Амин Бабайев, Вцгар Бабайев

Şəkil 31. Optimal şəraiti olan torpaq 
 
 
Strukturlu torpaq  havadan azot, oksigen, karbon qazı və su, eləcə də nitratları, 
ammonyak, metan, hidrogen sulfid, yod, fosfor və tozu torpaqsız yaşayan bitkilər 
üçün (şibyələr, səhləblər və s.) kifayət miqdarda alır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 32.  Optimal şəraiti olan torpaq  
 
 
 
Torpağın mineral əsası olan qum, gil və torpaqaltı süxurlar məhsul ilə  aparılan 
onlarla və yüzlərlə artıq miqdarda kalium, fosfor, kalsium, maqnezium, xlor, kükürd 
və eləcə də bor, yod, sink, alüminium, silisium, dəmir, manqan, kobalt, molibden və 
 
Günəş enerjisi 
Enerjinin 
dövranı
Suyun dövranı 
Qarışdırılma  
Parçalanma 
Xırdalanma 
Nəmləndirmə 
Bitki qalıqları 
Azotun dövranı 
Həll olunmuş 
duzlar 

---

 
135
s. kimi makro və mikroelementlərin mənbəyidir. Minerallarda yalnız azot yoxdur, 
lakin onun ehtiyatı strukturlu torpaqlarda çox böyükdür. 
İ.Y.Ovsinskiyə görə  məhsul üçün bir sot torpaqda 1,5 kq-a qədər azot tələb 
olunur. Şeh və çöküntülər 0,2 kq-a qədər azot verir. Çürümüş mulça ilə (peyin, küləş, 
saman və s. üzvi çürüntülər) örtülmüş strukturlu torpaq digər dəyərlərə  malikdir:      
1) Çürümüş qat tez soyuyur - şeh burada iki dəfə artıqdır. 2) Çürüntü altında torpaq 
daima nəm olur, nəm çürüntü azotu iki, nəm gillicə isə qurulara nisbətən 20 dəfə artıq 
təsbit (fiksasiya) edir. 3) Strukturlu torpaqların kanal və boşluqlarında gündüzlər 
atmosfer çöküntülərinə nisbətən su halında yeraltı şeh iki dəfə artıq toplanır. Onunla 
birlikdə 0,6 kq-a qədər azot da toplanır. 4) Mikroorqanizmlərin torpaqda çoxluğu, 
mulça altında nəmliyin kifayət qədər olduğu halda  azotun mikroblar vasitəsilə fəal 
toplanması  və  fəal nitrifikasiya prosesi gedir ki, bu da bir sota 15 kq azotun 
toplanmasını təmin edir. Tələb olunan norma isə 10 dəfə azdır! 
 
Kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsulla torpaqdan apardığı qida maddələrinin miqdarı 
Cədvəl 39