Амин Бабайев, Вцгар Бабайев

Məhsulla torpaqdan aparılan maddələr, kq/ha 
Bitkilər 
Məhsuldarlıq, 
sen/ha 
N 
P
2
O
5 
K
2
O 
1 2 
3 
4 
5 
Dənli 30-35 
90-110 
30-40 
60-90 
Dənli-paxlalı 25-30 
100-150 
35-45 
50-80 
Kartof 200-300 
120-200 
40-60 
180-300 
Şəkər çuğunduru 400-500 
180-250 
55-80 
250-400 
Qarğıdalı (yaşıl kütlə) 500-700 
150-180 
50-60 
180-250 
Kələm 500-700 
160-230 
65-90 
220-320 
Pambıq 30-40 
160-220 
50-70 
180-240 
 
Kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığı artdıqca torpaqdan aparılan qida 
maddələrinin də miqdarı artır.  Bu  da  onların yüksək dozada (gübrələmə vasitəsilə) 
torpağa qaytarılmasını tələb edir. 
Şumlanan struktursuz torpaq bu proseslərdən məhrumdur və buraya şora və 
sidik cövhəri verilir.  
Kalium elementi bir sot torpağa 1 kq-a qədər tələb olunur. Müxtəlif torpaqlarda      
3-19 kq-a qədər kalium vardır. Bizim torpaqlar da kaliumla zəngin olan torpaqlardan 
sayılır.  
Fosfor elementi 100 m
2
 (bir sot) torpağa 0,5 kq-a qədər tələb olunur. 
Azərbaycan torpaqları fosfatlarla orta dərəcədə (30-80 kq) təmin olunmuşdur.   
 Kalsium bir sot torpağa 2,5 kq-a qədər tələb olunur. Torpaqlarda 20-200 kq-a 
qədər kalsium olur. 
Qida maddələrinin bitkilər tərəfindən mənimsənilən  fəal formaya keçməsi üçün 
aşağıdakı şərtlər zəruridir (İ.Y.Ovsinskiyə görə). 
•  Daimi  kifayətedici nəmlik. 
•  Torpaqda hava yollarının mövcudluğu  (yaxşı havalanma). 
•  Torpağın  temperaturu yayda havanın temperaturundan aşağı, qışda yuxarı 
olmalıdır (məlumdur ki, temperaturun kəskin tərəddüdü bitkinin kökləri və 
torpaq orqanizmləri üçün əlverişsizdir). 

---

 
136
•  Karbonat  turşusunun  (H
2
CO
3
) və digər üzvi turşuların artıqlığı (karbonat 
turşusu karbon dörd oksidin su ilə birləşməsindən alınır). Bunsuz torpaq qida 
maddələrini məhlul halına keçirə bilmir. Bu şəraitin təmin olunmasında 
torpaq orqanizmləri əhəmiyyətli rol oynayır. 
Torpaq orqanizmləri üzvi maddələrlə qeyri-üzvi maddələri birləşdirərək münbit 
torpaq adlanan yeni vəhdət yaradır. Beləliklə, torpağı mineralları bitkilərlə  
əlaqələndirən canlı orqanizm kimi təsvir etmək olar.