Dərslik komplektinə daxildir:  Dərslik  Müəllim üçün metodik vəsait

Alt
 
STANDARTLAR
2.1.1. Bioloji proseslərin xüsusiyyətlərini sadalayır. 
4.2.2. Bitki və heyvanlara qulluq qaydalarına əməl edir.
 
 
 
Dərsin
 
MƏQSƏDİ
 
  Bitkilərdə vegetativ çoxalma üsullarını sadalayır. 
  Vegetativ çoxalma haqqında bilikləri tətbiq edir. 
 
Vegetativ çoxalmanın təbiətdə və insan həyatında əhəmiyyətini 
təsvir edir.

 
110
nın irsi əlamətlərin saxlanılması, növlərin və mədəni  bitkilərin çoxalmasının sürət-
lənməsi kimi bioloji əhəmiyyəti xüsusi vurğulana bilər.  
Tapşırıqların yerinə yetirilməsi zamanı  dərslikdəki mətndən və  əlavə  məlumat 
mənbələrindən istifadə etmək mümkündür.  
 
Qiymətləndirmə meyarları: 
Sadalama 
Tətbiqetmə  
Zəif
 
Orta
 
Yüksək
 
Bitkilərdə vegetativ çoxalma 
üsullarını tam sadalaya bil-
mir.  
Bitkilərdə vegetativ çoxalma 
üsullarının əsas qismini sa-
dalayır.  
Bitkilərdə vegetativ çoxalma 
üsullarını sadalayır, təbiətdə 
və insan həyatında əhəmiy-
yətini təsvir edir.  
Vegetativ çoxalma haqqında 
bilikləri müəllimin və yol-
daşlarının köməyi ilə tətbiq 
edir.  
Vegetativ çoxalma haqqında 
bilikləri tətbiq edərkən kiçik 
səhvlərə yol verir.  
Vegetativ çoxalma haqqında 
bilikləri düzgün tətbiq edir. 
 
 
 
Dərs 46 / Mövzu 41:
 TOZLANMA 
 
 
 
 
 Müzakirələr şagirdlərin aşağı siniflərdə öyrəndikləri və gündəlik həyatdan əldə 
etdikləri biliklərə  əsaslanır. Praktik işə başlamazdan  əvvəl çiçəyin quruluşu və 
funksiyalarını  əhatə edən sualların verilməsi  əhəmiyyətlidir. Məsələn, “Çiçəyin 
quruluşu necədir? Onun əsas orqanları hansılardır? Dişicikdə  nə inkişaf edir? 
Alt
 
STANDARTLAR
1.1.2. Canlıların quruluşunu təsvir edir 
2.1.1. Bioloji proseslərin  
xüsusiyyətlərini sadalayır 
4.1.1. Canlıların ətraf mühitlə və bir-birilə əlaqəsini izah edir
 
 
 
Dərsin
 
MƏQSƏDİ
 
 Çiçəyin quruluşuna görə tozlanma növünü təsvir edir. 
 Çarpaz və öz-özünə tozlanma proseslərinin xüsusiyyətlərini 
sadalayır.  
 
Tozlanma prosesinin əhəmiyyətini  izah edir.
 
 
 

 
111 
Erkəkcikdə nə inkişaf edir? Tozcuq erkəkciyin ağızcığına necə düşür? Tozlanma-
nın daha müvəffəqiyyətlə getməsi üçün hansısa uyğunlaşmalar varmı?” sualları ilə 
şagirdlərin biliklərini aktivləşdirmək olar.
 
 Şəkillərdə  təsvir olunan çiçəkləri müqayisə edən  şagirdlər tozlanma növləri 
haqqında ilkin mülahizələrini irəli sürürlər. Şagirdlərin cavabları belə ola bilər: “a 
şəklində tozcuqlar bir çiçəkdən o biri çiçəyə düşür, hər iki çiçək artıq açıqdır; b-də 
isə tozcuqlar həmin çiçəyin ağızcığına düşür, çiçəklər qönçə halındadır. Tənzifin 
olması a şəklindəki çiçəklərin tozlanmasına imkan verməyib, ona görə meyvə əmələ 
gələ bilməz; b-də isə  tənzifə baxmayaraq, tozlanma baş verib. Deməli, a-alma, b 
isə noxud çiçəyidir. Birində tozcuqlar bir çiçəkdən o birisinə düşür, digərində isə 
yox”. 
 Paraqrafın nəzəri materialı ilə tanışlıq bir neçə üsulla aparıla bilər: 
1) Praktik işin nəticələrinin müzakirəsindən sonra müəllim  əyani vəsaitlərə 
(plakatlar, sxemlər, elektron prezentasiyalar, videomateriallar və s.) istinad edərək 
nəzəri materialı izah etməsi faydalı olardı.  
2) Dərslikdəki məlumat  şagirdlər tərəfindən fərdi və ya kiçik qruplarda təhlil 
olunur. Bu halda məlumatı 3–4 hissəyə bölmək məqsədəuyğundur. Bu zaman 
mətnlə yanaşı, müvafiq şəkil və modellərin paylanması əyaniliyi təmin etmək üçün 
əhəmiyyətli olardı. Məlumatın öyrənilməsi və müzakirəsi aşağıdakı suallara 
əsaslana bilər:  
  Çiçəkli bitkilərin tozlanması necə baş verir? 
  Hər bir tozlanma üsulunun üstünlüyü nədədir? 
  Müxtəlif yollarla tozlanan bitkilər bir-birindən necə fərqlənir? 
İşin nəticələri ümumi müvafiq yazı və şəkilli sxem formasında tərtib oluna bilər.  
 
 
 
 Təqdim olunmuş tapşırıqda öz-özünə və çarpaz tozlanan bitkilərin müqayisəsi 
müvafiq bacarığın formalaşmasına xidmət edir. Müəllimin seçimindən asılı olaraq 
bu,  qruplar üçün tapşırıqlardan biri kimi istifadə oluna bilər. 
 
 1-ci tapşırıq dərsdəki məlumatların əsasında səbəb-nəticə əlaqələrini müəyyən 
etməyə imkan yaradır.  
2-ci tapşırıqda dərslikdəki məlumatdan istifadə edən  şagirdlər verilmiş  əlamətləri 
nəzərə alaraq öz-özünə, külək və həşəratlarla tozlanan bitkiləri müqayisə edirlər.
 
 
Qiymətləndirmə meyarları: 
Tozlanma növləri 
Öz-özünə  tozlanma 
Çarpaz  tozlanma 
Həşəratlarla 
Küləklə 

 
112
Təsviretmə 
Sadalama 
İzahetmə 
Zəif
 
Orta
 
Yüksək
 
Çiçəyin quruluşuna görə  
tozlanma növünü təsvir edən 
zaman səhvlərə yol verir. 
Çiçəyin quruluşuna görə  
tozlanma növünü əsasən 
düzgün təsvir edir.
  
Çiçəyin quruluşuna görə  
tozlanma növünü nümunələr 
əsasında ətraflı təsvir edir
  
Çarpaz və öz-özünə tozlan-
ma proseslərinin xüsusiyyət-
lərini müəllimin istiqamət-
ləndirici suallarının köməyi 
ilə sadalayır.
 
Çarpaz və öz-özünə tozlan-
ma proseslərinin xüsusiyyət-
lərini sadalayarkən kiçik 
səhvlərə yol verir. 
 
 
Çarpaz və öz-özünə tozlan-
ma proseslərinin xüsusiyyət-
lərini düzgün sadalayır.
 
 
Tozlanma prosesinin əhə-
miyyətini  izah edərkən tez-
tez səhvlərə yol verir. 
 
Tozlanma prosesinin əhə-
miyyətinin əsas qismini sa-
dalayır. 
Tozlanma prosesinin əhə-
miyyətini  ətraflı izah edir.
 
 
 
 
 
Dərs 47 / Mövzu 42:
 ORQANİZMLƏRİN CİNSİ ÇOXALMASI 
 
 
 
 
, 
 Şagirdlər artıq çiçəyin bitkilərdə cinsi çoxalma orqanı olduğunu və onun 
quruluşu haqqında biliklərə malikdirlər. Bu baxımdan mövzunun əvvəlindəki 
mətnin müzakirəsi və praktik iş zamanı müəllimin çiçəyin quruluşu, onun əsas 
orqanları və strukturları haqqında suallar verməsi faydalı olardı. 
Alt
 
STANDARTLAR
1.1.2. Canlıların quruluşunu təsvir edir 
2.1.1. Bioloji proseslərin  
xüsusiyyətlərini sadalayır 
4.1.1. Canlıların ətraf mühitlə və bir-birilə əlaqəsini izah edir 
 
 
Dərsin
 
MƏQSƏDİ
 
  Cinsi çoxalma zamanı bitkidə baş verən dəyişiklikləri təsvir 
edir. 
  Örtülütoxumlu bitkilərdə mayalanma prosesini izah edir. 
  Çoxhüceyrəli  heyvanlarda  cinsi  çoxalmanın xüsusiyyətlərini  
təsvir edir.
 
 
 

 
113 
 Materialın mürəkkəbliyini, müəyyən sayda yeni anlayışların və terminlərin 
olmasını  nəzərə alaraq bu dərsin izahını  fəal surətdə  əyani vəsaitlərdən (plakat, 
maket, model, sxem, elektron təqdimat, videomateriallar) istifadə edərək keçirmək 
tövsiyə olunur. Materialın vizual təqdim olunması şagirdin yeni məlumatları daha 
yaxşı başa düşməsinə kömək edir. Dərsi izah etdikcə əsas anlayışları dəftərdə qeyd 
etmək, müvafiq şəkillər çəkmək məqsədəuyğundur. Materialın mənimsənilməsində 
“Fasiləli oxu” üsulundan istifadə etmək mümkündür. Dərsdə  şagirdlərə 
və 
simvollarını yada salmaq tövsiyə olunur. Mövzu üzrə sxem qurarkən onlardan 
istifadə etmək olar. Müəllimin kiçik mühazirəsi növbəti plan üzrə gedə bilər: 
  Cinsi çoxalma canlı orqanizmlərin inkişaf (və ya çoxalma)  üsuludur. 
  Örtülütoxumlu bitkilərdə ikiqat mayalanma. 
  Toxumların və meyvələrin əmələ gəlməsi prosesi. 
  Onurğalı heyvanların çoxalma orqanları və cinsiyyət hüceyrələri.  
  Cinsi çoxalmanın bioloji əhəmiyyəti. 
  Cinsi çoxalmanın üstünlükləri. 
 Tapşırıq canlı orqanizmlərin (həm bitki, həm heyvanların) cinsi çoxalması 
haqqında məlumatları ümumiləşdirərək, şagirdlərə mənimsənilən bilikləri nümayiş 
etdirməyə imkan yaradır.
 
1-ci tapşırıqda uyğunluğu müəyyən edən  şagirdlər çiçəyin  əsas hissələrinin 
adlarını təkrarlayırlar.  
2-ci və 3-cü tapşırıqlarda şagirdlər dərslikdəki məlumatların əsasında səbəb-nəticə 
əlaqələrini müəyyən edirlər. Bu, dərsin məqsədlərində qeyd olunmuş bacarıqların 
formalaşmasını təmin edir.  
 
Qiymətləndirmə meyarları: 
Təsviretmə 
İzahetmə 
Zəif
 
Orta
 
Yüksək
 
Cinsi çoxalma zamanı 
bitkidə baş verən quruluş 
dəyişikliklərini çətinliklə 
təsvir edir. 
Cinsi çoxalma zamanı 
bitkidə baş verən quruluş 
dəyişikliklərini qismən təsvir 
edir. 
Cinsi çoxalma zamanı 
bitkidə baş verən quruluş 
dəyişikliklərini ətraflı təsvir 
edir. 
Örtülütoxumlu bitkilərdə 
mayalanma prosesini müəlli-
min və yoldaşlarının sualları 
vasitəsilə izah edir. 
Örtülütoxumlu bitkilərdə 
mayalanma prosesini əsasən  
düzgün izah edir.  
Örtülütoxumlu bitkilərdə 
mayalanma prosesini dolğun 
izah edir. 
 
Çoxhüceyrəli  heyvanlarda  
cinsi  çoxalmanın xüsusiyyət-
lərini  təsvir edərkən tez-tez 
səhvlərə yol verir.  
Çoxhüceyrəli heyvanlarda  
cinsi  çoxalmanın xüsusiyyət-
lərini  əsasən düzgün təsvir 
edir. 
Çoxhüceyrəli  heyvanlarda  
cinsi  çoxalmanın xüsusiyyət-
lərini  geniş təsvir edir. 
  
 

 
114
Dərs 48 / Mövzu 43:
 TOXUMUN CÜCƏRMƏSİ 
 
 
 
 
 Dərsin əvvəlində şagirdlərdən Novruz bayramında səməninin necə  cücərdilmə-
sini soruşmaq məqsədəuyğundur. Dərslikdəki suallar müzakirə oluna bilər.  Şa-
girdlərin gündəlik müşahidə, həyati biliklərinə və əvvəlcədən qoyulmuş təcrübələ-
rin nəticələrinə əsaslanaraq cavabları belə ola bilər: “Toxum üçün istilik, su, hava, 
işıq lazımdır. Zədələnmiş, çürümüş toxumlar cücərə bilməz”.  Nəzəri məlumatla 
tanışlıqdan əvvəl şagirdlərin tədqiqat işlərinə böyük yer ayırmaq tövsiyə olunur.  
Təcrübələri müəllim  şagirdlərlə birlikdə apara bilər.  Şagirdlər dərsə bir neçə 
gün qalmış  təcrübələri yerinə yetirir və sonra dərsdə müşahidələri müzakirə edib 
nəticə  çıxarırlar. Eyni təcrübəni yerinə yetirib stəkanları soyuducuda saxlamaqla 
temperaturun rolunu müəyyən etmək mümkündür.  
Dərslikdə verilmiş yeni məlumat  şagirdlər tərəfindən müstəqil və ya kiçik 
qruplarda öyrənilə bilər. Təcrübənin nəticələrinin nəzəri materialla tanışlıqdan 
sonra bir daha müzakirə olunması  məqsədəuyğundur. Müzakirələrdən  əvvəl 
müəllim şagirdlərlə birlikdə toxumun quruluşunu xatırlamağı təklif edir. Bu zaman 
“lal sxemlər” üsulundan (adı olmayan) istifadə oluna bilər.  İşin formasından asılı 
olmayaraq tədqiqat aparmaq üçün tədqiqat sualını belə qoymaq məqsədəuyğundur:  
“Ətraf mühitin hansı  şəraiti toxumların cücərməsinə  təsir edir?”. Qoyulmuş suala 
cavab verərkən mövzu ilə bağlı aşağıdakı məqamlara toxunmaq lazımdır: 
  toxumun cücərməsində suyun rolu; 
  toxumun cücərməsində havadakı oksigeninin rolu; 
  toxumun cücərməsində temperaturun rolu; 
  toxumun hansı dərinlikdə torpağa basdırılması; 
  toxumun cücərməsi və inkişafı. 
Alt
 
STANDARTLAR
2.1.1. Bioloji proseslərin xüsusiyyətlərini sadalayır 
4.1.1. Canlıların ətraf mühitlə və bir-birilə əlaqəsini izah edir
 
 
 
Dərsin
 
MƏQSƏDİ
 
  Toxumun cücərməsinə  və cücərtinin inkişafına təsir edən 
amilləri izah edir. 
  Toxumların  cücərməsi və  sonrakı  inkişaf mərhələlərini 
təsvir edir.
 
 
 

 
115 
 
Tədqiqat işini kiçik qruplarda təşkil edərkən bu bəndlərdən suallar şəklində 
qruplara verilən tapşırıq kimi də istifadə oluna bilər. 
 
 
 
 Tətbiq zamanı verilmiş sxemlə yanaşı, digər sxem tərtib etmək mümkündür.  
1-ci tapşırıq cücərmə prosesinin ardıcıllığını əks etdirir, 2-ci tapşırıq şagirdlərin  
əldə etdikləri biliklərin möhkəmləndirilməsinə  və bacarıqların formalaşmasına 
xidmət edir. 
 
Qiymətləndirmə meyarları: 
İzahetmə 
Təsviretmə 
Zəif
 
Orta
 
Yüksək
 
Toxumun cücərməsinə və cü-
cərtinin inkişafına təsir edən 
amilləri sadalamaqda və ət-
raflı izah etməkdə çətinlik 
çəkir.  
Toxumun cücərməsinə və cü-
cərtinin inkişafına təsir edən 
amilləri əsasən düzgün sada-
layır, amma izah edərkən ki-
çik səhvlərə yol verir.  
Toxumun cücərməsinə və cü-
cərtinin inkişafına təsir edən 
amilləri düzgün sadalayır, ət-
raflı izah edir. 
Toxumların cücərməsini və  
sonrakı  inkişaf mərhələləri-
ni təsvir edərkən tez-tez 
səhvlərə yol verir. 
 
Toxumların cücərməsini və  
sonrakı  inkişaf mərhələləri-
ni əsasən düzgün təsvir edir.
 
 
Toxumların cücərməsini və  
sonrakı  inkişaf mərhələləri-
ni düzgün təsvir edir.
 
 
 
 
Toxumun cücərməsinə və 
cücərtinin inkişafına təsir 
edən amillər

 
116
Dərs 49 / Mövzu 44:
 HEYVANLARDA BÖYÜMƏ VƏ İNKİŞAF 
 
 
 
 
 Mətnlə tanış olmazdan əvvəl bitkilərin böyüməsi və inkişafı haqqında şagirdlə-
rin əvvəlki bilikləri əsasında müzakirələr aparmaq olar. Müəllim bunun üçün isti-
qamətverici suallar verə bilər. Məsələn,
 
“Bitkinin böyüməsi hansı hüceyrələrin bö-
lünməsinin hesabına baş verir? Onun böyüməsinə və inkişafına nə təsir edə bilər? 
Hansı dövrdə bitkilər böyüyür?”. Şagirdlər həyati biliklərindən faydalanaraq müx-
təlif heyvanların böyümə  və inkişafını  təsvir edir və onu bitkilərlə müqayisə 
edirlər. Bu müzakirələr növbəti mərhələyə keçidi təmin edir. 
Qurbağanın inkişaf mərhələlərini ardıcıl düzməklə  şagirdlər baş verən 
dəyişiklikləri qeyd edirlər. Müəllim bu zaman qeyd edə bilər ki, böyümə və inkişaf 
zamanı orqanizmlər həm kəmiyyətcə (böyümə), həm də keyfiyyətcə (inkişaf) 
dəyişirlər. Şagirdlərə digər heyvanların böyümə və inkişafını əks etdirən nümunələr 
göstərməyi təklif etmək olar. 
 
Tapşırığın nəticələrinin müzakirəsindən sonra müəllim əyani vəsaitlərə (plakat-
lar, sxemlər, elektron təqdimatlar, videomateriallar və s.) istinad edərək nəzəri 
materialı izah edir. Məlumatın öyrənilməsi və müzakirəsi aşağıdakı suallara 
əsaslana bilər:
 
 
  Müxtəlif onurğalı heyvanların yumurta hüceyrələri nə ilə  fərqlənir? Bu nə ilə 
bağlıdır? 
  Yumurtadan çıxandan və ya doğulandan sonra orqanizmlərin inkişafı necə 
gedir? 
  Heyvanların fərdi inkişafının dövrləri necə adlanır? Onlar nə ilə səciyyələnirlər? 
  Düzünə inkişaf dolayı inkişafdan nə ilə fərqlənir? Belə inkişaf formaları hansı 
heyvanlara xasdır? 
Alt
 
STANDARTLAR
1.1.2. Canlıların quruluşunu təsvir edir. 
2.1.1. Bioloji proseslərin xüsusiyyətlərini sadalayır.
 
 
 
Dərsin
 
MƏQSƏDİ
 
  Böyümə və inkişaf dövrlərində  müxtəlif orqanizmlərin quru-
luşunu təsvir edir. 
  Heyvanların böyümə və inkişafının xüsusiyyətlərini sadalayır.
 
 
 

 
117 
 Dərslikdəki  məlumatlardan istifadə edərək  şagirdlər heyvanlarda dolayı  və 
düzünə inkişaf növlərini müqayisə edir, nümunələr gətirirlər. 
1-ci və 2-ci tapşırıqlarda şagirdlər biliklərindən istifadə edərək cədvəli doldurur-
lar. 
 
Qiymətləndirmə meyarları: 
Təsviretmə 
Sadalama 
Zəif
 
Orta
 
Yüksək
 
Böyümə və inkişaf dövrlərin-
də  müxtəlif orqanizmlərin 
quruluşunu təsvir edərkən 
tez-tez səhvlərə yol verir.  
 
Böyümə və inkişaf dövrlərin-
də  müxtəlif orqanizmlərin 
quruluşunu əsasən təsvir edir. 
 
Böyümə və inkişaf dövrlərin-
də  müxtəlif orqanizmlərin 
quruluşunu dolğun təsvir 
edir. 
 
Heyvanların böyümə və 
inkişafının xüsusiyyətlərini 
müəllimin və yoldaşlarının 
köməyi ilə sadalayır. 
Heyvanların böyümə və 
inkişafının xüsusiyyətlərini 
əsasən sadalayır. 
Heyvanların böyümə və 
inkişafının xüsusiyyətlərini 
düzgün sadalayır.
 
 
 
 

 
118
VI FƏSİL ÜZRƏ KİÇİK SUMMATİV QİYMƏTLƏNDİRMƏ  
 
1. Düzgün variantın altından xətt çəkin: 
1. Suyun sorulması kökün sorucu/ötürücü zonası vasitəsi ilə baş verir. 
2. Buxarlanmanın  əhəmiyyəti  oksigenin xaric edilməsində/mineral maddələrin 
hərəkətində və bitkinin soyumasındadır. 
3. Bitkilərin əksəriyyətində ağızcıqlar gündüz/gecə açıqdır.  
4. Günəşli havada torpaqda  rütubət az olduqda/rütubət kifayət qədər olduqda 
ağızcıq yarığı çox açılmış olur. 
5. Qovaq yarpaqları/şam iynələri suyu daha çox buxarlandırır. 
 
2.  Boş yerlərə açar sözlərdən uyğun gələni yazın.  
Qan-damar sistemi ________________________________ və qan ____________ 
təşkil olunub. Qanı ürəkdən daşıyan damarlar __________, ürəyə gətirən damarlar isə 
_______ adlanır. Onların arasında çox nazik divarları olan damarlar - 
 
_______________ yerləşir. Qan birləşdirici toxumanın növlərindən biridir. O, qan-
damar sistemi ilə  hərəkət edən mayedən – ________ və formalı elementlərdən təşkil 
olunub. Qırmızı qan hüceyrələri ___________ adlanır və bütün orqanizmə oksigen 
daşıyır. Ağ qan hüceyrələri – ___________ orqanizmi xəstəliktörədən mikroblardan 
qoruyur. ____ qanın laxtalanmasında iştirak edir. 
Açar sözlər: venalar, damarlar, eritrositlər, arteriyalar, ürək, kapillyarlar, leykositlər, 
trombositlər, plazma. 
 
3. Şəkildə göstərilən heyvanlar son parçalanma məhsullarını bədəndən nə ilə xaric 
edirlər? 
 
İfrazat qovuqcuğu Yaşıl vəzilər Malpigi 
borucuqları Böyrəklər 
 
 
 
 
 
4. Düzgün fikirləri “+”, səhv fikirləri isə “–” ilə işarələyin.  
□  Cinsiyyətli çoxalmada iki fərd iştirak edir. 
 
□  Yalnız heyvanlar tənəffüs edə bilir. 
 
□  Qeyri-cinsi çoxalmada bir fərd iştirak edir. 
 
□  Tumurcuqlanma cinsiyyətli çoxalmanın bir növüdür. 
 
□  Bitkilərin xüsusi ifrazat sistemi yoxdur. 
 
□  Bitkilərdə mineral maddələr yarpaqdan kökə doğru hərəkət edir. 
 
□  Tumurcuqlanma qeyri-cinsi çoxalmanın bir növüdür. 
 
□  Çoxalma ilə əlaqədar orqanları vegetativ orqanlar adlandırırlar. 
 
 
5. Şəkildə çiçəkli bitkilərdə vegetativ çoxalmanın hansı üsulları göstərilmişdir? 
Hansı bitkiləri bu üsulla çoxaldırlar? 
 
 
             1  
2
3
4         5        6
          7     
8            9     

 
119 
Soğanaqla – 
 kökümsovla – 
 calaq vasitəsilə – 
 gövdə çiliyi ilə - 
  
Gövdəyumrularla – 
 bığcıqlarla – 
  
 
6. Göy qələmlə öz-özünə, karandaşla isə çarpaz tozlanmaya aid olan xüsusiyyətlərin 
altından xətt çəkin.  
  Açılmamış çiçəkdə baş verir.  
  Bir çiçəyin tozcuğu digər çiçəyin dişiciyinin ağızcığına düşür.  
  Tozcuq həmin çiçəyin  dişiciyinin ağızcığına düşür.  
  Alınan nəsil valideyn nəslə çox oxşayır.  
  Yeni nəsildə eyni irsi əlamətlər olur.  
  Alınan nəsil yeni əlamətlər qazana bilər. 
 
7. Düzgün ifadələri qeyd edin.  
1.  Küləklə tozlanan bitkilərin tozcuqları quru olmalıdır. 
2.  Küləklə tozlanan bitkilərin tozcuqları  çox olmamalıdır. 
3.  Bir bitkinin çiçəyinin tozcuğunun digər bitkinin çiçəyinin dişicik ağızcığına 
düşməsi çarpaz tozlanma adlanır. 
4.  Həşəratlarla tozlanan bitkilərin çiçəkləri cəlbedici olmur. 
5.  Çiçəyin öz tozcuğu ilə tozlanması öz-özünə tozlanma adlanır. 
6.  Süni tozlanma mədəni bitkilərin məhsuldarlığının artmasına səbəb olur. 
7.  Alma – həşəratla, qızılağac isə küləklə tozlanan bitkidir.  
 
8. Şəkildə rəqəmlərlə hansı hissələr işarələnmişdir?  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9. Hüceyrələrinin tərkibində ehtiyat qida maddələri çox olan hansıdır?  
А) Toxum qabığı   
 
B) Endosperm    
C) Rüşeym tumurcuğu    
D)Yumurtacıq 
 
10. Uyğunluğu müəyyən edin. Hansı proseslər heyvan orqanizminin hər bir inkişaf 
mərhələsinə uyğundur?   
 
 
İlkin inkişaf dövrü 
Orqanizmin formalaşması 
və böyüməsi dövrü 
Yetkinlik dövrü 
Qocalıq dövrü 
Yumurtadan çıxdıqdan və ya  doğulduqdan sonra başlayır. 
Bu dövr təbii ölümlə başa çatır. 
Çoxhüceyrəli rüşeym yaranır, onun hüceyrələrindən yeni 
orqanizmin toxuma və orqanları meydana gəlir. 
Bu dövrdə heyvanlar aktiv olaraq  çoxalırlar. 
1. 
  5.
2. 
  6.
 
3. 
  7.
 
4.
 
4 
7 
2  1 
6
3
5 

 
120
 
 
 
 
 
 
TƏDRİS VAHİDİ ÜZRƏ REALLAŞDIRILACAQ 
ALT STANDARTLAR
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
TƏDRİS VAHİDİ ÜZRƏ ÜMUMİ SAATLARIN MİQDARI: 
11 saat 
 
KİÇİK SUMMATİV QİYMƏTLƏNDİRMƏ: 
 
 
    2 saat
 
 
BÖYÜK SUMMATİV QİYMƏTLƏNDİRMƏ: