D. A. Karimova, sh. X. Shomurotova, F. S. To’xtayev
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
O‘simliklar tuproqdagi juda ko‘p mineral moddlarni so‘rib oladi, so‘ngra ularni hayvonlar iste‘mol qiladi, hayvonlar halok bo‘lgach, o‘sha moddalar yana tuproqqa singib ketadi. Shu asnoda o‘simliklar orqali Yer sharida moddalar aylanib yuradi. Ko‘p asrlik insoniyat tarixida va insonning kundalik hayotida o‘simliklarning ahamiyati juda katta. Chunki o‘simliklar bir tomondan, xom ahoy manbai bo‘lsa, ikkinchi tomondan, muhim tabiiy geografik omil sifatida yer yuzasidan suv oqimiga, bug‘lanishga, tuproqda nam saqlanishiga, atmosfera quyi qismining harakatiga, shamol kuchi va yo‘nalishiga, hayvonlarning hayotiga ham ta‘sir etib turadi. O‘simlik dunyosi shahar, qishloq mikroiqlimlariga ta‘sir etib, CO 2 CO 2 Sanoat korxonalari Odamlar Quyosh Daraxtzor Fotosintez O 2 165 havosini tozalaydi va havo tarkibidagi kislorod muvozanatini ta‘minlab turuvchi sanitarlik vazifasini ham o‘taydi. O‘simliklar dunyosi xalq xo‘jaligi uchun (agar ratsional foydalanib, muhofaza qilib, qayta tiklab turilsa) behisob oziq-ovqat manbai, texnika xom ashyosi, tibbiyotda dori-darmon, qurilish va boshqa sohalar uchun boy xom ashyo manbaidir. O‘simliklar dunyosi sayyoramiz aholisini oziq moddalar bilan ta‘minlab turuvchi asosiy manba hisoblanadi. Hozir insoniyat o‘simliklarning ko‘pgina turidan oziq-ovqat sifatida foydalanmoqda. Ularning eng muhimlari g‘alla o‘simliklari (sholi, bug‘doy, makkajo‘xori va boshqalar), qand moddasini saqlovchi o‘simliklar (shakarqamish, qand lavlagisi), oziq moddalar yer ostida (ildizida) bo‘ladigan o‘simliklar (kartoshka, batat, sabzi, piyoz va boshqalar), urug‘ini yeyish mumkin bo‘lgan o‘simliklar (loviya, soya, yeryong‘oq va boshqalar), mevali va boshqa o‘simliklar. Hozirgi paytda o‘simliklar dunyosi ayniqsa, suv osti o‘simliklari tarkibidagi oqsil moddalar hayvon go‘shtidagi va sutidagi oqsil moddalarning o‘rnini ham bosishi so‘zsiz o‘z isbotini topmoqda. Hatto, Angliyada ultratovush ta‘sirida beda va boshqa o‘simliklardan o‘simlik oqsili olinib, undan sut va sut mahsulotlari tayyorlash yo‘lga qo‘yilgan. O‘simliklardan, shuningdek, texnikada ishlatiladigan turli markadagi moylar hamda kauchuk olinadi. Har xil kiyim-kechak, ichimliklar tayyorlashda ham o‘simliklardan keng foydalaniladi. O‘simliklar chorva mollari uchun asosiy oziq manbai, kishilarga estetik zavq beruvchi tabiat elementi hamdir. O‘simlik dunyosi qayta tiklash mumkin bo‘lgan tabiiy resurs hisoblanib, Yer shari geografik qobig‘i (litosfera) da muhim ahamiyat kasb etadi. O‘simliklar sayyoramiz yuzasining yashil qobig‘i bo‘lib, tuproq unumdorligini oshirishda, atmosferani toza saqlashda, ayniqsa, atmosfera tarkibida kislorodning muvozanatini saqlashda, okean, daryolarning gidrologik rejimi tartibga solib turishda, inson hayoti uchun mo‘tadil gigiyenik sharoitlar yaratib turishdek muhim vazifani bajaradi. |