Obyekt-orijinalın tədqiqi, onun modelinin qurulması, model əsasında məsələ həlli və alınmış nəticələrin praktikada tətbiqi prosesinə modelləşdirmə deyilir
Obyekt-orijinalın tədqiqi, onun modelinin qurulması, model əsasında məsələ həlli və alınmış nəticələrin praktikada tətbiqi prosesinə modelləşdirmə deyilir. 38. Dinamik sıralar və onların analitik bərabərləşdirilməsi metodu. İqtisadi konyukturanın tədqiqi ilə ilk dəfə ABŞ-da 1919-cu ildə U.Persons tərəfindən aparılmışdır. Konyukturanın əsasını dinamik sıralartəşkil edir. İqtisadi hadisənin zaman etibarı ilə dəyişməsini xarakterizə edən göstəricilər sırasına vaxt və ya dinamik sıralar deyilir.
Dinamik sıralar eyni bir obyektin müəyyən xarakteristikasının və ya göstəricilərinin zamandan asılı olaraq dəyişməsini göstərdiyindən o ümumi inkişaf tendensiyasından müəyyən qədər fərqlənə bilər.
Dinamik sıraların inkişaf tendensiyaslnln istiqamətini təyin etmək üçün bərabərləşdirnə və ya hamarlaşdırma metodlarından istifadə olunur. Bərabərləşdirmənin 2 metodu var:
Mexaniki bərabərləşdirmə
Analitik bərabərləşdirmə
Analitik bərabərləşdirmə metodu (ən kiçik kvadratlar metodu). İnkişaf tendensiyasını analitik formula ilə təyin etmək olar və bu da bir sıra riyazi xətlə ifadə edilməsinə əsaslanır. Riyazi xətlər düz xətt, hiperbola, loqistik funksiya və s. ola bilər. Burada 2 subyektiv amil mövcuddur.
1. Sıranı ən yaxşı bərabərləşdirən əyri əvvəlcədən müəyyən analitik formaya malikdir.
2. Müxtəlif kriteriya ola bilər. Bu kreiteriyalardan ən əsası ən kiçik kvadratlar metodudur.
Dinamik sıranın inkişaf tendensiyasını müəyyən etmək üçün ən kiçik kvadratlar metodundan istifadə olunur. Ən kiçik kvadratlar metodunun xüsusiyyətlərini təyin edək:
Dinamik sıranı götürək və sıranın qiymətlərini X1, X2, ...... , Xn ilə işarə edək və fərz edək ki, inkişaf tendensiyasını ən yaxşı düz xətt əks etdirir.
Düz xəttin ordinatlarını Y1, Y2, ...... , Yn ilə işarə edək.
Xi Yi
Xi
il
Ekstremum məsələsinin şərtinə görə dəyişənlər üzrə törəmələr 0-a bərabərdir.
