsi  üzrə  məhkəmə  tərəfindən 
uzadıla bilər. 
M a d d  ə  1 3 3 .  Prosessual müddətlərin bərpası 
133.1. Məhkəmə qanunla müəyyən edilmiş müddətin buraxılmasının səbəbini üzürlü hesab 
edərsə, işdə iştirak edən şəxsin ərizəsinə əsasən buraxılmış müddəti bərpa edir. 
133.2.  Buraxılmış  müddətin  bərpası  haqqındakı  ərizə  prosessual  hərəkətlərin  edilməli 
olduğu məhkəməyə  verilir  və  məhkəmə  iclasında  baxılır.  İşdə  iştirak  edən  şəxslərə  məhkəmə 
iclasının  vaxtı  və  yeri  barədə  məlumat  verilir.  Onların  gəlməməsi  məhkəmə  qarşısında 
qoyulmuş məsələnin həllinə maneçilik törətmir. 
133.3. Müddətin bərpası haqqında ərizə verilməklə eyni zamanda müddət buraxılmış zəruri 
prosessual hərəkət edilməlidir (ərizə, şikayət verilməli, sənədlər təqdim edilməli və s.). 
133.4.  Buraxılmış  prosessual  müddətin  bərpası  məhkəmənin  qətnaməsində, qərardadında 
və qərarında göstərilməlidir. 
133.5. Müddətin bərpasından imtina barədə qərardad çıxarılır. 
133.6. Prosessual müddətlərə dair məsələ üzrə qərardaddan işdə iştirak edən şəxslər şikayət 
verə bilər. 
F ə s i l   1 1  
MƏHKƏMƏ SƏNƏDLƏRİNİN RƏSMİ QAYDADA VERİLMƏSİ. 

MƏHKƏMƏ BİLDİRİŞLƏRİ 
59 
M a d d  ə  1 3 4 .  Rəsmi qaydada verilən sənədlər 
134.1.  Məhkəmə  işdə  iştirak  edən  şəxslərə  aşağıdakı  məhkəmə  sənədlərini  rəsmi  qaydada 
verməlidir: 
60 
134.1.1. iddia ərizəsini; 
134.1.2. qarşılıqlı iddia ərizəsini; 
134.1.3. iddia tələblərinin təsdiqi və ya ona qarşı etiraz kimi tərəflərin hazırladığı sənədlərin 
surətlərini; 
134.1.4. məhkəmə bildirişini; 
61 
134.1.5.  birinci  instansiya  məhkəməsinin,  apellyasiya  və  kassasiya  məhkəmələrinin 
aktlarını; 
134.1.6. iş üzrə icraatın qurtardığını göstərən qərardadı; 
134.1.7. məhkəmə əmrini; 
134.1.8. apellyasiya şikayətinin surətini; 
134.1.9. kassasiya şikayətinin surətini. 
134.2. Zəruri hallarda məhkəmə işə aid olan digər məhkəmə sənədlərini də rəsmi qaydada 
verə bilər. 
62 
Maddə 135. Məhkəmə sənədlərinin çatdırılması və rəsmi qaydada verilməsi 
135.1. Bu Məcəllənin 134‐cü maddəsində sadalanan məhkəmə sənədləri “Poçt haqqında” 
Azərbaycan  Respublikasının  Qanununda  nəzərdə  tutulmuş  sifarişli  poçt  göndərişi  (məktubu) 
ilə  çatdırılır.  Zəruri  hallarda  məhkəmə  sənədinin  çatdırılması  hakim  tərəfindən məhkəmə 
işçisinə tapşırıla və ya işdə iştirak edən şəxsin razılığı ilə həmin şəxsə həvalə edilə bilər. 
135.2. Məhkəmə sənədləri məhkəməyə qaytarılmalı olan, forması müvafiq qaydada təsdiq 
edilmiş  qəbzə  və  ya  sənədin  kötüyünə  imza  etdirilməklə,  ünvan  sahibinə  rabitə  orqanları, 
yaxud məhkəmə sənədlərinin çatdırılması tapşırılmış şəxslər tərəfindən şəxsən verilir. Hüquqi 
şəxsə  ünvanlanmış  məhkəmə  sənədləri  müvafiq  vəzifəli  şəxsə  qəbzə  və  ya  sənədin  kötüyünə 
imza  etdirilməklə  verilir.  Məhkəmə  sənədlərinin  rəsmi  qaydada  verilməsi  məhkəmədə  də 
həyata keçirilə bilər. 
135.3.  Məhkəmə  sənədlərinin  çatdırılması  vəzifəsi  üzərinə  düşən  şəxs  ünvan  sahibini 
onun  yaşadığı,  yaxud  işlədiyi  yer  üzrə  tapmadıqda,  həmin  sənədlər  ünvan  sahibi  ilə  birlikdə 
yaşayan  yetkinlik  yaşına  çatmış  ailə  üzvlərindən  birinə  (onların  razılığı  ilə),  onlar  olmadıqda 
müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanına,  ünvan  sahibinin  yaşadığı  yer  üzrə  yerli  özünüidarə 
orqanına, yaxud onun işlədiyi yer üzrə müdiriyyətə verilir. Ünvan sahibinin əvəzinə məhkəmə 
sənədlərini qəbul etmiş şəxs qəbzdə və ya sənədin kötüyündə öz soyadını, adını, atasının adını, 
ünvan sahibinə münasibətini və ya tutduğu vəzifəni göstərməli və imkan olan kimi məhkəmə 
sənədlərini ünvan sahibinə verməlidir. 
135.4.  Məhkəmə  sənədlərinin  çatdırılması  vəzifəsi üzərinə  düşən  rabitə  orqanları,  yaxud 
məhkəmə  sənədlərinin  çatdırılması  tapşırılmış  şəxslər  bunu  məhkəmə  sənədlərini  aldıqları 
tarixdən  sonra  gələn  gündən  gec  olmayaraq  yerinə  yetirməli  və  məhkəmə  sənədlərinin 
çatdırılması barədə bir gün müddətində məhkəməyə xəbər verməlidirlər. 
135.5.  Bu  Məcəllənin  135.2‐ci  və  135.3‐cü  maddələrində  nəzərdə  tutulmuş  hallarda 
məhkəmə sənədi rəsmi qaydada verilmiş hesab edilir. 

Maddə 136. Qəbzin məzmunu 
136.0.  Bu  Məcəllənin  135‐ci  maddəsində  nəzərdə  tutulmuş  qəbzdə  aşağıdakılar 
göstərilməlidir: 
136.0.1. məhkəmənin adı və ünvanı; 
136.0.2.  məhkəmə  sənədlərinin  verilməli  olduğu  şəxsin  soyadı,  adı,  atasının  adı  və  ya 
hüquqi şəxsin adı və yerləşdiyi ünvan; 
136.0.3. verilən məhkəmə sənədinin adı; 
136.0.4. verilmənin vaxtı (tarix və saat) və yeri; 
136.0.5.  məhkəmə  sənədinin  verilməməsinin  səbəbləri  (almaqdan  imtina,  göstərilən 
ünvanda olmama, səhv ünvan və sair); 
136.0.6. məhkəmə sənədinin verildiyi şəxs; 
136.0.7.  məhkəmə  sənədinin  çatdırılması  tapşırılmış  şəxsin,  yaxud  rabitə  orqanının 
nümayəndəsinin imzası. 
Maddə 137. Məhkəmə sənədlərini qəbul etməkdən imtina 
137.1.  Məhkəmə  sənədlərinin  ünvanlandığı  şəxs  qanuni  əsas  olmadan  onları  qəbul 
etməkdən imtina edərsə, məhkəmə sənədləri verildiyi ünvanda qalmalıdır. Bu halda məhkəmə 
sənədləri rəsmi qaydada verilmiş hesab olunur. 
137.2. Ünvan sahibi və ya digər şəxs məhkəmə bildirişini qəbul etməkdən imtina etdikdə, 
onu təqdim edən şəxs məhkəmə bildirişində müvafiq qeydlər etdikdən sonra onu məhkəməyə 
qaytarır. Bu halda məhkəmə bildirişi rəsmi qaydada verilmiş hesab olunur. 
137.3.  Məhkəmə  bildirişinin  ünvan  sahibi  tərəfindən qəbul  edilməsindən  imtina  barədə 
qeyd  onun  yaşayış  yeri  üzrə  yerli  özünüidarə  orqanı,  müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanı  və  ya 
onun iş yerinin müdiriyyəti tərəfindən təsdiq edilir. 
137.4.  Məhkəmə  bildirişinin  ünvanlandığı  şəxs  tərəfindən həmin  sənədləri  qəbul 
etməkdən  imtina  edilməsi  işə  baxılması  üçün  və  ya  ayrı‐ayrı  prosessual  hərəkətlərin  edilməsi 
üçün maneə deyildir. 
Maddə 138. Məhkəmə bildirişləri 
138.1.  Məhkəmə  işdə  iştirak  edən  şəxsləri  məhkəmə  iclasının  vaxtı  və  yeri,  habelə  ayrı‐
ayrı prosessual hərəkətlər haqqında xəbərdar etməlidir. 
138.2.  İşdə  iştirak  edən  şəxslər məhkəmə  iclasının  vaxtı  və  yeri,  habelə  ayrı‐ayrı 
prosessual  hərəkətlərin  yerinə  yetirilməsi  haqqında  məhkəmə  bildirişi  vasitəsilə  xəbərdar 
edilir,  şahidlər,  ekspertlər,  mütəxəssislər və  tərcüməçilər  isə  məhkəmə  bildirişi  vasitəsilə 
məhkəməyə çağırılırlar. 
138.3.  İşdə  iştirak  edən  şəxslərin  öz  müdafiəsini  hazırlamağa və  məhkəməyə  vaxtında 
gəlmələrinə imkan yaratmaq üçün məhkəmə bildirişi onlara məhkəmə iclasının və ya müvafiq 
prosessual hərəkətin tarixinə ən azı 10 gün qalmış verilir. 
138.4. Zərurət olduqda və qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda işdə iştirak edən şəxslər və 
prosesin digər iştirakçıları məhkəmə bildirişinin məzmununun ötürülməsini təmin edən rabitə 
vasitələrindən istifadə edilməklə, eləcə də məhkəmənin tapşırığı ilə məhkəmə işçisi tərəfindən 
xəbərdar edilə, yaxud çağırıla bilərlər. 
Maddə 139. Məhkəmə bildirişinin məzmunu 

139.1.  Məhkəmə  bildirişi məhkəmənin  rəsmi  sənədi  olmaqla  müvafiq  qaydada  təsdiq  
olunmuş formada tərtib edilir.  
139.2. Məhkəmə bildirişində aşağıdakılar göstərilməlidir:  
139.2.1. məhkəmənin adı, ünvanı və əlaqə üçün məlumatlar (indeks, telefon, faks və s.);  
139.2.2. gəlmə vaxtı (tarix və saat) və yeri;  
139.2.3.  xəbər  verilən,  yaxud  məhkəməyə  çağırılan  şəxsin  soyadı,  adı,  atasının  adı  və  ya  
hüquqi şəxsin adı;  
139.2.4.  xəbər  verilən,  yaxud  məhkəməyə  çağırılan  şəxsin  ünvanı  və  ya  hüquqi  şəxsin  
yerləşdiyi ünvan;  
139.2.5. ünvan sahibinin kim qismində xəbərdar edilməsi və ya çağırılması;  
139.2.6. ünvan sahibinin xəbərdar edildiyi, yaxud çağırıldığı işin adı;  
139.2.7. işdə iştirak edən şəxslərə iş üzrə onlarda olan bütün sübutların təqdim edilməsinə 
dair təklif;  
139.2.8. ünvan sahibinin olmadığı təqdirdə məhkəmə bildirişini qəbul edən şəxsin imkan  
olan kimi onu ünvan sahibinə vermək vəzifəsinə dair qeyd;  
139.2.9.  xəbər  verilən və  ya  çağırılan  şəxsin  məhkəməyə  gəlməməsinin  nəticələrinə  və 
gəlməmənin səbəbləri barədə məhkəməyə məlumat vermək vəzifəsinə dair qeyd.  
Maddə 140. Məhkəmə sənədinin ünvan sahibinə çatdırmaq üçün 
qəbul  etməkdən  imtinaya  və  ya  səhlənkarlıq  nəticəsində  çatdırılmamasına  görə 
məsuliyyət 
Məhkəmə sənədini ünvan sahibinə çatdırmaq üçün qəbul etməkdən imtina edən və ya onu 
səhlənkarlıq  nəticəsində  ünvan  sahibinə  çatdırmayan  orqanlar,  vəzifəli  şəxslər,  yaxud 
məhkəmə  sənədinin  çatdırılması  tapşırılmış  digər  şəxslər  bu  Məcəllənin  126‐cı  maddəsində 
nəzərdə tutulmuş qaydada iyirmi manat miqdarında cərimə edilir.