Bog’lanish kuchlari

§. Atom yadrosi Tabiatdagi hamma moddalar atomlardan tashkil topgan bo’lib, ular elektron va atom yadrosidan iboratdir. Atom yadrosining asosiy xarakteristikalari bo’lib ularning zaryadi, massasi, spini va yadro magnit momenti hisoblanadi. Atom yadrosi proton va neytronlardan iborat bo’lib, bular yadro nuklonlari deyiladi. Atomlar neytral zarracha ekanligini e’tiborga olsak, ularda nechta proton , ya’ni musbat zarracha bo’lsa, yadro atrofida xuddi shuncha elektron bo’lishi kerak.
Protonning massasi


M_p = 1,6726·10^-27 kg = 1,0072m.a.b. = 938,7Mev
Massa defekti va bog’lanish energiyasi
Atom yadrosi juda murakkab tuzilishga ega bo’lganligi uchun alohida qonuniyatlarga bo’ysunadi. Shulardan biri, alohida nuklonlar massalarining yig’indisi har doim shuncha nuklonli yadro massasidan katta bo’ladi ya’ni:


,

Bu massa farqi - massa defekti nomini olgan bo’lib yadro shakllanishida massaning bir qismi bog’lanish energiyasiga (W = mc²) aylanib ketishini ko’rsatadi.

Massa defekti.


Massa defekti va bog’lanish energiyasi
Atom yadrosi juda murakkab tuzilishga ega bo’lganligi uchun alohida qonuniyatlarga bo’ysunadi. Shulardan biri, alohida nuklonlar massalarining yig’indisi har doim shuncha nuklonli yadro massasidan katta bo’ladi ya’ni:

Bu massa farqi - massa defekti nomini olgan bo’lib yadro shakllanishida massaning bir qismi bog’lanish energiyasiga (W = mc²) aylanib ketishini ko’rsatadi.

ko’rinishida yoziladi. Bu energiyani yaqqolroq tasavvur qilish uchun geliy ( ) yadrosining bog’lanish energiyasini hisoblab ko’ramiz:

bu yadroda (Ne) bitta nuklonga mos kelgan bog’lanish energiyasi MeV ni tashkil qiladi. Bu nihoyatda katta energiya ekanligini quyidagi misolda ko’rish mumkin.