Davlat uzb p65

6- topshiriq. Til to‘g‘risidagi maqol va hikmatlarni yozing. Ular-
ning ma’nosini izohlash asosida «Tilga e
’
tibor – elga e’tibor»
mavzusida ijodiy bayon yozing.
4- mashq. Gaplarni o‘qing, ularni til va yozuv taraqqiyoti nuq-
tayi nazaridan tartib bilan ko‘chiring.
1. VIII asrda O‘rta Osiyoda islom dini bilan birga arab
yozuvi ham tarqaldi. O‘zbek xalqi bu yozuvdagi 28 harfga
yana qo‘shimcha to‘rtta harf kiritib, o‘z tiliga moslashtirdi.
2. 1940- yil 8- mayda O‘zbekiston Respublikasi hukumati-
ning qarori bilan kirill yozuviga asoslangan yangi o‘zbek
alifbosi qabul qilindi. Ushbu alifbo asosida «O‘zbek tilining
asosiy imlo qoidalari» 1956- yil 4- aprelda tasdiqlangan
edi. 3. 1993- yil 2- sentabrda «Lotin yozuviga asoslangan
o‘zbek alifbosini joriy etish to‘g‘risida» Qonun qabul qilini-
shi mustaqil Vatanimizning ma’naviy-madaniy hayotida ja-
honshumul ahamiyat kasb etdi. Yangi alifboga kiritilgan
o‘zgarishlar asosida «O‘zbek tilining asosiy imlo qoidalari»
ishlab chiqildi va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahka-
masi tomonidan 1995- yil 24- avgustda tasdiqlandi. 4. O‘zbek
yozuvi dastlab 1929- yilda lotin grafikasiga asoslangan alifboga
ko‘chirilgan edi. 5. Turkiy xalqlarning ko‘plab bebaho yodgor-
liklari qadimgi turk va uyg‘ur yozuvlarida bitilgan. O‘rxun-
Enasoy yozuvi harf (tovush) yozuvining ancha mukammal
shakli bo‘lib, har bir tovush uchun maxsus shakl qo‘llangan.
6. O‘rta Osiyo xalqlari eng qadimdan o‘z yozuv madaniyat-
lariga ega bo‘lganlar, harf (tovush) yozuvining eng qadimgi
shakllari hisoblangan so‘g‘d va xorazm yozuvlaridan foydalan-
ganlar. Bu yozuvlar oromiy alifbosi asosida yuzaga kelgan.
O‘rta Osiyoda quyidagi fonografik yozuv turlaridan
foydalanilgan:
— oromiy yozuvi (miloddan avvalgi III—I asrlarda);
— so‘g‘d yozuvi (milodimizning I—VI asrlarida);
— xorazm yozuvi (II—III asrlarda);
— o‘rxun-enasoy yozuvi (V—VIII asrlarda);
— uyg‘ur alifbosi (VI—VII asrlardan XII asrgacha);
— arab alifbosi (VII—VIII asrlardan 1929- yilgacha);
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

10
— lotinlashtirilgan o‘zbek alifbosi (1929—1940- yil-
larda);
— rus-kirill yozuvidagi o‘zbek alifbosi (1940- yil-
dan);
— lotin yozuvi asosidagi o‘zbek alifbosi (1996- yil
sentabridan).
7- topshiriq. a) arab va kirill yozuvi asosidagi o‘zbek alifbolariga
milliy tilimizning xususiyatlarini hisobga olgan holda kiritilgan
qo‘shimcha harflarni tavsiflang;
b) berilgan matn asosida o‘zbek tilining rasmiy til sifatida amal
qilinishi tarixi to‘g‘risida yangi matn tuzing.
Qadimdan har bir qabila, elat o‘z yozuvini muqaddas
deb bilgan, o‘z tilini ulug‘lab kelgan. Ajdodlarimiz oromiy,
so‘g‘d, run, uyg‘ur, arab yozuvlaridan foydalanib, boy tarixiy,
madaniy meros qoldirishgan. Qoraxoniylar hukmronligi dav-
rida turkiy tilda davlat yozishmalari olib borilgan, uning
maqomi mustahkamlangan. Qoraxoniy podshohlar o‘z turkiy
tillarini «hoqoniya tili» deb e’lon qilishgan. Buyuk tilshunos
Mahmud Koshg‘ariy bu tilni uchqur tulporga, adib Yusuf
Xos Hojib tog‘ ohusiga qiyos qilishgan. Hazrat Alisher Navoiy
turkiy tilni o‘n sakkiz ming olamdan ham oliy olamga
o‘xshatganlar.