AZƏrbaycan respublikasinin müLKİ prosessual məCƏLLƏSİ MÜNDƏRİcat

63 
M a d d  ə  1 4 1 .  Çağırış vərəqəsi və ya bildirişin məzmunu 
141.1.  Çağırış  vərəqəsi  və  ya  bildiriş  məhkəmənin  rəsmi  sənədi  olub,  müvafiq  qaydada  
təsdiq olunmuş formada tərtib edilir.  
141.2. Çağırış vərəqəsində və ya bildirişdə aşağıdakılar göstərilməlidir:  
141.2.1. məhkəmənin adı və dəqiq ünvanı (telefon, faks, indeks və s.);  
141.2.2. gəlmə vaxtı (tarix və saat) və yeri;  
141.2.3. xəbər verilən, yaxud məhkəməyə çağırılan şəxsin göstəriciləri (soyadı, adı, atasının  
adı);  
141.2.4. xəbər verilən, yaxud məhkəməyə çağırılan şəxsin ünvanı (ev, yaxud hüquqi şəxsin  
olduğu yer);  
141.2.5. ünvan sahibinin kim qismində xəbərdar edilməsi və ya çağırılması;  
141.2.6. ünvan sahibinin xəbərdar edildiyi, yaxud çağırıldığı işin adı;  
141.2.7. işdə iştirak edən şəxslərə iş üzrə onlarda olan bütün sübutların təqdim edilməsinə  
dair təklif;  
141.2.8.  ünvan  sahibinin  olmadığı təqdirdə  çağırış  vərəqəsini  və  bildiriş  vərəqəsini  qəbul  
edən şəxsin imkan olan ilk anda onu ünvan sahibinə vermək vəzifəsinə dair göstəriş;  
141.2.9.  xəbər  verilən və  çağırılan  şəxsin  məhkəməyə  gəlməməsinin  nəticələrinə  və  
gəlməmənin səbəbləri barədə məhkəməyə məlumat vermək vəzifələrinə dair göstəriş.  
141.3.  Çağırış  vərəqəsi  ilə  eyni  zamanda  hakim  cavabdehə  iddia  ərizəsinin  surətini  və  
ərizəyə əlavə edilən sənədlərin surətlərini göndərə bilər.  

141.4.  İddiaçıya  ünvanlanmış  çağırış  vərəqəsi ilə birlikdə hakim o halda  cavabdehin  yazılı 
izahatlarının  surətini  və  onlara  əlavə  olunmuş  sənədlərin  surətlərini  göndərir  ki,  onlar 
məhkəməyə daxil olmuş olsun. 
M a d d  ə  1 4 2 .  Çağırış vərəqələrinin çatdırılması 
142.1. Çağırış vərəqəsi poçt vasitəsi ilə və ya hakimin tapşırdığı şəxslər tərəfindən çatdırılır. 
Ünvan sahibinə çağırış vərəqəsinin verilməsi vaxtı çağırış vərəqəsinin məhkəməyə qaytarılmalı 
olan kötüyündə qeyd edilir. 
142.2.  Hakim  işdə  iştirak  edən  şəxsin  razılığı  ilə  ona  iş  üzrə  çağırılan  və  ya  xəbər  verilən 
digər şəxsə çatdırmaq üçün çağırış vərəqəsi verə bilər. 
142.3.  Çağırış  vərəqələrini  çatdırmağa  borclu  olan  orqanlar,  yaxud  onların  çatdırılması 
tapşırılmış  şəxs,  çağırış  vərəqəsini  aldıqları  günün  sonrakı  günündən  gec  olmayaraq  bu 
hərəkəti etməyə borcludurlar. 
142.4.  Səhlənkarlıq  nəticəsində  çağırış  vərəqəsini  çatdırmayan  orqanlar  yaxud  vəzifəli 
şəxslər,  eləcə  də  çağırış  vərəqəsini  çatdırmaq  tapşırılmış  şəxs  məhkəməyə  hörmətsizlik 
göstərdiyinə görə müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 
142.5. Çağırış vərəqəsini çatdırmağa borclu olan orqan, yaxud çağırış vərəqəsini çatdırmaq 
tapşırılmış  şəxs,  çağırış  vərəqəsinin  çatdırılmalı  olduğu  günün  sonrakı  günündən  gec 
olmayaraq çağırış vərəqəsinin çatdırılmaması barədə məhkəməyə məlumat verməlidirlər. 
M a d d  ə  1 4 3 .  Çağırış vərəqəsinin verilməsi 
143.1.  Çağırış  vərəqəsi  onun  məhkəməyə  qaytarılmalı  olan  kötüyünün  imzalanması  ilə 
ünvanlanan şəxsin özünə verilir. Təşkilata ünvanlanmış çağırış vərəqəsi müvafiq vəzifəli şəxsə 
çağırış vərəqəsinin kötüyünü imzalatmaqla verilir. 
143.2.  Çağırış  vərəqəsini  aparan  şəxs  xəbər  verilən və  ya  çağırılan  şəxsin  ünvanının 
dəqiqliyini  yoxladıqdan  sonra  iş  üzrə  xəbər  verilən və  ya  çağırılan  fiziki  şəxsi  yaşadığı və  ya 
işlədiyi  yerdə  tapmazsa,  çağırış  vərəqəsi  xəbər  verilənlə  və  ya  çağıranla  bir  yerdə  yaşayan 
böyük yaşlı ailə üzvlərindən birinə onların razılığı ilə verilir, onlar olmadıqda isə müvafiq icra 
hakimiyyəti orqanına, ünvan sahibinin yaşadığı yerin yerli özünüidarə orqanına və ya onun iş 
yerinin  müdiriyyətinə  verilir.  Göstərilən  hallarda  çağırış  vərəqəsini  qəbul  edən  şəxs  çağırış 
vərəqəsinin  kötüyündə  soyadını,  adını  və  atasının  adını,  eləcə  də  tutduğu vəzifəsini,  ünvan 
sahibinə  münasibətini  göstərməlidir.  Çağırış  vərəqəsini  qəbul  edən  şəxs  imkanı  olan  kimi 
yubatmadan onu ünvan sahibinə verməlidir. 
143.3. Ünvan sahibi müvəqqəti olmadığı təqdirdə, çağırış vərəqəsini aparan şəxs onun hara 
getdiyini  və  nə  vaxt  qayıdacağını  çağırış  vərəqəsinin  kötüyündə  qeyd  etməlidir.  Bu  hal 
müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanı,  onun  yaşadığı  yer  üzrə  orqan  və  ya  iş  yerinin  müdiriyyəti 
tərəfindən yəqin  edilməli,  təsdiq  edilməli  və  bu  barədə  dərhal  məhkəməyə  məlumat 
verilməlidir. 
M a d d  ə  1 4 4 .  Məhkəməyə gəlmənin məcburiliyi 
144.1. Çağırış vərəqəsini alan ünvan sahibi göstərilən vaxtda məhkəməyə gəlməlidir. 
144.2.  Ünvan  sahibi  məhkəməyə  gələ  bilmədiyi  halda  bu  barədə  məhkəməyə  məlumat 
verməlidir. 
144.3. Şəxsin özünün və ya nümayəndəsi vasitəsi ilə üzürlü səbəblər olmadan məhkəmənin 
çağırışına  gəlməməsi  onun  irəli  sürülən tələblərlə  sözsüz  razı  olduğunu  göstərir  və  işə 
baxılması üçün maneə deyildir. 

144.4. Müstəsna hallarda məhkəmə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı vasitəsi ilə cavabdehin 
məhkəməyə gətirilməsini təmin edə bilər. 
M a d d  ə  1 4 5 .  Çağırış vərəqəsini və ya bildirişi qəbul etməkdən imtina edilməsinin 
nəticələri 
145.1.  Ünvan  sahibi  və  ya  digər  şəxs  çağırış  vərəqəsini  və  ya  bildirişi  almaqdan  imtina 
etdikdə,  onları  gətirən,  yaxud  təqdim  edən  şəxs  çağırış  vərəqəsində  və  ya  bildirişdə  müvafiq 
qeydlər etdikdən sonra onları məhkəməyə qaytarır. 
145.2. Çağırış vərəqəsi, yaxud bildirişin ünvan sahibi tərəfindən qəbul edilməsindən imtina 
barədə qeyd onun yaşayış yeri üzrə yerli özünüidarə orqanı, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 
və ya onun iş yerinin müdiriyyəti tərəfindən təsdiq edilir. 
145.3. Ünvan sahibinin çağırış vərəqəsini və ya bildirişi qəbul etməkdən imtina etməsi ona 
qarşı irəli sürülən tələblərlə sözsüz razı olduğunu göstərir və işə baxılması üçün və ya ayrı‐ayrı 
prosessual hərəkətlərin edilməsi üçün maneə deyildir. 
145.4.  Şəxsin  çağırış  vərəqəsini  ünvan  sahibinə  çatdırmaq  üçün  qəbul  etməkdən  imtina 
etməsi məhkəməyə hörmətsizlik kimi qiymətləndirilir və on bir manat cərimə olunur.
64 
M a d d  ə  1 4 6 .  İş üzrə icraat zamanı ünvanın dəyişməsi 
Məhkəmədə  iştirak  edən  şəxslər və  nümayəndələr iş  üzrə  icraat  zamanı  öz  ünvanlarını 
dəyişdirmələri barədə məhkəməyə məlumat verməlidirlər. Belə məlumat olmadıqda, məhkəmə 
bildirişləri  məhkəməyə  məlum  olan  axırıncı  ünvana  çatdırılır  və  çağırılan  şəxs  artıq  həmin 
ünvanda yaşamasa da, məhkəmə bildirişi rəsmi qaydada verilmiş hesab edilir.
65 
M a d d  ə  1 4 7 .  Cavabdehin olduğu yerin məlum olmaması 
66 
Cavabdehin  faktiki  olduğu  yer  məlum  olmadıqda,  məhkəmə  cavabdehin  məlum  olan 
axırıncı yaşayış yeri üzrə yerli özünüidarə orqanının, müvafiq icra hakimiyyəti orqanının və ya 
cavabdehin  məlum  olan axırıncı iş  yeri üzrə müdiriyyətin  məhkəmə bildirişini aldığını təsdiq 
edən qeyd yazılmış məhkəmə bildirişi məhkəməyə daxil olduqdan sonra işə baxmağa başlayır. 
M a d d  ə  1 4 8 .  Cavabdehin axtarışı 
148.1. Dövlət mənafeyi ilə əlaqədar irəli sürülən, habelə aliment alınması, şikəstetmə və ya 
səhhəti  zədələmə,  yaxud  ailəni  dolandıranın  ölümü  ilə  vurulan  ziyanın  ödənilməsi  haqqında 
tələblər  üzrə  cavabdehin  olduğu  yer  məlum  olmadıqda,  məhkəmə  polis  orqanları  vasitəsilə 
cavabdehin axtarışını elan etməyə borcludur. 
148.2.  Cavabdehin  axtarışı  ilə  əlaqədar  xərclərin  tutulması  axtarışın  aparılması  həvalə 
edilən orqanın ərizəsinə əsasən məhkəmə əmrinin verilməsi yolu ilə həyata keçirilir. 
İKİNCİ BÖLMƏ 
BİRİNCİ İNSTANSİYA MƏHKƏMƏSİNDƏ İCRAAT  
BİRİNCİ YARIMBÖLMƏ 
İDDİA İCRAATI  
F ə s i l   1 2  

İDDİANIN VERİLMƏSİ 
M a d d  ə  1 4 9 .  İddia ərizəsinin forması və məzmunu 
149.1.  İddia  ərizəsi  məhkəməyə  yazılı  şəkildə  verilir.  O,  iddiaçı  və  ya  onun  bunu  imza 
etməyə səlahiyyəti olan nümayəndəsi tərəfindən imzalanır. 
149.2. Ərizədə aşağıdakılar göstərilməlidir: 
149.2.1. ərizənin verildiyi məhkəmənin adı; 
149.2.2. işdə iştirak edən şəxslərin adları, onların poçt ünvanları; 
149.2.3.  iddiaçının  və  ya  ərizəçinin  tələbi,  onların  öz  tələblərini  əsaslandırdıqları  hallar, 
qanunlara  və  digər  normativ‐hüquqi  aktlara  əsaslanan  tələbin  əsaslandırıldığı  hüquqi  tövsif, 
iddia bir neçə cavabdehə verildikdə isə onların hər birinə qarşı yönələn tələb; 
67 
149.2.4.  müqavilə  ilə  və  ya  həmin  kateqoriya  işlər  üçün  qanunla  bu,  nəzərdə  tutulmuşsa, 
cavabdehlə  mübahisənin  məhkəməyə  qədər  (pretenziya)  qaydada  nizama  salınmasına  riayət 
edilməsinə dair məlumat; 
149.2.5. ərizəyə əlavə edilən sənədlərin siyahısı. 
149.3.  İddiaçı  bir‐biri  ilə  bağlı  olan  bir  neçə  tələbi  bir  iddia  ərizəsində  birləşdirməyə 
haqlıdır. 
149.4.  Ərizədə  mübahisənin  düzgün  həll  edilməsi  üçün  zəruri  olan  digər məlumatlar, 
həmçinin, iddiaçının vəsatətləri də göstərilir. 
M a d d  ə  1 5 0 .  İddia ərizəsinə əlavə edilən sənədlər 
150.0. İddia ərizəsinə aşağıdakı sənədlər əlavə edilir: 
150.0.1. Cavabdehlərin və üçüncü şəxslərin sayına görə iddia ərizəsinin surətləri; 
150.0.2. dövlət rüsumunun ödənilməsi haqqında sənəd; 
150.0.3. nümayəndənin səlahiyyətlərini təsdiq edən etibarnamə və ya digər sənəd; 
150.0.4. iqtisadi mübahisələr üzrə işdə iştirak edən digər şəxslər tərəfindən iddia ərizəsinin 
surətinin və ona əlavə edilmiş sənədlərin alınması haqqında sənəd; 
150.0.5.  iddiaçının  öz  tələblərini  əsaslandırdığı  hallara  dair  sənədlər,  əgər  bu  sənədlərin 
surətləri  cavabdehlər və  üçüncü  şəxslərdə  yoxdursa,  onlara  verilmək  üçün  bu  sənədlərin 
surətləri; 
150.0.6. onun mübahisələndirildiyi halda, normativ aktın mətni; 
150.0.7.  müqavilə  ilə  və  ya  həmin  kateqoriya  mübahisələr  üçün  qanunda  bu  nəzərdə 
tutulmuşsa,  cavabdehlə  mübahisənin  məhkəməyə  qədər və  ya  pretenziya  qaydasında  nizama 
salınmasına riayət edilməsini təsdiq edən sənəd. 
M a d d  ə  1 5 1 .  İddia ərizəsinin mümkünlüyü 
151.1.  İddia  ərizəsi  bu  Məcəllənin  tələblərinə  riayət  edilməklə  verildikdə,  onun  məhkəmə 
icraatı mümkündür. 
151.2. Zəruri hallarda iddia ərizəsinin mümkünlüyü haqqında məsələyə çəkişmə prinsipinə 
riayət edilməklə, tərəflərin iştirakı ilə baxıla bilər. 
151.3.  İddia  ərizəsi,  əgər  onun  daxil  olmasından  2  həftə  müddətində  məhkəmə 
qaytarmayıbsa və ya onu qəbul etməkdən imtina etməyibsə, qəbul edilmiş sayılır. 
M a d d  ə  1 5 2 .  İddia ərizəsinin qaytarılması 

152.1. Hakim iddia ərizəsini və ona əlavə edilmiş sənədləri geri qaytarır: 
152.1.1. iddia ərizəsinin bu Məcəllənin 149‐cu maddəsi ilə müəyyən olunmuş formasına və 
məzmununa riayət edilmədikdə; 
152.1.2.  iddia  ərizəsi  imzalanmadıqda  və  ya  onu  imzalamağa  hüququ  olmayan  şəxs 
tərəfindən, yaxud xidməti vəziyyəti göstərilməyən şəxs tərəfindən imzalandıqda; 
152.1.3. əgər iş ərazi aidiyyəti üzrə həmin məhkəmədə baxılmalı deyildirsə; 
152.1.4. iqtisadi mübahisələr üzrə işdə iştirak edən digər şəxslər tərəfindən iddia ərizəsinin 
alınmasına dair sübut təqdim edilmədikdə; 
152.1.5.  müəyyən  edilmiş  qaydada  və  məbləğdə  dövlət  rüsumunun  ödənilməsini  təsdiq 
edən sənəd təqdim edilmədikdə; 
152.1.6. müqavilə ilə və ya həmin kateqoriya işlər üçün qanunla nəzərdə tutulmuşsa, iddiaçı 
cavabdehlə mübahisənin məhkəməyə qədər (pretenziya) nizama salınmasına riayət edilməsinə 
dair sənəd təqdim etmədikdə; 
152.1.7.  bir  və  ya  bir  neçə  cavabdehə  bir‐biri  ilə  əlaqədar  olmayan  bir  neçə  tələb 
birləşdirildikdə; 
152.1.8. cavabdehdən borcun alınmasına dair iddialarda, əgər bu, qanuna, digər normativ‐
hüquqi akta və ya müqaviləyə əsasən bank və ya digər kredit təşkilatı vasitəsilə alınmalıdırsa, 
banka və ya digər kredit təşkilatına müraciət edilməsinə dair sübut təqdim edilmədikdə; 
152.1.9.  iddia  ərizəsini  icraata  götürmək  haqqında  qərardad  çıxarılana  qədər  iddiaçıdan 
iddia ərizəsinin qaytarılmasına dair ərizə daxil olduqda. 
152.2. İddia ərizəsinin qaytarılması haqqında hakim qərardad çıxarır. 
152.3.  İddia  ərizəsinin  qaytarılması  haqqında  qərardaddan  şikayət  verilə  bilər.  Qərardad 
ləğv edildikdə, iddia ərizəsi məhkəməyə müraciət edildiyi gündən verilmiş hesab edilir. 
152.4. İddia ərizəsinin qaytarılması nöqsanlar aradan qaldırıldıqdan sonra ümumi qaydada 
ikinci dəfə məhkəməyə müraciət etməyə mane olmur. 
M a d d  ə  1 5 3 .  İddianın yolverilməzliyinə görə iddia ərizəsini qəbul etməkdən imtina 
153.1. Məhkəməyə daxil olan ərizə hökmən daxil olduğu gün qeydiyyatdan keçməlidir. 
153.2.  Hakim  aşağıdakı  hallarda  iddianın  yolverilməzliyinə  görə  iddia  ərizəsini  qəbul 
etməkdən imtina edir: 
153.2.1. ərizəyə məhkəmə qaydasında baxılmalı deyildirsə; 
153.2.2. eyni tərəflər arasında, eyni predmet barəsində və eyni əsaslar üzrə mübahisəyə dair 
məhkəmənin  qanuni  qüvvəyə  minmiş  qətnaməsi  və  ya  iddiaçının  iddiadan  imtina  etməsi  ilə 
əlaqədar  iş  üzrə  icraatın  xitam  edilməsi  və  ya  tərəflərin  barışıq  sazişinin  təsdiq  edilməsi 
haqqında məhkəmənin qərardadı olarsa; 
153.2.3.  məhkəmə,  eyni  tərəflər  arasında,  eyni  predmet  barəsində  və  eyni  əsaslar  üzrə 
mübahisəyə dair münsiflər məhkəməsi qətnaməsinin məcburi icra edilməsi üçün icra vərəqəsi 
verməkdən  imtina  etdiyi  və  ya  işə  yenidən  baxılmaq  üçün  qətnamə  qəbul  etmiş  münsiflər 
məhkəməsinə  qaytarıldığı,  lakin  işin  həmin  münsiflər məhkəməsində  baxılması  mümkün 
olmadığı  hallar  istisna  edilməklə,  münsiflər məhkəməsinin  qəbul  etdiyi,  qanuni  qüvvəyə 
minmiş qətnaməsi olarsa; 
153.2.4. eyni tərəflər arasında, eyni predmet barəsində və eyni əsaslar üzrə mübahisəyə dair 
başqa məhkəmənin icraatında iş olarsa. 

153.3.Hakim  ərizəni  qəbul  etməkdən  imtina  barədə  əsaslandırılmış  qərardad  çıxarır.  İşə  
məhkəmə  qaydasında  baxılmalı  deyildirsə,  iddiaçının  hansı  orqana  müraciət  etməli  olmasını 
orada göstərir. 
153.4.  Ərizəni  qəbul  etməkdən  imtina  haqqında  qərardad  ərizəyə  əlavə  olunmuş  bütün 
sənədlərlə birlikdə ərizəçiyə rəsmi qaydada verilməlidir. 
68 
153.5.  Ərizəni  qəbul  etməkdən  imtina  edilməsi  ərizəçiyə  həmin  cavabdehə  qarşı,  həmin 
predmet barəsində və həmin əsaslarla yenidən iddia qaldırmağa mane olur. 
153.6.  İddia  ərizəsini  qəbul  etməkdən  imtina  barədə  qərardaddan  şikayət  verilə  bilər. 
Qərardad ləğv edildikdə, iddia ərizəsi məhkəməyə müraciət edildiyi ilk gündən verilmiş hesab 
edilir. 
M a d d  ə  1 5 4 .  İddia ərizəsinə etiraz etmə və ya mülahizə təqdim etmə 
154.1.  İşdə  iştirak  edən  şəxs  iddiaya  qarşı  etirazını  və  mülahizəsini  onlara  əlavə  olunmuş 
sənədlərlə birlikdə, iqtisadi mübahisələr üzrə isə mülahizənin digər tərəfə göndərilməsi barədə 
sübutları işə baxılana kimi ona qarşı izahat verilə bilən müddətdə məhkəməyə təqdim etməyə 
haqlıdır. 
154.2. Etirazda və ya mülahizədə göstərilir: 
154.2.1. mülahizənin göndərildiyi məhkəmənin adı; 
154.2.2. iddiaçının adı və işin nömrəsi; 
154.2.3. iddia tələbi rədd edildikdə qanuna və ya digər normativ‐hüquqi aktlara, həmçinin 
etirazın əsaslandırıldığı sübutlara istinad etməklə, iddiaçının tələbinin tam və ya qismən rədd 
edilməsinin motivləri; 
69 
154.2.4. etiraza və ya mülahizəyə əlavə edilən sənədlərin siyahısı. 
154.3. Etirazda  və  ya  mülahizədə  digər məlumatlar, həmçinin, cavabdehdə olan vəsatətlər 
də göstərilə bilər. 
154.4.  Mülahizə  işdə  iştirak  edən  şəxs  və  ya  onun  nümayəndəsi  tərəfindən  imzalanır. 
Nümayəndənin  imzaladığı  mülahizəyə  onun  işi  aparmağa səlahiyyətini  təsdiq  edən 
etibarnamə əlavə edilir. 
M a d d  ə  1 5 5 .  Qarşılıqlı_iddianın_verilməsi'>Qarşılıqlı iddianın verilməsi 
155.1.  Cavabdeh  ilk  iddia  ilə  birlikdə  baxılmaq  üçün  iddiaçıya  qarşılıqlı  iddia  verməyə 
haqlıdır. Qarşılıqlı iddia işin baxılmasına başlanana kimi verilməlidir.
70 
155.2. Məhkəmə baxışı zamanı qarşılıqlı iddia  o halda  verilə bilər ki, onun verilməsi üçün 
əsaslar məhkəmə baxışı gedişində əmələ gəlmiş olsun. 
155.3.  Qarşılıqlı  iddianın  verilməsi  iddia  verilməsinin  ümumi  qaydaları  əsasında  həyata 
keçirilir. 
M a d d  ə  1 5 6 .  Qarşılıqlı iddianın qəbul edilməsi şərtləri 
156.1. Hakim qarşılıqlı iddianı aşağıdakı hallarda qəbul edir: 
156.1.1. qarşılıqlı tələb ilk tələbin qarşılıqlı ödənilməsinə yönəlmişsə; 
156.1.2.  qarşılıqlı  iddianın  təmin  edilməsi  ilk  iddianın  tam  və  ya  qismən təmin  edilməsini 
aradan qaldırırsa; 
156.1.3. qarşılıqlı və ilk iddia arasında qarşılıqlı əlaqə vardırsa və onlara birlikdə baxılması 
mübahisələrə daha tez və düzgün baxmaqla nəticələnərsə. 

156.2.  Qarşılıqlı  iddianın  qəbul  edilməsi  məsələsinə  zəruri  hallarda  və  yaxud  iddia  verən 
şəxsin vəsatəti üzrə iddianı verən şəxsin və yaxud işdə iştirak edən şəxslərin iştirakı ilə baxıla 
bilər. 
F ə s i l   1 3  
İDDİANIN TƏMİN EDİLMƏSİ 
M a d d  ə  1 5 7 .  İddianı təmin etmək üçün əsaslar 
157.1.  Hakim  işdə  iştirak  edən  şəxsin  ərizəsi  ilə  iddianı  təmin  etmək  üçün  tədbirlər  görə 
bilər. İddianın təmin edilməsinə prosesin istənilən mərhələsində yol verilir. 
157.2. Qətnamənin gələcəkdə icrasını təmin etmək məqsədi ilə iddianı təmin etmək barədə 
hakimin  qəbul  etdiyi  qərardad  müvəqqəti  xarakter  daşıyır  və  işi  qabaqcadan  mahiyyəti  üzrə 
həll etmir. 
M a d d  ə  1 5 8 .  İddianı təmin etmək üçün tədbirlər 
158.1. İddianı təmin etmək üçün aşağıdakı tədbirlər görülə bilər: 
158.1.1.  cavabdehdə  və  ya  digər  şəxslərdə  olan  cavabdehə  məxsus  əmlak  üzərinə  həbs 
qoymaq; 
158.1.2. müəyyən hərəkətləri etməyi cavabdehə qadağan etmək; 
158.1.3. mübahisə predmetinə aid olan müəyyən hərəkətləri etməyi başqa şəxslərə qadağan 
etmək; 
158.1.4.  əmlakı  həbsdən  azad  etmək  haqqında  iddia  təqdim  edildikdə  əmlakın  satılmasını 
dayandırmaq; 
158.1.5.  borclu  tərəfindən məhkəmə  qaydasında  qanuniliyi  mübahisə  edilən tələbin  icra 
sənədi üzrə alınmasını dayandırmaq; 
158.1.6.  icrası  mübahisəsiz  qaydada  aparılmalı  olan  tutulmalar  üzrə  qanuniliyi  iddiaçı 
tərəfindən məhkəmə  qaydasında  mübahisə  edilən tələbin  icra  sənədi  və  ya  digər sənəd  üzrə 
alınmasını dayandırmaq. 
158.2.  Məhkəmə  zəruri  hallarda  iddianı  təmin  etmək məqsədi  ilə  bu  Məcəllənin  müvafiq 
maddələrində nəzərdə tutulan digər tədbirləri görə bilər. Məhkəmə iddianın təmin edilməsinin 
bir neçə növünü tətbiq edə bilər. 
158.3. Əmlak üzərinə həbs qoyulması aşağıdakı ardıcıllıqla həyata keçirilir: 
158.3.1. birinci növbədə — cavabdehin bilavasitə istehsalda iştirak etməyən əmlakı: qiymətli 
kağızlar,  cavabdehin  hesabında  olan  pul  vəsaitləri,  valyuta  sərvətləri,  minik  avtonəqliyyatı, 
ofislərin dizayn predmetləri və sairə; 
158.3.2.  ikinci  növbədə  —  hazır  məhsul  (əmtəə),  habelə  bilavasitə  istehsalatda  istifadə 
edilməyən və istifadəsi nəzərdə tutulmayan maddi sərvətlər; 
158.3.3.  üçüncü  növbədə  —  daşınmaz  əmlak  obyektləri,  habelə  xammal  və  materiallar, 
dəzgahlar, avadanlıqlar, bilavasitə istehsalatda istifadəsi nəzərdə tutulan digər əsas vəsaitlər; 
158.3.4. dördüncü növbədə — başqa şəxslərə verilmiş əmlak. 

158.4. Cavabdehin əmlakı iddia tələbi həddində siyahıya alınır. 
158.5.  Bu  Məcəllənin  158.1.2‐ci  və  158.1.3‐cü  maddələrində  göstərilən  qadağaların 
pozulması  hallarında  fiziki  və  hüquqi  şəxslərdən  dövlətin  xeyrinə  aşağıdakı  miqdarda 
cərimələr tutulur: 
158.5.1. qiymətləndirilən iddialar üzrə — iddia qiymətinin 50 % miqdarında; 
158.5.2. qiymətləndirilməyən iddialar üzrə — müəyyən edilmiş iki yüz iyirmi manat.
71 
158.6.  İddiaçı  iddianın  təmin  edilməsi  barədə  qərardadın  icra  edilməməsi  nəticəsində 
dəymiş ziyanın ödənilməsini həmin şəxslərdən məhkəmə qaydasında tələb etməyə haqlıdır. 
M a d d  ə  1 5 9 .  İddianı təmin etmək haqqında ərizəyə baxılması 
159.1. İddianı təmin etmək haqqında ərizəyə mübahisəni həll edən hakim tərəfindən, daxil 
olduğu gündən sonra təxirə salınmadan baxılır. 
159.2. Hakim ərizəyə baxılması nəticəsi barədə qərardad çıxarır. 
159.3. Qəbul edilmiş qərardad barədə işə onların iştirakı olmadan baxılmış işdə iştirak edən 
şəxslərə dərhal xəbər verilir. 
M a d d  ə  1 6 0 .  İddianı təmin etmək haqqında qərardadın icra edilməsi 
160.1.  İddianı  təmin  etmək  haqqında  qərardad  məhkəmə  qətnamələrinin  icrası  üçün 
müəyyən edilmiş qaydada dərhal icra edilir.
72 
160.2. İddianı təmin etmək haqqında qərardada əsasən icra vərəqəsi verilir. 
M a d d  ə  1 6 1 .  İddianı təmin etmənin bir növünün digəri ilə əvəz edilməsi 
161.1.  İşdə  iştirak  edən  şəxsin  ərizəsinə  əsasən  iddianı  təmin  etmə  tədbirinin  bir  növünün 
digəri ilə əvəz edilməsinə yol verilir. 
161.2.  İddianı  təmin  etmənin  bir  növünün  digəri  ilə  əvəz  edilməsi  məsələsi  məhkəmə 
iclasında həll edilir. İşdə iştirak edən şəxslər iclasın vaxtı və yeri barədə xəbərdar edilirlər, lakin 
onların  gəlməməsi  təmin  etmənin  növünün  əvəz  edilməsi  haqqında  məsələyə  baxmağa  mane 
olmur. 
161.3. Pul məbləğinin alınması haqqında iddia təmin edildikdə cavabdeh yol verilmiş təmin 
tədbirləri  əvəzinə  iddiaçı  tərəfindən tələb  olunan  məbləği məhkəmənin  depoziti  hesabına 
verməyə haqlıdır. 
M a d d  ə  1 6 2 .  İddianı təmin etmənin ləğv olunması 
162.1. İddianın təmin edilməsi məhkəmənin təşəbbüsü ilə və ya tərəflərin xahişi ilə həmin 
məhkəmənin özü tərəfindən ləğv oluna bilər. 
162.2.  İddianı  təmin  etmənin  ləğv  olunması  məsələsi  məhkəmə  iclasında  həll  edilir.  İşdə 
iştirak  edən  şəxslər  iclasın  vaxtı  və  yeri  barədə  xəbərdar  edilirlər.  Lakin  həmin  şəxslərin 
gəlməməsi iddianı təmin etmənin ləğv olunması haqqındakı məsələyə baxmağa mane olmur. 
162.3.  İddia  rədd  edildikdə, məhkəmənin  qəbul  etdiyi  iddianı  təmin  etmə  tədbirləri 
qətnamə qanuni qüvvəyə minənə qədər saxlanılır. Lakin məhkəmə qətnamə ilə eyni zamanda 
və ya qətnamə çıxarıldıqdan sonra, iddianın təmin olunmasını ləğv etmək haqqında qərardad 
çıxara bilər. 
162.4.  İddia  təmin  edildikdə  onun  təmin  edilməsi  üçün  görülmüş  tədbirlər məhkəmə 
aktının icrasına qədər öz qüvvəsini saxlayır. 

M a d d  ə  1 6 3 .  İddianı təmin etmək haqqındakı qərardaddan şikayət verilməsi 
163.1. İddianı təmin etmək məsələləri üzrə bütün qərardadlardan şikayət vermək olar. 
163.2.  İddianı  təmin  etmək  haqqında  qərardad  şikayət  verən  şəxsə  xəbər  verilmədən 
çıxarılmışsa, şikayət vermək müddəti həmin qərardadın ona məlum olduğu gündən hesablanır. 
163.3.  İddianın  təmin  edilməsi haqqında  qərardaddan  şikayət  verilməsi həmin  qərardadın 
icrasını dayandırmır. 
163.4.  İddianı  təmin  etməni ləğv  etmək  haqqında  və  yaxud  iddianın  bir  növünü  digəri  ilə 
əvəz etmək haqqında qərardaddan şikayətin verilməsi qərardadın icrasını dayandırır. 
M a d d  ə  1 6 4 .  İddianın təmin edilməsi nəticəsində vurulmuş zərərin cavabdehə