Çağdaş Azərbaycan nəsri



Yüklə 5,38 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/59
tarix21.03.2017
ölçüsü5,38 Mb.
#12112
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   59

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

qalmaz...



Çö

rəyi olan dilənərmi, s



ö

ylə?! G



ö

r

ü

rsənmi y

ü

ilə yaxı ndı , Azərbaycan t



ü

rklərinin yerlərini-

yurdları nı  alı b sizin 

üçü

n Ermənistan d



ü

zəltdilər, 

amma yenə təkbaşı na yaşaya  bı lmədiniz. Hələliksə 

ona g


ö

rə varsı nı z kı , biz burdayı q, yəni, Azərbaycan 

t

ü

rkləri hələ yeməyinizi verir, ətiniz var, s



ü

dun


ü

z var, 


bazarı nı z boldu...Yadı nda saxla, Aped, t

ü

rklər ki 

getdi, siz də dağı lacaqsı z. 

Çü

nki ev yiyəsi yoxdusa 

qonaq yaşaya bilməz... Hə, odu bax, hamı sı  yolun 

qı rağı ndadı , satdı qları nı  satı b, aldı qları nı  alı 

avtobus g

ö

zləyilər ki, evlərinə-eşiklərinə getsinlər. 

G

ö

r

ü

rsənmi Vətəndə olana kim oxşayı r...B

ö

y

ü

kdə

ki

ç

iyə sən cı ğallı q eləyə-eləyə vətən axtarı rsan, o, iş 

g

ö

r

ü

r, amma bil, sənin 



üçü

n də işləmir, buna yurd 

hərəkəti deyirlər, pu

ç

ur a


ç

maq da belədi, ağac da 

tumurcuğunu bu hərəkətlərlə gətirir...aşağı dan 

hərəkətlər, i



ç

 hərəkətləri ən sahmanlı   quruluşdadı 



çü

nki nəbz kimi vurur...Vətənin nəbzi...Rus he



ç

 vaxt 


Qafqaza vətən demədi, bəlkə də demək istədi, deyə 

bilmədi. Rus Qafqaza təlaş, təəcc



ü

b, qorxu kimi 

dolmusdu; ona g

ö

rə... bir də rus azdan-



ç

oxdan vətənin 

nə demək olduğunu bilirdi...Min illər ke

ç

sə də Sibir 

rusun ancaq- doğulduğu yer ola bilər, vətəni ola 

bilməz. Razı laşı rsanmı 



Çü

nki i


ç

 hərəkəti başqa qu-



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

ruluşdadı . Nəbzi başqa c



ü

r vurur, bəlkə irsi hərəkə

deyək, genetik... 

Haqlı  olaraq deyəcəksən ki, erməni işləmir? Biz 

işləmirik bəyəm? Biri mənim 

ö

z



ü

m, deyəcəksən. 

Doğrudu, Aped, papaq tikmək də işdi, amma gərək 

dəri olsun ki, papaq tikəsən. Dərini kimnən alı rdı n? 

He

ç

 bir ermənidən dəri aldı ğı n oldu? Sənin s



ö

z

ü



nd

ü



erməni 

ö

z dərisiylə məşğuldu. Erməni qoyun soya bilir 



ki, onnan dəri alı m...  Deməli, papaq tikmək ikinci 

işdi. Biz birinci işlərdən danı şı rı q, yurd, i

ç

 

hərəkətlərindən, pu



ç

urun a


ç

mağı na, suları n 

axmağı na bənzər birinci islər, vətənin nəbzi...Birinci 

işləri b


ü

t

ü



n d

ü

nyada vətənin dilini bilənlər g



ö

r

ü



r... 

Papaq ustası  kimi, ən g

ö

zəl saz ustası  da sizdən 



olub, tanı yarsan, sazbənd Tepanus, amma Tepanus ha 

ç

alı şdı , ha əlləşdi, ha 



ö

yrəndi, aşı qlı q eləyəmmədi, 

çü

nki aşı qlı q da i



ç

 hərəkətlərindəndi, onu da vətənin 

dilini bilənlər bacarı r. Saz d

ü

zəltmək də ikinci 



işlərdəndi, Aped, onnan da danı şarı q. Qonaq ev işi 

g

ö



rməz ki, nə iş tapşı rarlarsa, qonaq o işi 

ğörər...Bağı şla, sizin işləriniz bir az ona oxşayı r. 

Mən bu s

ö

zləri ona g



ö

rə sənə deyirəm ki, səni 

yaxşı  tanı yı ram, y

ü

z illərdi sənin nəslinlə bizimkilər 



dostluq eləyirlər. Neçə y

ü

z il bundan qabaq sənin 



baban Qaraxa

ç

da C



ü

cəkənd k


ö

y

ü



n

ü

n yaylaqları nda 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Qarakəlləoğlunu axtarı b ki, icazə ver, sənin yurduna 



yaxı n yerdə düşərgə salı m, oğlum, qı zı m qulluğunda 

olsun, sən də bizi əyridən-oğrudan qoru...Elə də oldu, 

Qarakəlləoğluna sı ğı nı b, artı b 

ç

oxalı b b



ö

y

ü



k bir 

obaya 


ç

evrildiniz, islama qədərki ziyarət yeri olan Sarı  

kilsəyə yiyələndiniz, yazı sı nı - pozusunu dəyişdirib 

ö

z



ü

n

ü



zlə gətirdiyiniz kitablara k

öçü


rtd

ü

n



ü

z... 


B

ü

t



ü

n bunları n əvəzində sənin atan Ervand 

Aramyan neynədi, bolşeviklərin arası nda 

ü

st



ü

m

ü



zə 

qayı dı b: 

-Buralar bizim olub, - dedi, 

ü

z



ü

n

ü



 Sarı  kilsənin 

daşları na s

ü

rtə-s


ü

rtə. -Bunnar gəlib  yerimizi 

yurdumuzu alı blar. Osmanlı nı n casusları dı  hamı sı . 

Beləcə, elin-obanı n adlı -sanlı  kişilərəni bir-bir 

g

ö

stərib Sibirə s



ü

rg

ü



n elətdirdi. Bax, bu erməniyə 

oxşada bilmədiyiniz Ermənistanı  da belə qurdunuz. 

He

ç

 vaxt da 



ö

z

ü



n

ü

z



ü

nki eləyə bilməyəcəksiz. Bir 

adamı  dəyişmək olmur, Aped, dağı  necə dəyişmək 

olar? Dəli dağı , Ləlvəri, Babakəri necə dəyişəsən? Ne-

çə illərdi, Ağrı dağı na Ararat deyirsən. Yeri-yurdu 

başdan ayağa  yeni adla qoltuğundakı  kitablara 

k

öçü


rtm

ü

sən, nolsun, min illərdi bu işlərlə məşğulsan 



onsuz da. Qoltuğunda kitabları n elə bu c

ü

r hara 



xoşuna gəlsə ora mənimdi, deyə-deyə yaşayacaqsan... 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Sənin atalar məsəlindi: “vor değ hac, ayndeğ qac...



26

”  


yəni,  harda 

çö

rək, orda vətən”. 



Nə isə, sağ ol, Aped, sizin də bizim də 

məktəblərimiz on illik olduğuna g

ö

rə başı mı za gələn 



hadisələr də bu on illiklərə bağlı dı . İ zaha ehtiyac 

yoxdu, məncə, yəni nəsl dəyişir...Gənc ermənilər 

ö

yrəndikləri yalançı  tarixdən başqa 



ö

zləriylə he

ç

 nə 


gətirmir. Gəlı r çı xı r, başı nı  qaldı ran kimi 

ö

yrəndiyi 



tarixi axtarı r, he

ç

 yanda g



ö

rm

ü



r, ağlaya-ağlaya,- 

hanı ?- deyir,- bizim tarı ximiz hanı ? 

1960-cı  illər həmin illərdən idi, Aped. İ kinci 

D

ü



nya M

ü

haribəsindən  sonra erməni orta məktəbləri 



yeni Sovet proqramları yla  ilk gənc erməni nəsli 

istehsal eləmişdi... Qapı lar açı lan kimi yerə-yurda 

daraşdı lar. Haranı  axtardı lar, i

ç

innən t



ü

rk şı xdı . 

Kitabları nı  başları nı n 

ü

stə qaldı rı b çı ğı rı şdı lar: 



- Vətəni olan t

ü

rklərə 



ö

l

ü



m...! 

Elə həmin vaxtlar bizim orta məktəblərimizdə 

azərbaycan t

ü

rklərinin gənc nəslinə məktəbin musiqi 



müəllimi qı z Anna şərqi oxudyrdu: 

K

ü



r, Araz, Ararat, 

G

ö



zəldi bu həyat, 

 Qardaş olub hayastan, Azərbaycan...! 

                                                           

26

 Harda 



çö

rək var, ora vətəndi.  (ermənicə) 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

1980-ci illər də pis gələnə oxşayı r, Aped, “atlı  



qarı şqa yenə qonmağa yer axtarı r...” axı rı  xeyı r 

olsun. Beləki g

ö

r

ü



n

ü

r,  bu on illiyin məhsulu 



dəyməmiş də düşə bilər, d

ü

zg



ü

n əkilməyən ağac tərs 

bitər...Yalançı  çı ğı r- bağı rla, yerə daş yazı b 

basdı rmaqla, kilsənin əliylə  allahı  belə aldatmaqla 

VƏTƏN tapmaq olmaz. Vətən təkcə s

ö

k



ü

b- tikməklə, 

təzədən qurmaqla da yaranmı r , ona qalsa ildə bir 

vətən tikmək olar... VƏTƏN gərək doğula. Vətəni xalq 

doğur Aped, min illiklər boyu xalq vətənə qalı r, uşağa 

qalan kimi, vətən xalqı n boyuna düşür, 

ö

z vədəsində 



doğulur, ağac torpağa sancı lan kimi xalq vətənə 

sancı lı r,  ona g

ö

rə də vətəni olan vətənsiz yaşaya 



bilmir, Aped, b

ü

t



ü

n bu dediklərimizə ğörə t

ü

rk he


ç

 

vaxt vətənsiz yaşaya bı lməyib...Bil, sənin axtardı ğı n 



vətən deyil, 

çö

rəkdi, 



ö

z

ü



n demisən: “Vordeğ hac, indeğ 

qac...” 


 

İ pə sərilmiş tarix... 

 

Apedin d



ü

kanı  lap adam kimi əyilib sağ 

yanı ndakı  ağaca s

ö

ykənib, uzaqdan baxanda 



deyirsən, ağaca dı rmaşmaq istəyir. 

Ü

st-



ü

stə vurulmuş 

alabəzək taxtaları  bozarı b, rəngini dəyişməyiylə 

payı z ayları nı  yada salı r, həm də baxan kimi bilirsən 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

ki, taxtaları n 



ü

st

ü



ndən xeyli vaxt ke

ç

ib. “...Vaxt 



gəmirib taxtaları ...”, vaxtı n yeri g

ö

r



ü

n

ü



r. Aped 

dəyişməyib, amma, əynindəki paltar da elə bil iyirmi il 

bundan qabağı n paltarları dı . 

Ö

z əliylə əkdiyi ağaclar 



b

ö

y



ü

y

ü



b g

ö

yə dirək olub. Bu gen sinəli, iri yarpaqlı  



ağaclara g

ö

rə də Apedin dəri d



ü

kanı nı n sı xı ntı lı q, 

tənhalı q yağan nimdaş g

ö

rkəmi canlanı b elə bil, bu 



g

ü

n



ü

n rəsmi diliylə desək, ictimailəşib... B

ö

y

ü



kdən-

ki

ç



iyə hamı  burdadı . Bayaq Sevortyan Sedaya 

bənzəməyiylə nəzərimi cəlb eləyən əndamlı  erməni 

xanı mları  elə bil g

ö

l qı rağı ndadı lar, suya 



baxı rlarmı ş kimi, irili-xı rdalı  camaata baxı b ləzzət 

i

ç



ində g

ü

l



ü

msyirdilər...G

ö

r

ü



nüşlərində, baxı şları nda 

həmişə kimisə axtarmaq var, amma bilmirlər 

axtardı qları  kimdi, bu g

ö

zdən- k



ö

n

ü



ldən iraq dağ 

rayonunda darı xa-darı xa yaşamaqları  da ona g

ö

rədi. 


“Şəhərdə hamı  erməniyə oxşayı r...” qardaşı mı n 

s

ö



z

ü

d



ü

. Bir dəfə şəhərə gəlməyiylə g

ö

r bir nə fikrə 



düşd

ü

. Əvvəl bir şey anlaya bilmədim: 



-Pisdi bəyəm, - dedim, soruşanlara, - erməniyə 

oxşayı rsansa, deməli, sən 

ç

oxbilmiş olursan, xı rda 



ailə problemlərin olmur, yəni arvad hara getdi, qı z 

hardan gəldi, deyə, 

ö

z

ü



n

ü

 



ö

ld

ü



rm

ü

rsən, erməniyə 



oxşayı rsansa, deməli, Sovet h

ö

k



ü

məti səni daha tez 

g

ö

r



ü

b irəli çəkəcək. Sən bir 

ö

z geyiminə bax, bu 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

geyimlə sən şəhərdə yaşaya bilərsən? 



Yaşayammazsan, huya basallar səni...! Amma erməni 

bu boyda vaxtı nnan şəhərli kimi geyinib-gecinir. 

Apedin qı zları nı  g

ö

r



ü

rsən?  Onnar da səninkilər kimi 

kənd

ç

idilər. Az qala çı lpaq gəzillər. Erməniyə oxşa-



yı rsansa, deməli, dolanmanı n bir yolunu yox, min 

yolunu bilirsən. Siz razı laşı n, qardaşı m bir az 

ç

obannama deyir, amma d



ü

z deyir. Erməniyə 

oxşamaq pis deyil ki, g

ö

rd



ü

n, he


ç

 nədən 


ö

z

ü



nə necə 

yurd-yuva d

ü

zəltdi... 



Amma camaat dediklərimdən, deyəsən, bir şey 

anlaya bilmədi, yenə qardaşı mı n 

ö

z

ü



ndən soruşmalı  

oldular: 

-hə, - dedi, qardaşı m, - erməniyə oxşamasan 

şəhərdə yaşaya bilməzsən... 

-Yəni, nə təhər? Necə başa düşək bunu? 

-Yəni, biz bu dağ rayonunda ermənidən başqa 

kimi g

ö

rmüşük ki.  



G

ö

rd



ü

y

ü



m

ü

z rus da rus olmayı b, malağan olub, 



şəhər adı na haranı  g

ö

rmüşük? Sovet h



ö

k

ü



məti 

ö

z



ü

-

ö



z

ü

n



ü

 qurdu, ermənini də ordan burdan yı ğı b gətirib 

rəhbər elədi. Biz də bir yana çı xmadı q, erməni deyib 

erməni eşitdik. 

-Hamı sı nı  rus elədi, rus bilir neynir,- İ kinci 

d

ü



nya m

ü

haribəsində  ayağı nı  itirmiş Medallı  G



ö

yüş 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

yerindən elə tərpəndi ki, sinəsini 



ö

rtmüş orden-

medallar səs-səsə verdi. - Ermənini gətirdi, 

ö

z



ü

 çı xdı  

aradan. Əski düşmən dost olmaz... Yadı nı zdadı mı , 

Dursunoğlunu necə s

ü

rg

ü



n elədilər? - 

Ö

z



ü

n

ü



 yenə elə 

tərpətdi ki, orden-medalları  oyuncaq orkestr kimi 

xorla cingildəşdi. 

 Yan-y


ö

rədəki kişilərin hamı sı  bir səmtə əyilib 

g

ü

l



ü

msədi, Arı q elə medalları n cingiltisi kimi nazik 

səslə: 

-Canı n sağ olsun, sən onu tez-tez xatı rlayı rsan, 



bizim də yadı mı za düşür. Necə olmuşdu, hancarı  

olmuşdu, sən heykəl başı n, danı ş. 

Hamı  yenə d

ö

n



ü

b medallı  kişiyə baxdı , 

g

ö

zləyirdilər ki, indi orden-meddalları nı  bir də 



səsləndirəcək, amma kişi yerindən tərpənmədi: 

-He


ç

, partiyaya ke

ç

irmiş, raykomun birinci 



m

ü

avini vardı , yadı nı zda olar, malağan Karpenko, 



hə, Korpenko bunnan soruşur, de g

ö

rək, xarici 



düşmənimiz kimdi, daxili düşmənimiz kim? 

 Dursunoğlu sevincək cavab verir, xarici 

düşmənimiz ermənilər, daxili düşmənimiz bizim 

kəndin kolxoz sədri...Elə o s

ö

z

ü



ü

st



ü

ndəcə apardı lar, 

bir də g

ö

rd



ü

m deyən olmadı .Yaxşı  dəri aşı layı rdı , 

Apedin də kirvəsiydi. Apeddən də nəsə soruşdular, 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

onun haqqı nda, nə dedi, nə demədi, allah bilir, 



erməninin yaxşı sı  da birdi, pisi də... 

Arı q kişi yenə nazik səsiylə: 

-Baxma, - dedi, - Aped onun uşaqları nı  

unutmadı , itirmədi kirvəliyi, birini elə indi də yanı nda 

işlədir, erməni də olsa, yaxşı lı ğı nı  elədi, adamdı  

daa... 


Mən Apedin d

ü

kanı yla 



ü

z-

ü



zəyəm, bu fikir, 

xəyaldan ayrı landa elə bildim 

ü

st

ü



mdən gecə 

addayı b, indi 

ö

z

ü



mə gəlmişəm. Yolu ke

ç

mək 



istəmirəm, o tərəf elə bil arı  yuvası dı , bazar g

ü

n



ü

 

olduğuna g



ö

rə hamı  

çö

ldədi... Bayaqdan baxı ram, 



bizim kənddən g

ö

z



ü

mə dəyən yoxdu, bu da məni lap 

narahat eləyir, 

çü

nki kənddə 



ö

l

ü



m-itim olanda he

ç

 kəs 



qı rağa çı xmı r. Anamı  düşün

ü

rəm, əli sinəsinin 



ü

st

ü



ndə g

ö

z



ü

m

ü



ö

n



ü

nə gəlir... Başı mı  qaldı rı b g

ö

yə 


baxı ram, g

ö



ü

z

ü



 Apedin ağacları ndan deşik-deşikdi, 

mən g


ö

rd

ü



klərimin hamı sı nda kədər axtarı ram, 

amma he


ç

 yanda, he

ç

 nədə sı xı ntı  yoxdu, hər şeyin 



g

ö

r



ü

nüşündə sevinmək var. 

Mən sufi şairləri kimi 

ö

z-

ö

z

ü

m

ü

 sakitləşdirirəm. Doğrudan da, elə bil ki, 

yuyundum, 

ü

z

ü



m- g

ö

z



ü

m açı ldı . Yolun o biri 

ü

z

ü



nə 

keşdim. Dəri boşaldan tanı ş gəldi, hə, bu bizim 

kənd

ç

i olacaq, Dursunoğlunun ki



ç

ik oğlu. Məni g

ö

r

ü



g

ü



l

ü

msədi, 



ü

rəyim yerinə düşd

ü

, deməli, salamatlı qdı , 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

daha anamı  soruşmadı m. Oturuşumun-duruşumun 



qı rı şı ğı nı  açı b şəstlə ona tərəf getdim...  

Apedin d


ü

kanı nin yan-y

ö

rəsinə qat-qat dəri 



yı ğı lı b, amma bazar yaxı n olduğuna g

ö

rə pendir iyi 



gəlir, bu iyi tut get, gedib t

ü

rkə 



ç

xacaqsan...“Sən hara 

çı xacaqsan bəs... Sənə hansı  yollar gedir, yalançı  

kitabları nı zla?” Sevortyan Sedanı  xatı rladı ğı ma 

g

ö

rə i



ç

im rahatlaşsa da, qeyzləndim...Sedanı n cavabı  

aranı  daha da qatdı ... “Yalançı  niyə olur, mən tarixi 

yazı lmı ş xalqam, bu kitablarla V əsrdə yazı b-

yaratmı ş Vavtos Buzanda çı xacam, M.Xorenskiyə, 

Təbrizli Arakelə, Moisey Kalankatuyskiyə, Mxitar 

Qoşa çı xacam... 

-Onnarda işin olması n, onnar bizimkilərdi... 

-Kimdi sizinkilər? –Seda elə bərkdən g

ü

ld



ü

 ki, 


onun yaşadı ğı  binayla 

ü

z-



ü

zə kirayələdiyimiz bir 

otaqlı  mənzilin pəncərələri cingildədi. 

-Musa Kalankatlı yla Muxtar Qoş. 

-Cı ğallı q eləmə. Nədən bilirsən, sizinkilərdi? 

Bunun cavabı  var, hər halda, deyə düşün

ü

rəm, 


amma bilmirəm nə cavab verəm. Balacahunlunun 

qoca boyunu yerə soxum, İ qrar Əliyevin qorxusundan 

bidiyini də demədi, 

ö

z tariximizi bizdən gizlətdilər. 



-Bunu mən sənə s

ü

but edərəm, s



ö

z verirəm... - 

Ü

z

ü



 

pəncərəyə dayanmı şam, Seda xı rdalaya-xı rdalaya 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



Yüklə 5,38 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   59




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin