Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 101

səmaya baxırdı. Enlilə yer tabe idi. Eya suya hakim idi. Onlar 

kahinlər tərəfindən yaradılmış allahlar üçlüyünün siyahısına daxil 

edilmişdilər. İkinci üçlüyə Günəş allahı Şamaş, ay allahı Sina və 

ilahə  İştar daxil idi. Babillərdə Aya daha hörmətlə yanaşırdılar. 

Ayı Günəş allahının atası hesab edirdilər. Xarranda və Urda Ay 

allahı şərəfinə tikilmiş məbədlər var idi. Hətta Novuxodonossorun 

xələflərindən biri olan Nabonid Sini özünün şəxsi baş allahı elan 

etmişdi. 

Şumerlərin Utu adlandırdıqları Günəş allahı Babil zamanı 

Şamaş adlanırdı. Həmin allah «yeri işıqlandıran, səma 

məhkəməsinin hakimi, yuxarıdan və  aşağıdan qaranlığı 

şəfəqləndirən» hesab olunurdu. Hər səhər o, yoluna başlayaraq 

dağlardan yüksəyə qalxırdı, ona tabe olan ilahələr göylərə gedən 

yolların darvazalarını açırdılar. Axşamlar isə o, dənizə enirdi. 

Gecələr  Şamaş öz arabasında yeraltı dünyaya hərəkət edirdi ki, 

ölülər işıq və yemək alsınlar. Öz yolunda o, ədəbsizlikləri və 

adamların bədxah işlərini görür və  məhkəmə qururdu. Ona görə 

də onu ali hakim adlandırırdılar. Hammurapiyə görə, o, adamlara 

həqiqət və  ədalət verirdi. Mesopotamiyanın qədim sakinlərinin 

dini həyatında allahlar mühüm rol oynayırdılar. Adamların 

məbəddə etiqad etdikləri allahlar panteonunun böyük allahları 

bütövlükdə dövlətin müdafiəçiləri hesab olunurdular. Qeyd etmək 

lazımdır ki, bizə  məlum olan bütün ədəbiyyat e.ə. 2000-ci ildən 

sonra yazılmışdır. Həmin dövrdə sülhsevər xalq olan Şumerlər 

özlərindən mədəni cəhətdən geri qalan xalqlar tərəfindən  əsarət 

altına alınmışdılar. Hammurapi çoxsaylı  şəhər-dövlətləri işğal 

edərək böyük bir dövlət yarada bilmişdi. «Böyük inzibatçı» böyük 

imperiya yaradaraq öz dilini (bu dil semit dili qrupuna daxil idi) 

rəsmi dilə çevirdi. Bu isə  Şumer sivilizasiyasına öldürücü zərbə 

vurmuşdu.  Şumer mədəniyyəti mənimsənilmiş,  Şumer allahları 

adlarını dəyişsələr də öz fəaliyyətlərini davam etdirmişlər. 

İştar müxtəlif funksiyaları yerinə yetirən hərtərəfli ilahə 

olmuşdur. Məhəbbət və  məhsuldarlıq ilahəsi kimi ölkəyə maddi 

rifah və inkişaf verən  İştar, müharibə  və döyüş ilahəsi kimi 

vuruşmada qalib padşahın önündə gedirdi. Gözəl və adamı başdan 

çıxaran qadın kimi o, kişilərə çox vaxt bədbəxtlik gətirirdi. Şumer 

---