Dərslik Bakı Dövlət Universitetinin və digər ali məktəblərin müəllim və

dövlətidir; 
həm bu xalqın özünün, həm də onun 
yaşadığı 
ölkənin 
adıdır. 
Dədə Qorqud boylannda Oğuz «Dərbənd Qapılan »ndan «Doqquz tümən 
Gürcüstan» və güney - batıda Trabzon - Bayburt xəttinə yaxm olan bölgələrdə 
yerləşən bir ölkədir. Azərbaycan türklərinin etnotarixi keçmişində «Oğuz» 
anlayışı ilkin doğma boy adı (etnonim) olmuşdur. Bu ad altında kitabda Şimali 
və ya Cənubi Azərbaycanın, Şirvan və Aranın əyalət müstəqilliyi deyil, «Oğuz 
xalqı» yaşayan torpağın bütünlüklə mədəni-siyasi birlik - fikri, bu birliyin 
qorunması fikri irəli sürülür. 
Dil, yaranışın qaynağı kimi 
Azərbaycan torpağında 
türk dili 
qədim çağlardan işlənməkdədir. Dədə 
Qorqud boylarının dili 
Göktürk 
oğuzlarının dilinə çox yaxındır. Hər iki qaynaq 
ilə tanış olduqda yazıhşca və ya semantika baxımından bütünlüklə 
61 

---

eyni çalar daşıyan anlayışlar, deyimlər qarşıya çıxır. 
Azərbaycan türklərinin əski dili qərbi hun, başlıca olaraq bulqar- qıpçaq 
özülü üzərində yaranmışdır. Əski türkcənin bu qolu böyük yazı keçmişi olan 
oğuz türkcəsinə yaxın idi. Azərbaycan dili Altay dillər ailəsinin Türk dil 
budağının Oğuz qrupuna daxildir. 
«Dədəm Qorqud» boylarının dili Orhun yazıları ilə müqayisə edildikdə, 
sonuncuların sözlüyü daha «təmizdir». Boylarda isə kiçik bir fars - ərəb sözləri 
qatı vardır. Görünür, bu sözlər Azərbaycan türkcəsinə islam yayılandan sonrakı 
300 il ərzində keçmişdir. “Dədə - Qorqud” dastanında ortaq türk - fars, türk - 
ərəb sözləri (əzizləmək, ədəblənmək və bu kimiləri) sayılmazsa, 136 fars, 
350-yə yaxın ərəb sözü işlənmişdir. Dədə Qorqud boylarının sözlüyü 4530 söz 
tutur, deməli, bu sözlüyün yalnız yüzdə üçü (cəmi üç faizi) farscadan alınmadır. 
Dədə Qorqud boylarının dilində ərəbcədən alınma sözlər fars sözlərindən 
çoxdur. VI yüzü ərəb mənzum parçalarında, Quran-i Kərimin sözlüyündə belə 
bir sıra türk sözləri işlənmişdir. 
Azərbaycan türkcəsinin XVI - XIX yüzü qaynaqlarında: Məhəmməd 
Füzuli, Şah İsmayıl Xətai, Seyid Əzim Şirvani «Divan» larmda isə sözlüyün 
yarıdan çoxu ərəb, fars sözləridir.