12.12.1952-ci il. Kanadanın atom elektrik stansiyasında
dünyada ilk dəfə olaraq ciddi qəza baş vermişdir. Ontario ştatının
Çolk-River AES-nın texniki personalının səhvi aktiv zonanın
normadan artıq qızmasına səbəb olmuş və bu isə aktiv zonada
bəzi yerlərin əriməsi ilə nəticələnmişdir. 1000 Ku şüalanmaya
malik bölünən radioaktiv maddə materialı xaricə axmış, 3800m
3
-ə
yaxın radioaktiv çirklənmiş su Ottava çayı yaxınlığındakı kiçik
səngərlərə axıb yığılmışdır.
29.11.55-ci il . “İnsan faktoru” ABŞ-ın Aydaxo ştatının
EBR-1 təcrübi reaktorunu qəza vəziyyətinə gətirib çıxarmışdır.
Plutonium ilə sınaq prosesində operatorun qeyri-dəqiq hərəkətləri
nəticəsində reaktor öz-özünə dağılmış və onun 40% aktiv zonası
yanıb sıradan çıxmışdır.
29.09.1957-ci il. “Kıştım” qəzası baş vermişdir. Çelyabinck
vilayətinin “Mayak” istehsalat birliyinin radioaktiv tullantılar
saxlanılan anbarında 20 milyon Ku radioaktivliyə malik qab
partlamışdır. Mütəxəssislər partlayışın gücünü 70-100 ton trotil
ekvivalenti tərtibində qiymətləndirmişlər. Partlayış nəticəsində
yaranan radioaktiv bulud Çelyabinsk, Sverdlovsk və Tümen
vilayətləri üzərindən keçərək Şərqi Urala qədər yayılmış və
təqribən 20000 km
2
sahəni əhatə etmişdir. Mütəxəssislər partla-
yışın birinci saatlarında təxliyyəyə qədər 5000 nəfərin bir dəfəyə
100R şüalanmaya məruz qaldıqlarını bildirmişlər. 1957-1959-cu
illərdə qəzanın nəticələrinin aradan qaldırılmasında 25000-30000
hərbi qulluqçu iştirak etmişdir. Sovet dövründə bu məlumat məxfi
saxlanılırdı.
10.10.57-ci il. Böyük Britaniyanın Vindskeyl şəhərində
plutonium emal edən iki reaktordan birində böyük qəza baş
vermişdir. Qurğunun istismarı zamanı buraxılan səhv nəticəsində
reaktorda yanacağın temperaturu qısa müddətdə kəskin artmış və
aktiv zonada dörd gün davam edən yanğınla nəticələnmişdir. 150
texnoloji kanalın zədələnməsi radionuklidlərin reaktordan ətrafa
yayılmasına səbəb olmuşdur. Hadisədə 11 ton uran yanmışdır.
Radioaktiv çöküntülər İngiltərə və İrlandiyanın böyük sahələrini
154
çirkləndirmiş, radioaktiv buludlar Belçika, Danimarka, Almaniya
və Norveçə qədər gedib çıxa bilmişdir.
