Azərbaycan Resublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Dillər Universiteti
II. 16. L.Blumfild və onun “Dil” əsəri haqqında
Yüklə 2,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fəxrəddin m.
- Müxbir
|
II. 16. L.Blumfild və onun “Dil” əsəri haqqında Amerikan dilçiliyinin onurğa sümüyünü təşkil edən L.Blumfild (1887-1949) ilk linqvistik ideyalarını “A set of postulates for the sience of language” (Dil elmi üçün postulatlar şəbəkəsi) başlığı altında 1926-cı ildə “Language” ("Dil") jurnalında çap etdirmişdir. Artıq bu məqaləsində L.Blumfild dili insan davranışının bir hissəsi kimi götütrürdü. Bu məqalədə L.Blumfild dilin formal təhlili prinsiplərini və onun metodikasını formal kriteriyalar əsasında işləyib hazırlamağa başlamışdı. Həmin ideyalarını L.Blumfild əslində 1914-cü ildə yazdığı “Dillərin öyrənilməsinə giriş” kitabında irəli sürmüş, sonradan isə onları özünün 1933-cü ildə çap olunan “Dil” əsərində daha əhatəli şəkildə əsaslandırmağa nail olmuşdu. L.Blumfild bu nəticələrə gəlmək üçün nəinki germanistikanı, hind-Avropa dilçiliyini, həm də Amerika aborigenlərinin-hindilərin dillərini dərindən öyrənmişdi. Onun nəzəri konsepsiyasının əsasında biheyviorizm durur. Bunu müəllif özü və onun linqvistik yaradıcıığını araşdıran alimlər də dəfələrlə qeyd etmişlər. Dünya dilçiliyində L.Blumfild həm də mexanizmin və fizikalizmin tərəfdarı kimi tanınır. Onun nəzəri görüşləri, təhlil prinsipləri və metodikası XX əsrdə funksionalizm, qlossematika kimi cərəyanlarla yanaşı deskriptivizmin əsaslarını qoymuşdur. L.Blumfildin Yel universitetindən olan şagirdlərinə və ardıcıllarına Фяхряддин Вейсялли. СЕЧИЛМИШ ЯСЯРЛЯР. 3-cü cild 262
(B.Blox, C. Treycer, Z.Hərris- 1909-1992), həm də öz mövqeyinə görə bir qədər ondan aralı dayanan dilçilərə (K.Payk, Y.Nayda və s.) güclü təsiri olmuşdur. E.Hauqen (1906-1984) qeyd edir ki, Blumfildin əsərlərinin dilçilik sahəsində çalışan bütöv bir nəslin yetişməsində böyük əməyi olub * . Başqa sözlə desək, dilçilikdə paradiqm dəyişikliyi baş verirdi. Bunu həm də Avropadakı dilçilik məktəbləri xüsusi qeyd edirdilər. İ.A.Boduen de Kurtenenin, F.de Sössürün ideyalarının çiçəkləndiyi Peterburq, Moskva, Praqa və Danimarka dilçilik məktəblərinin o dövrkü fəaliyyəti bir daha təsdiq edir. Bütün bunlar bir daha onu təsdiq etməyə əsas verir ki, L.Blum- fild o zamankı dilçilik elminin tərkib hissəsi kimi götürülməlidir. Mahiyyət etibarı ilə L.Blumfildin dil nəzriyyəsi fizikalizm və materialist fəlsəfəsinə əsaslanır. L.Blumfildin “Dil” kitabının rusca tərcməsinə “Ön söz” yazmış M.M.Quxman onun dil nəzəriyyəsini belə səciyyələndirir: “Dilin bütün səciyyələri Blumfilddə biheyviorizm mövqeyindən verilir: müq.et: dilin insan fəaliyyətinin, davranışının xüsusi forması kimi müəyyənləşməsi; dilin kommu- nikativ funksiyasının stimul və reaksiya həlqəsinə bağlanması, danışıq fəaliyyətinin sosial təbiətinin isə bioloji proseslərlə eyni səviyyəli proseslərə bağlılığı” † . Ünsiyyəti bioloji akt kimi götürən L.Blumfild insanın bütün başqa sahələrdə olduğu kimi ətraf mühitə uyğunlaşması və ona xarici stimul kimi yanaşır. Ünsiyyət Blumfild üçün insanın bioloji tələbatının ödənilməsidir. Bununla da dil və təfəkkürlə bağlı bütün problemlər həll olunmuş kimi görünür. Bu da onun Karnapın məntiqi pozitivizminə bağlı olduğunu göstərir. Elə bu yöndən də L.Blumfild mentalizmi tənqid atəşinə tutur. Onun linqvistik modeli belədir: danışan-söyləm – dinləyən. Məhz bu üçbucaq dilin təhlilində real obyektiv varlıq kimi çıxış edir. Buradan da onun dilə verdiyi tərif aydın olur: “dil müəyyən dil qrupunda işlənən
ЫI HİSSƏ 263
söyləmlərin məcmusudur”. Yalnız müşahidədən alınan faktların ümumiləşməsi və şərhi dilçinin əsas vəzifəsini təşkil edir. Buradan belə nəticə çıxır ki, istənilən abstraksiya, sistem xarakterli ümumiləşmə dilçinin işi deyildir. Biheyviorizmin canı budur, ona görə də bu konsepsiya struktur dilçiliyin məhək daşının əleyhinədir. L.Blumfilddə sintaqmatik aspekt həlledicidir, onda paradiqmatikaya yer yoxdur. Blumfildə görə, təsvir və təsnif, yəni taksonomik yanaşma dilçiliyin əsas vəzifəsidir. Bu da amerikan deskriptivizminin ana xəttini təşkil edir. Bu yanaşmada təhlil metodikası ön plana keçir, yəni deskriptiv texnika əsas götürülür. Onu ciddi metodikanın olması narahat edir, ona görə ziddiyyətsiz təsvir modeli hazırlamaq əsasdır. Deməli, L.Blumfild və onun ardıcılları üçün formal təhlilin və təsvirin operasional üsullarının işlənib hazırlanması önəmlidir. Onun təhlil
mərhələləri bunlardır: danışıq aktı; operasional üsullar sistemi və əldə olunan quraşdırılmış dil modeli. L.Blumfild mənanın dilçilikdə yeri olmadığını xüsusi vurğu- layır. O, mənanın yuxarıda göstərdiyimiz üçbucağa sığmadığını qeyd edərək yazır ki, "məna danışanın situasiyasıdır -danışıqdır və dinləyənin reaksiyasıdır. Hər dil formasının mənası danışanın hər aləmini bilmək deməkdir“. L.Blumfild anlam, məna və məzmun arasındakı fərqləri araşdırmağa çalışmayıb. Onun əsas məqsədi hər bir dil formasının ətraflı təhlilini verməkdən ibarət olub. Məsələn, morfemin bütün formaları-allomorfları onun “Dil”ində özünə yer tapdığı halda, onların mənasından söz açılmır. Düzdür o, tam şəkildə mənanı inkar etməsə də, ancaq onun formal təhlil üçün nümayiş etdirdiyi metodikanı mənanın açılışında görmək olmur. Ancaq fonoloji təhildə, səslərin fonematikliyini müəyyənləş- dirməkdə L.Blumfild bütün deskriptivistlərdə olduğu kimi mənafərqləndirmədən çıxış edir. Minimal cütlər vasitəsilə aşkar edilən fonematiklik məhz semantik qarşılaşmaların nəticələri kimi götürülür. Danışıq səslərinin mənadan kənar müəyyənləşməsini L.Blumfild sırf abstraksiya sayır. Onun məşhur ifadəsi var: “mənası olan fonetik forma dil formasıdır”. Başqa bir yerdə isə o israr edir
Фяхряддин Вейсялли. СЕЧИЛМИШ ЯСЯРЛЯР. 3-cü cild 264
ki, dil fomasının mənasının nəzərə alınması elmi təhlildən uzaqlaşmaq, struktur və funksional prinsipləri pozmaq deməkdir. Düzdür, o müəyyən qrammatik klasların müəyyənləşməsində, məsələn, hərəkətin icraçısını bildirən sözlərin müəyyənləşməsində mənadan istifadə edir. Ancaq Blumfilddə mənaca təhlilin sistemi verilməyib. L.Blumfilddə əsas təhlil obyekti kimi morfemlər, onların düzüm qaydaları, müxtəlif təzahür variantları çıxış edir. Onlar da bir-birinin ardınca düzülərək söyləmi-danışıq aktı parçasını yaradırlar. Söz isə faktiki olaraq təhlil obyektindən kənarlaşdırılır. L.Blumfilddə söyləmin üzvlənməsində morfem əsas vahid kimi çıxış etsə də, o, bilavasitə tərkiblərin (immadente constituents) son elementi olur. Yəni mənası olduğu üçün morfem son element kimi çıxış edir. Mənasız elementlər isə fonemlərdir ki, onlar da mənaları fərqləndirməyə xidmət edirlər. Söyləm və ya cümlə müəyyən ardıcıllıqla düzülmüş morfemlərdən ibarətdir. Blumfildin "Dil" əsərində morfem anlayışı o qədər geniş mənada başa düşülür ki, hətta vurğu, intonasiya və fasilə də morfem kimi dəyərləndirilir. L.Blumfild sərbəst və bağlı (asılı) morfemlərdən danışaraq göstərir ki, morfemlər söyləmin mürəkkəb tərkiblərə və birləşmələrə bölünməsini təmin edir. Ancaq bu da linqvistik üzvlənməni tam təmin edə bilmir. Məsələn, /John ran/ (Con qaçdı) söyləmi və /blackberry / (qarağat) kimi mürəkkəb söz eyni klasa daxil edilir. Həm cümlə, həm də mürəkkəb söz morfem ardıcıllığı kimi götürüldükdə hər ikisi söz kimi eyniləşdirilmiş olur. Deməli, L.Blumfilddə söz morfemin peykinə çevilir ki, bu da lazımi nəticələri vermir. Yuxarıda verdiyimiz misalları təhlil edərkən tamam başqa kriteriyalardan istifadə olunmalıdır. Cümlənin və sözün morfem tərkibinə görə üzvlənməsi eyni nəticəni verə bilməz. Məlumdur ki, cümlədə mübtəda və xəbər qütbləri uzlaşma əsasında formalaşır. Cümlədə həm də xəbərlik və modallıq əlaqələri mövcuddur. Sözdə isə morfemlərin ardıcıllığı və mövqeyi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Sintaktik səviyyəni tam mənada morfem
ЫI HİSSƏ 265
səviyyəsindən asılı götürmək olmaz. L.Blumfildin konsepsyasında bu incəliklər nəzərə alınmır. Bütün bunlara baxmayaraq L.Blumfild statik vəziyyətdə danışıq aktının sinxron təhlilini verməklə ənənəvi dilçilikdən fərqli yanşma nümayş etdirmiş, ona görə də onu bu sahənin ilk qaranquşu adlandırmaq olar. Qeyd edək ki, Azərbaycan dilçiliyi deskriptivizmin nümayən- dələrinin yaradıcılığı ilə indiyə qədər onların əsərlərilə ingilis dilidə (çox az miqdarda) və rus dilindəki tərcümələrlə tanış olurdular. Biz ilk dəfə olaraq həmin cərəyanın banisi L.Blumfildin “Dil” əsərini ingiliscədən Azərbaycan dilinə tərcümə etməyi qərara aldıq. Əsəri Azərbaycan dilinə dosent V.Ərəbov və filologiya üzrə fəlsəfə doktoru dosent Q.Heybətov tərcümə etmişlər. Əsəri filologiya üzrə fəlsəfə doktoru dosent F. Əhmədov redaktə etmiş, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru L.Qurbanova orijinalla tutuşdurmuşdur. Biz tam məsuliyyətlə başa düşürük ki, L.Blumfild kimi bir nəhəngin fundamental əsərini Azərbaycan dilinə tərcümə etmək asan məsələ deyildir. Ancaq elmin bugünkü səviyyəsindən yanaşanda dünya dilçiliyinin incilərini Azərbaycan oxucularının öz dilində oxuyub başa düşməsi üçün ilk təcrübə olaraq addım atılmalıdır. Biz də bu yükün altına girdik və ümid edirik ki, dilçi alimlərimiz L.Blumfildin “Dil” əsərini oxuyub öyrənəcək və ondan öz elmi tədqiqatlarında yararlana biləcəlklər. Kitabın tərcüməsində bir sıra terminləri tərcüməçilərlə birgə müzakirə edib məqbul saydığımız variantı qəbul etmişik. Məsələn, “immadeate constituent” birləşməsini “tərkiblər” və ya “bilavasitə tərkiblər”, “phrase”i “söyləm”, “feature”-ni “əlamət” və s. kimi tərcümə etməyi qərara almışıq. Bəzi hallarda təsviri üsuldan və ya tərcümənin qarşısında ingilis variantını vermişik. Kitabın sonunda ad göstəriciləri və özək sözlər ondan səmərəli istifadəni təmin etməyə yönəlib. Bu kitabda gedən nöqsanları görüb redaksiyaya göndərən hər bir oxucuya əvvəlcədən minnətdarlığımızı bildiririk.
Фяхряддин Вейсялли. СЕЧИЛМИШ ЯСЯРЛЯР. 3-cü cild 266
II. 17. Müsahibələr Bugünkü müsahibimiz filologiya elmləri doktoru, Almaniya Germanistlər Birliyinin üzvü, professor Fəxrəddin Yadigar oğlu Veysəllidir. Müxbir: Fəxrəddin müəllim, Sizi təbrik edirik. Axırıncı görüşümüzdən sonra elmi yaradıcılığınızda xeyli yenilik olub. Almaniyada Ümumdünya alman dili müəllimlərinin XV qurultayındakı məruzənizin mətni qurultayın materiallarında nəfis şəkildə çapdan çıxıb. Türkiyədə Füzulu simpoziumundakı məruzənizin mətni də o simpoziumda edilən digər məruzələrin arasında yer alıb. Hələ mən bu ilin avqust ayında Polşada Ümumdünya Germanistlərinin Qurultayındakı məruzənizi demirəm. Maşallah, yorulmayasınız. Maraqlıdır, bu qədər vaxtı necə tapırsınız? Fəxrəddin m.: Təşəkkür edirəm. Çox diqqətlisiniz. Bu da yəqin ki, peşə fəaliyyətinizlə bağlıdır. Hər şeylə maraqlanmaq, hər şeyi öyrənmək jurnalist peşəsinin spesifik xüsusiyyətidir, deyilmi? Amma bu hələ hamısı deyil. 2012-ci ildə mənim iki kitabım çapdan şıxıb. Respublikamızda keçirilən iki Beynəlxalq Konfransda da elmi məruzələrlə çıxış etmişəm. Məsələ heç bunda da deyil. Elmdə kəmiyyət keyfiyyətə keçəndə yeni mərhələ başlayır. Bəzən bizdə kəmiyyət arxasında gizlənib alimin böyüklüyünü göstərmək istəyirlər. Məsələn, deyirlər filankəsin filan qədər əsəri çıxıb. Nə olsun? Maddi imkanı var, yazdırıb çap etdirib. Bunun elmə dəxli yoxdur. Əsas alimin hansı nəzəri problemin həllini tapması və irəli sürdüyü ideya və fikirlərin həyata tətbiqidir. Fikrimcə, hər bir alimin ildə ən azı bir Benəlxalq simpoziuma, foruma və ya konfransa qatılması normal sayılmalıdır. Fikir verin, bu ilin avqustunda və sentyabrında məni iki böyük Beynəlxalq elmi konfransa dəvət etmişdilər. Dəvətamələri göstərə də bilərəm. Konfransların təşkilatçıları seçim etmişdilər, mənim məruzəmi
ЫI HİSSƏ 267
proqrama daxil etmişdilər. Lakin maddi imkanım olmadığından imtina etməli oldum. Müxbir: Fəxrəddin müəllim, oxucularımız üçün maraqlı olar. Siz o konfranslara necə qatılırsınız? Dəvətnaməni necə əldə edirsiniz?
konfransların mövzusu ilə tanış oluram, sonra müəyyən bölmə üzrə məruzə hazırlayıb göndərirəm. Bundan sonra seçim edilir və dəvət gəlir. Məsələn, Ümumdünya alman dili müəlimlərinin qurultayına göndərdiyim məruzə “Prosodiya səviyyəsində kontrastlar”, Polşaya göndərdiyim məruzə isə “Müxtəlif dillərdə morfem səviyyəsində kontrastlar” adlanırdı. Özü də bu kontrastları həmişə Azərbaycan dililə müqayisədə araşdırıram. Məsələn, Almaniyadakı məruzəmdə əsas etibarı ilə fonologiyada qəbul olunmuş tədqiqat metodunun Azərbaycan dilinin matereialına tətbiqinin yaxşı nəticə verə bilməyəcəyini sübut edib yeni bir nəzəriyyənin işlənib hazırlanmasının vacibliyini vurğulayaraq dilimizin fonoloji təhlilini ikizirvəlilik nəzəriyyəsi işığında aparılmasının səmərəli olduğunu göstərdim. Müxbir: Siz ötən dəfəki müsahibənizdə bu barədə geniş danışmışdınız. Bəs Füzuli ilə bağlı simpoziumda böyük şairimizin yaradıcılığına hansı yönümdən yanaşmısınız? - Bilirsinz, bizim araşdırmalarda sözçülük baş alıb gedir. Mən böyük Füzulinin bircə qəzəlinin daxili quruluşunun fonotaktik və arxitektonik özəlliklərini açıb göstərməyə çalışmışam. Füzuli daxili harmoniyanı sait-samit düzümü, bir də prosodik-ritmik strukturlarda elə verib ki, adam şairin bu istedadına heyran qalmaya bilmir. O, eyni keyfiyyətli saitlərin misrada bir-birini izləməsi və onlardan həmahəng bir seçim etməklə poeziyamızın sirlərini məharətlə açıb göstərə bilmişdir. Bunu görməyə kömək edən mənim dar ixtisasımdır ki, bunun da adı fonologiyadır. Fonologiya səslərin funksionallığını öyrənən elmdir.
yazmısınız. Eyni zamanda son dərəcə maraqlı “Semiotika” adlı Фяхряддин Вейсялли. СЕЧИЛМИШ ЯСЯРЛЯР. 3-cü cild 268
kitabı da oxucuların ixtiyarına vermisiniz. Bunlar tamam başqa- başqa sahələrdir axı. Fəxrəddin m.: Düz buyurursunuz. Məlumdur ki, M.Şəfi və F.fon Bodenştedt əlaqələri tam öyrənilməyb. Ən azı alman F.fon Bodenştedtin arxivindən bizim hələ də xəbərimiz yoxdur. Mənim bu iki böyük şəxsiyyətin dostluq və yaradıcılıq əlaqələrinə həsr olunan kitabım əsasən bizə gəlib çatmayan alman mənbələrindən çıxış edir. Mən Humboldt universitetində oxuyarkən Almaniyanın kitabxanalarından topladığım mənbələrə əsasən üç mühüm nəticəyə gəlmişəm. 1. F.fon Bodenştedt oğru olmayıb; 2. F.fon Bodenştedt öz ölkəsində geniş nüfuza malik şair olmayıb; 3. Avropada M.Şəfi haqqında fikir dolaşıqlığının yaranmasında əsas günahkar erməni kökənli birisi olub. Mən bu fikirləri öz kitabımda sübut etməyə nail olmuşam. O ki qaldı semiotikaya, deməliyəm ki, bütövlükdə işarələr haqqında olan bu elm sahəsi son illərdə çoxşaxəli fikirlər və mülahizələrlə çox zəngindir. Müasir dilçilikdə semiotikanın geniş vüsət almasına R.Yakobson, T.Sebeok, U.Eko, A.Qraimas və rus dilçiliyində Y.Maslov, Y.Stepanov, N.B.Meçkovskaya, Y.Seyqal və s. kimi alimlər güclü təkan vermişlər. Onu da qeyd edək ki, ilk semiotik araşdırmalara İbn Sina və N.Tusinin əsərlərində rast gəlirik. Lakin bu məsələ o qədər də dərindən öyrənilməyib. İndi biokommunikasiyadan tutmuş canlı insan dilinə qədər hər yerdə semiotik baza axtarılır. Dil də xüsusi semiotik işarə sistemi olmaqla bərabər digər semiotik sistemlərlə oxşar cəhətlərə malikdir. Bu, hər şeydən öncə, dilin də başqa semiotik sistemlərdə olduğu kimi, əsas funksiyalarından birinin məlumatın törəməsi, saxlanılması və ötürülməsi funksiyasını yerinə yetirə bilməsilə izah oluna bilər. Ancaq başqa semiotik sistemlərdən fərqli olaraq dilin ən başlıca fərqləndirici cəhəti onun maddi tərəfinin səslərdən ibarət olmasıdır. Dil səsləri deyilməli, tələffüz edilməli və eşidilməlidir. Musiqinin də maddi tərəfi var, bu mənada o, dilə oxşayır. Ancaq ЫI HİSSƏ 269
musiqidə melodik substansiya diskret elementlərin ardıcıllığı deyil, sürüşkən şəkildə bir-birini izləməsidir. Musiqidə ayrı-ayrı tonları göstərməyə və bütöv musiqi əsərini onların ardıcıllığı kimi şərh etməyə cəhd göstərilsə də, musiqidəki /do, re, mi, fa, sol, lya, si/ notları dildəki fonemlər kimi ixtiyari və diskret deyildir. Dildə fonemin birini götürüb yerinə başqasını qoysaq yeni bir işarə yaranar. Ancaq musiqidə bu cür rəftar etmək olmaz. Belə yerdəyişiklik kakofoniya yaradar. Digər semiotik sistemlərdən dil işarələri məhz maddi substan- siyasının yalnız səslərdən ibarət olması ilə seçilir. Lakin bununla yanaşı dil də bütövlükdə spesifik işarələr sistemi yaratdığı, həm də digər işarələr arasında daha mükəmməl olduğu üçün onun ümumi semiotika adı altında birləşdirilməsi müasir elmin tələbidir. Bütün bunları nəzərə alaraq və humanitar elmlər sahəsində fonologiyanın yeni söz sahibi olduğunu əsas götürərək biz «Semiotika“ adlı bir əsər yazmağı çoxdan planlaşdırmışdıq. Onun bu şəkildə reallaşması yalnız indi mümkün oldu.
maraqlıdır. Kitabda əsas çözələnən məsələlər hansılardır? Fəxrəddin m.: Kitabda işarə ümumi nəzəri və fəlsəfi planda araşdırılır, işarə sistemləri ontogenez və filogenez baxımdan öyrəni- lir, biokommunikasiyadan tutmuş insan dilinə qədər sadə və mürəkkəb semiotik sistemlər, habelə mədəni və süni işarə sistemləri dərin təhlil edilir, onların insan cəmiyyətində yeri və rolu şərh olunur və insan dili geniş material əsasında təhlil edilir. Aydındır ki, bu kitab ilk təşəbbüsdür və elə buna görə də nöqsanlarsız deyildir. Bütün nöqsanları görüb müəllifə çatdıracaq adamların hamısına bəri başdan təşəkkürümü bildirirəm. Qəti şəkildə inanıram ki, bu kitab bir sıra ixtisas sahibləri, o cümlədən filosof, psixoloq, dilçi və semiotiklər üçün maraqlı infor- masiya mənbəyi olmaqla, həm də tez-tez müraciət olunan bir qaynaq olacaqdır və gələcəkdə bu sahədə çalışanlar üçün bir dayaq rolunu oynayacaqdır. Фяхряддин Вейсялли. СЕЧИЛМИШ ЯСЯРЛЯР. 3-cü cild 270
Müxbir: Siz təhsil sahəsində çalışırsınız, müasir gəncliyin səviyyəsi Sizi qane edirmi? Fəxrəddin m.: Bilirsiniz, yeni texnologiyalar gəncliyi şirnikləndirir, müxtəlif teleradio avadanlıqları, cürbəcür telefon apa- ratları, bu yandan da teleşoular, elmə qiymət verilməməsi son nəticədə gəncliyin psixologiyasına ciddi mənfi təsir göstərir. Sizə bircə misal gətirəcəyəm. Hansı gənc müəllim indi aldığı maaşla ev alıb ailə qura bilər? Suala cavab tələb olunmur. Ona görə gənclik mahnı oxumağa, çalıb-oynamağa, qeyri-ciddi məşğuliyyət sahələ- rinə meyllənir. Gənclik görür ki, az zəhmətlə çox şeyə yiyələnmək olar. Elm isə fədakarlığı, fərdi zəhməti, çətinliklərə qatılaşmağı tələb edir. Universitetlər tezliklə yataqxana problemini həll etməlidirlər. Respublikada elmi – pedaqoji ədəbiyyatın çapı nizama salınmalıdır. İri sahibkarlar elmə, təhsilə, səhiyyəyə, bütövlükdə humanitar sahələrə sərmayə qoymalıdırlar, bu işdə fəallıq göstərənləri vergidən azad etmək yaxşı nəticə verə bilər. Hər necə olursa-olsun, bu işi birdəfəlik həll etmək lazımdır. İstiqlaliyyət prospektindəki «Akademkitaba“ girəndə adam xəcalət çəkir. Axı dünyada kitaba belə laqeyd münasibət yoxdur. Bir vaxtlar qarşısında oxucuların qapısı ağzında növbəyə durduğum M.F.Axundov adına kitabxanada indi tək-tük adam gözə dəyir. Müxbir: Qarşıdan Milli Məclisə seçklər gəlir, nə əcəb depu- tatlığa namizədliyinizi vermirsiniz? Fəxrəddin m.: – Mənə öz rayonumuzdan və başqa yerlərdən də təkliflər gəlmişdi. Onların hamısına fürsətdən istifadə edib təşəkkürümü bildirirəm. Mən ədalətli seçki olacağına inanmıram. Ona görə də boşuna vaxt və enerji itirmək istəmirəm. Ötənilki seçkilərdə mənim həmyerlim, istedadlı sahibkar və böyük ziyalı Ə.Məmmədov yüzdə- yüz seçilmişdi. Amma qutudan başqasını çıxartdılar. Fağırı sözə baxmadığı üçün Sahibkarlar Konfederasiyası prezidentliyindən də zorla çıxartdırdılar.
ЫI HİSSƏ 271
Bir də ki, mənim indi o yaşım deyil ki, qanunverici orqanda oturub qanun «istehsalı“ ilə məşğul olum. Mənim yerim audito- riyadır, bir də elmlə məşğul olmaqdır. Qanunları səriştəsi olan siyasətçilər və hüquqşünaslar hazırlamalıdırlar. Müxbir: Maraqlı söhbətinizə görə Sizə təşəkkür edirəm və elmi-pedaqoji yaradıcılığınızda Sizə uğurlar diləyirəm. Yüklə 2,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|