ELİN ŞİruyəSİ, SÖZÜn sərrafi

  
 
ÖN SÖZ 
 
Qarşımda  Sərraf  Şiruyənin  seçilmiş  əsərlərinin  VII 
cildinin kompüter yazısı durur. Əsəri başdan-ayağa oxuyub 
qurtarmışam. Əsərlə üzbəüz dayanmışam. Fikir, xəyal məni 
qoynuna  alıb,  bilmirəm  haradan  başlayım,  necə  başlayım. 
Doğrusu bu əsər qarşısında özümü aciz və çox gücsüz he-
sab edirəm. Elə hesab edirəm ki, bu əsər bir universitetdir. 
Mən isə bir abituriyent. Fikirləşirəm ki, bu universitetə ne-
cə  daxil  olum.  Bu  universitetin  şöbələri  də  məni  məndən 
alıb. Hər şöbə bəşər tarixindən də qabağa başlayıb. 
İmam Zaman Əlehissalamın zühuruna qədər nələr ola-
cağından xəbər verir. Dünya hikmətindən, həyat fəlsəfəsin-
dən, insanlıq aləmindən, Vətən, torpaq sevgisindən, insanlı-
ğın əməl və amalından daha nələrdən-nələrdən xəbər verir. 
Elə bil anbaan insanı silkələyib oyadır, onu düzlüyə, haqqa, 
ədalətə  çağırır. Ona görə  bu universiteti oxuyub başa  vur-
maq böyük qəhrəmanlıqdır. Əgər oxumaq, oxuduqca məna-
ları  anlayıb  özünə  dərs  götürmək  qəhrəmanlıqdırsa,  onda 
gör bu dərsi verən hansı qəhrəmanlığa layiqdir.  
Burada  yadıma  şairin  çoxdan  əzbərlədiyim  bir  şeiri 
düşür: 
 
Mənim könlüm fəlsəfəmi, 
Hər kimsənə qana bilməz. 
Heç kimsənə mənim kimi, 
Vətən, eli ana bilməz. 
Yazılmışam sinəsinə, 
Tarix məni dana bilməz. 
 

 
103 
Doğrudan  da  hər  yetən  Şiruyə  fəlsəfəsini  qana  bilməz 
və tarix də bunu dana bilməz.  
İndi  baxaq  bu  universitetin  şöbələrinə;  təcnislər,  diva-
nilər, qoşmalar, məsnəvilər, təmsillər, üçlüklər, tək bəndlər, 
qoşa  sətirlər,  müxəmməslər,  kiçik  həcmli  poemalar,  daha 
neçə qeyri formalı şeirlər. 
Bu yazıları oxuyub, hər sözün, hər sətirin hikmətinə va-
randan sonra Sərraf Şiruyəni mən bir bal arısı hesab etdim. 
Özü də hər gün işlək olan bal arısı. Bu arı şanı elə doldurub 
ki,  bir  zərrə  yer  boş  qalmayıb.  Dediklərimiz  üçün  şeirlərə 
müraciət edək: 
 
Könül quşum qonub bu sərvinaza, 
Daha sevə bilməz özgə yar, ana. 
Onun da ürəyi mənə bağlıdır, 
İnana bilmərəm özgə yar ana. 
   
 
 
(“Yarana” təcnisi) 
və ya: 
 
Neştər götür paxıl qəlbi ov, elə,  
Sərt dalğa ol, sahilləri ov elə, 
Ov edəndə bacar halal ov elə, 
Cəsarətdə pələngə çək, şirə çək. 
   
 
 
(“Şirə çək” təcnisi) 
 
Başqa birisinə nəzər salaq: 
 
Bədnəzər, bədnəfəs uzaşa məndən, 
Düşəm nə qovğaya, nə qala, qala. 
Sərraf nə qala-qala  
Düşdüm nə qala-qala. 
 

 
104 
Sən eldən eylik götür 
Yerdə nə qala-qala. 
Tanrı yamanlardan özü qorusun, 
Görüm nə bürc, hasar, nə qala-qala. 
   
 
 
(“Nə qala-qala” təcnisi) 
Eləcə də: 
 
Təbiətin qoynundayam, 
Təbiətdi atam indi. 
Qış oğlum yəhərdən düşdü, 
Bahar qızım ata mindi. 
   
(“Ata mindi” təcnisi) 
 
Səhər-səhər bağda gəzən 
Bir yaqutdu, bir incidi. 
İnci gözəl bəzənsə də, 
Yaqut ondan birincidi. 
   
(“Bir incidi” təcnisi) 
 
Sərraf  Şiruyənin  I  cild  seçilmiş  əsərləri  təcnislərə  və 
cinas  bayatılara  həsr  olunub.  Bu  kitabda  verilən  təcnislər 
sonradan  yazılanlardır.  Gəlin  fikir  verək  cinaslara,  məna 
verək sətirlərə, hər bir söz, hər bir sətir yerində işlənib, özü 
də  heç  bir  şərhə  ehtiyac  yoxdur.  Adama  elə  gəlir  ki,  adi 
sözlərdi, bunu hamı deyə bilər. Ancaq yada salaq ki, gəraylı 
təcnis  çox  az-az  şairin,  aşığın  yaradıcılığında  təsadüf  olu-
nur. Eləcə də cığalı təcnis. 
Divanilər  şöbəsi  məni  çox  səmtə  çəkir,  dünya  hikmə-
tinə, həyat fəlsəfəsinə, axirət aləminə, ərlərin-ərənlərin keç-
diyi ömür yoluna. 
Dediklərimizdən nümunələr gətirək;  
 

 
105 
Ya Qəhhar, ya Qüddus, Bismillahir rəhmanir-rəhim,  
“Allah Əkbər”, la şəriki haqdı dini Məhəmməd.  
O, pənci ali-əba – hər iki dünya sərvəri, 
Millətinə şəfadardı, məhşər günü Məhəmməd. 
 (“Məhəmməd” divanisi) 
 
və ya: 
 
Odu pambıqda gizləmə, tüstüsü göz çıxarar, 
Yalançının adətidi, özündən söz çıxarar, 
Ehtiyac odsuz, alovsuz canından köz çıxarar, 
Qəza gəlib tutsa səni, zinətin əldən gedər. 
  (“Əldən gedər” divanisi) 
 
Eləcə də: 
 
Mərd igidlər meydan açar, igidlikdən san verər,  
Hatəm əhli süfrə salar, halalından nan verər.  
Ataların dür sözüdür, mən deyirəm, sən eşit:  
Hiylə ilə mətləb uman, töhmət ilə can verər. 
 
Bu yazıların sayını onlarla yox, yüzlərlə artırmaq olar. 
Bundan ötəri gərək böyük bir kitab  yazasan. Yazılan diva-
nilərin hər birinin də mövzusu, deyimi forması bir-birindən 
tamam fərqli. Ancaq hamısı insanlığı, Vətən, millət, el sev-
gisini,  həyat  eşqini,  bu  dünya  və  axirət  aləmini  tərənnüm 
edir, oxucunu silkələyib ayıldır.  
Şeirin  başqa  növlərinə  baxaq,  görək  Sərraf  Şiruyə  nə 
deyib  və  necə  deyir.  Mən  şeirləri  şərh  eləməyəcəm,  ona 
görə ki, Şiruyə elə sadə dildə, elə aydın yazıb ki, bunu hamı 
başa düşə bilər, başa düşməyən varsa, onun da poeziyadan, 
həyat hikmətlərindən deməli xəbəri yoxdur. 

 
106 
 
Vətənə keşik çəkib, oyaq olmamısansa, 
Düşməni susduracaq yaraq olmamısansa, 
El-obaya dar gündə dayaq olmamısansa, 
Elin üstünə qayğın, azarın niyə düşsün? 
 
Və ya  
 
Xalq sevəni xaliq sevər, xalq xaliqdi, xalqa üz tut, 
İgidlikdən başlanır xalq, xalqa çıraq, xalqa köz tut.  
Xalq özünsən, ürəyində gümanını xalqa düz tut, 
Onda xaliq, onda Vətən, onda cahan sevər səni, 
Tarix yazar yaddaşına zaman-zaman sevər səni. 
 
Eləcə də: 
 
Eşqi, istəyimi – görən günəşin, 
Bu qədər torpağı yandırır-yaxır? 
Sevgi vəfasımı – odun, atəşin,? 
Altında bu torpaq günəşə baxır. 
  
Belə istəklisə bu günəş, bu yer, 
Niyə soyuyurlar görəsən qışda? 
Bu da bir möcüzə – di gəl cavab ver, 
Bəlkə küsüşürlər yağmur-yağışda... 
 
Yerlə göy  məhəbbətini gör Sərraf Şiruyə necə verə bi-
lib. Bu sevgini, məhəbbət aləmini necə aça bilib. Yuxarıda-
kı  şeirləri  şərh  etməyə  mənə  elə  gəlir  ki,  ehtiyac  yoxdur. 
Qanan insanın oxuyub, özünə dərs götürməsi kifayətdir. 

 
107 
Sərraf Şiruyənin şəhidlər şahı İmam Hüseynə həsr elə-
diyi iki şeir tamamilə məni məndən alıb. Şiruyənin bu de-
yimlərinə heyran olmuşam, bu kimin ağlına gələ bilərdi. 
 
Şiruyəyəm, Haqq bilir, günahımı, cəbrimi,  
Taki görüm ağamı, bol eyləsin səbrimi. 
Gen qazın, dolduracam göz yaşımla qəbrimi, 
Mehdi zühurunadək ağlaram Hüseynimə. 
 
Təkcə  bu  bir  bənd  böyük  kitabın  şərhidir.  Fikir  verin 
şair  deyir  ki,  mənim  bu  dünyada  ağlamağım  azdır,  mən  o 
dünyada  da  Hüseyni  ağlayacam,  ona  görə  mənim  qəbrimi 
gen qazın ki, göz yaşımdan qəbir dolmasın. Taki Mehdiyəl 
Sahibəl Zaman zühur edib İmam Hüseyni görənə kimi mən 
ağlayacam, onu görəndə onu ziyarət edəcəm. İmam Hüseyn 
aşiqi olan şair Sərraf Şiruyə İmamın başının səcdəsinə gə-
lənləri gör necə təsvir edir: 
 
Bu gecə Hüseynimi görməyə Fəttah gələcək, 
Babası ali-əba, ol Həbubullah gələcək. 
 
Burada  şair  bütün  peyğəmbərlərin,  möminlərin  hətta 
mələklərin bu kəsilmiş başın səcdəsinə gəldiyini göstərir. 
Şiruyənin başqa şeirlərinə nəzər salaq: 
 
Sözü şəkər, 
Özü şəkər, 
Can alansan, 
Desəm əgər –  
bəs demə. 
  
 

 
108 
Şiruyəyəm,  
Görüş alım, 
Dodağından  
Gülüş alım, 
Qol dolayım  
Gərdəninə, 
Yanağından, 
Öpüş alım –  
bəs demə, 
bəs demə. 
 
Bax, budur eşq-məhəbbət, bax budur ülfət-ünsiyyət. Bu 
şeirdə nələr deyilmir, oxucu özü görəcək. 
Eləcə də: 
 
Bəhsana ötürdüyüm, 
Əbədi itirdiyim, 
İllər məndən küsübdü. 
  
Qolundan tutmadığım, 
Hayına çatmadığım, 
Ellər məndən küsübdü. 
 
Üç sətir formasında yazılan bu şeirdə oxucu şairin daha 
nələri, kimləri küsdürdüyünü çox yaxşı görəcəkdi. 
Sərraf Şiruyənin təmsillərinə əl ataq: 
 
Çoxlu görüb yalını, 
Bir gün qudurdu köpək. 
Azaltdılar yalını, 
Sakit oturdu köpək. 
 

 
109 
və ya: 
 
Bülbül oxuyan zaman, 
Qurbağa quruldadı. 
Dedi: – a bülbül qardaş 
Baxma yerin ucadı. 
Mənim səsim, zənguləm 
Səninkindən şirindi. 
Forması öz yerində, 
Mənası da dərindi.  
Tısbağa bacoğlunun  
Sözünü təsdiq etdi. 
Qurbağanın sözündən, 
Bülbül yaralı getdi. 
 
Portretlər şöbəsinə nəzər salaq. 
I 
Vəzifəyə qalxantək, 
Qan uddurdu çoxuna. 
Katibədən qeyrini, 
Buraxmadı yaxına. 
 
II 
Vəzifəyə qalxantək 
Eynək taxtı gözünə. 
Durub güzgü önündə 
Baxdı özü-özünə. 
 – Yada düşməmişəm mən 
İndiyədək nə üçün, 
Anam məni doğubmuş 
Əsl müdirlik üçün. 
 
 
 

 
110 
I 
Bir saçlı, şalvarlıya 
Söz atırdı arxadan. 
Dönüb baxanda gördü –  
Bığıburma bir oğlan. 
 
II 
Söz atırdı arxadan –  
Könlümün dildarıdı. 
Baxışlar birləşəndə  
Gördü qoca qarıdı.  
 (Şorgöz oğlanlara) 
 
Külünü-zibilini, 
Qonşu səmtə atardı. 
Yatanda da acıqnan, 
Özgə səmtə yatardı. 
(Paxıl qonşu) 
 
Əziz  oxucum,  doğrudan  mən  çətin  halda  qalmışam, 
hansı bəndi oxuyuramsa ondan kömək istəmirəm. Deyimlər 
aydın, forma  gözəl, ləməklər hikmətlə dolu, şərhə nə ehti-
yac var. Sərraf Şiruyənin şeir şöbələri qurtarmır. Hamısı da 
bir-birindən seçimli, bir-birindən deyimli. 
Məsnəvi formasında deyilmiş şeirlərə baxaq: 
 
Hamı incik qalıbdı, 
Sən dünyaya gələndə. 
Ananda alçalıbdır, 
Sən dünyaya gələndə. 
Niyə qız oldu – deyə, 
Qohumlar ağız büzdü, 

 
111 
 – Günahsız bir ananı, 
Hamı ötəri süzdü. 
Soruşmadı halını, 
Qaynana, nə qaynata. 
Dedi – çıxarın bunu 
Bu evdən bir saata. 
Gedin qaytarın geri 
Molladan da nəziri, 
Görüm lənətə gəlsin, 
O ocağı, o piri. 
   
(“Günahsız körpə” şeiri) 
 
Və ya 
 
Kim deyir ki, əyilməzəm, 
Həqiqətə əyilənəm. 
Gözəlliyə, ülviyyətə, 
Sədaqətə əyilənəm. 
Əyilməzəm – hər şöhrətə, 
Əyilməzəm – güc-qüvvətə, 
...Kərəm yanan, Əsli yanan, 
Məhəbbətə əyilənəm. 
   
 
(“Əyilənəm” şeiri)  
 
Məni  ən  çox  fikrə  qərq  eləyib,  həyəcanlandıran  şairin 
fizika-riyaziyyat  teorem  və  düsturlarını  şeirlə  verməsidir. 
Bu  böyük  bir  şöbədir,  oxucular  oxuyub  görəcəklər.  Tək 
bəndlər,  müxəmməslər  şöbəsinə  baş  vurmaq  istəmirəm. 
Bunu oxucuların ixtiyarına verirəm. Fikirlərimi cəmləşdirib 
belə demək istəyirəm: Allah Şiruyəyə öz qüdrətindən daha 
çox pay verib. Şiruyə təpədən-dırnağa anadangəlmə şairdir. 
Özü  də  Şiruyə  yaradıcılığını  təkcə  aşıq  yaradıcılığı  ilə 

 
112 
bağlamaq  əsla  düzgün  olmaz,  çünki,  Şiruyə  böyük  həcmli 
iyirmiyə yaxın poemanın müəllifidir. 
Şiruyənin  əsərlərini  oxuyanda  özünü  böyük  hikmət 
aləmində hiss edirsən. Özünün dediyi kimi: 
 
Göz yaşımla yazdım əsərlərimi, 
Hikmətlə bəzədim sətirlərimi. 
Duyub, dərk etsəniz dediklərimi 
Görərsiz zamanın Sədisi mənəm. 
 
Mən,  Şiruyəyə  cansağlığı  arzulayıram,  bu  sehrli  qırx 
otaqlı şöbənin bir neçəsinə baş vura bildim. Onların hamı-
sına baş vurmaq üçün təkrar-təkrar müraciət gərəkdir. 
İnanıram ki, bu kitab oxucular üçün bir hikmət boğçası 
olacaqdır. 
  
 
  
 

 
113 
Arif MƏMMƏDLİ, 
Şair, publisist 
 
HƏLƏ AYRILIQLAR SONA ÇATMAYIB 
 
Yer  kürəsində  bir-birini  təkrarlayan  iki  insan  tapmaq 
mümkün deyil. Ən oxşar talelərin belə fərqli çalarları möv-
cuddur. Bu müxtəlifliyə baxmayaraq hər kəs özü ilə maraq 
dairələrində,  ideya  və  düşüncələrində,  həyata  baxışlarında 
bənzərlik olan insanları daha çox yaxına buraxır. Bəlkə ona 
görədir  ki,  insanların  çoxu  hələ  uşaqlığından  istiqamətini 
müəyyənləşdirir, seçimini edir. 
Elə  mən  də  taleyimin  qisməti  ilə  kiçik  yaşlarımdan 
şairləri, yazıçıları özümə həmişə yaxın bilib, ömrümü poe-
ziyaya bağlamışam. 
Bütün bunları səbəbsiz xatırlamadım. Şair dostum Qıl-
man  İmanlı  tanınmış  şair  Sərraf  Şiruyənin  “Ayrılığın  sonu 
varmış”  kitabına  ön  söz  yazmağı  mənə  təklif  edəndə,  bir 
qədər tərəddüd etdim. Sonra fikirləşdim ki, şairi şəxsən ta-
nımasam da, onun şeirləri ilə tanışlığım 30-35 il əvvələ ge-
dib çıxır. El şənliklərində xanəndələrin, aşıqların oxuduqla-
rı  qoşmaların,  gəraylıların,  təcnislərin  möhürbəndində  adı 
çəkilən şair  Sərraf Şiruyənin kitabına nə vaxtsa ön söz  ya-
zacağım heç ağlıma da gəlməzdi. O, zaman şeirlərinin çapı-
na  qadağa  qoyulması,  haqqında  gəzən  söhbətlər  şairə  mə-
həbbətimizi daha da artırırdı. 
İndi isə Şərraf Şiruyənin böyük həcmli poeması qarşım-
dadır. Oxucunun poemayla tanışlığının ön sözdən başlanaca-
ğını nəzərə alıb üzərimə düşən missiyanın ağırlığını hiss edir, 
məsuliyyətimi anlayıram. Amma, mütləq etiraf etməliyəm ki, 
mənim məsuliyyətim tarixi bir mövzunu qələmə almaqla ulu 
keçmişimizə  bu  günün  baxış  bucağından  baxan,  tarixi  hadi-

 
114 
sələrin  poetik  təsvirini  verən,  qəhrəmanları  çətin  sınaqlardan 
keçirən şairin məsuliyyətindən qat-qat kiçikdir. 
Məsuliyyətinin  böyüklüyünü  yaxşı  başa  düşən  müəllif 
ilk xeyir duasını da böyük Allahdan almaq istəyir və ilk di-
ləyini də ulu Tanrıdan diləyir: 
 
Eşit mənim diləyimi, xəlq eyləyən kainatı, 
Sən vermisən bu qisməti, bu bəxşişi, bu sovqatı. 
Məni yolçu eyləmisən bu sənətin yollarına, 
Köməyim ol, sinə gərim bu yolun zavallarına. 
Mənə dözüm, mənə dil ver, mənə zəka, təfəkkür ver, 
Söz mülkündən qismət elə – mənə gövhər, inci, dürr ver. 
 
 
Yaxın  uzaq  keçmişimizin  ağlı-qaralı,  qalibiyyət,  məğ-
lubiyyət  dolu  səhifələrini  vərəqləyən  şair  ayrı-ayrı  zaman 
kəsiyində  adları  tarixin  yaddaşına,  həkk  olunan  qəhrəman-
ları xatırlayır, itirdiklərimizin qazandıqlarımızdan çox oldu-
ğuna təəssüflənir və hələ də gerçəkləşməyən arzularını dilə 
gətirir. 
“Ayrılığın  sonu  varmış”  kitabı  “Yurddan  yurda  gedən 
köç” və “Qəm qatarı” hissələrindən ibarətdir. Birinci hissə-
də hadisələr Göyçə mahalında cərəyan edir. Burada Şah İs-
mayıl  Xətainin  Miskin  Abdal  ocağını  ziyarət  etməsi,  Mur-
saqullar tayfasının həyat tərzi, tayfanın adlı-sanlı şəxsiyyət-
ləri haqqında məlumat, onların yurddan yurda köçünün üz-
ləşdikləri  çətinliklərin,  tarixi  faktlara  söykənən  hadisələrin 
təsviri öz əksini tapıb. 
Erməni  daşnaklarına  və  onların  havadarlarına  qarşı  ar-
dıcıl  mübarizə  də  əsərin  əsas  süjet  xətlərindədir.  Düşmən-
ləri  məğlubiyyətə  uğratmaq  üçün  ən  azı  yaxın  regionlarda 
qüvvələri  birləşdirmək  zərurəti  yaranırdı.  Laçında  Sultan 
bəyin başçılıq etdiyi dəstənin “Zabux” dərəsində ermənini qı-
rıb tökməsi səhnəsi oxucuda qürur və sevinc hissləri doğurur: 

 
115 
 
Qanlı dərə salmış düşməni tora, 
Murdar ermənilər getmişdir gora. 
Andranik qorxmuş öz həyatından, 
Keçmiş bəyin paçasının altından. 
 
Poemanın məzmununu bütövlükdə şərh etməyi qarşımıza 
məqsəd qoymamışıq və buna ehtiyac da yoxdu. Sadəcə olaraq 
baş  qəhrəman  Saleh  və  onun  ətrafında  baş  verən  hadisələrlə 
oxucunun  şəxsi  tanışlığını  vacib  sayırıq.  Əsərdə  saf  sevgi 
duyğularına da geniş yer ayrıldığını xatırlatmaqla yanaşı, əzə-
li və əbədi düşmənlərimiz olan ermənilərin xəyanətlərinin qa-
bardılmasını xüsusi ilə yada salırıq. 
“Qəm karvanı” hissəsində erməni məkiri nəticəsində həbs 
olunan,  sürgünə  göndərilən  Salehin  ağır  sınaqlara  sinə  gər-
məsi,  ruhdan  düşməməsi,  sonda  öz  ailəsinə  qovuşması  inan-
dırıcı epizodlarla və uğurlu bədii vasitələrlə qələmə alınıb. 
Yurddan  yurda,  hətta  ölkələrdən  ölkələrə  köçlər,  dözül-
məz məhrumiyyətlər, bir nəsil artımının qarşısını ala bilməyib. 
Bu  gün  həmin  nəslin,  tayfanın  timsalında  Azərbaycan  xal-
qının daim  yaşayacağını,  qurub  yaradacağını və əcdadlarının 
ruhu  dolaşan  dədə-baba  torpaqlarında  əbədi  məskən  salaca-
ğını  dosta  da,  düşmənə  də,  xatırlatmaq  müəllifin  əsas  məra-
mıdır.  Kitabın  adı  da  təsadüfi  seçilməyib:  “Ayrılığın  sonu 
varmış”. 
Amma gərək unutmayaq ki, ayrılıqlar hələ sona çatma-
yıb.  Qərbi  Azərbaycandan,  Qarabağdan,  didərgin  düşən 
doğma  yurd  yerlərinin  həsrəti  ilə  ürəkləri  alışıb  yanan  in-
sanların bu ayrılıqları sona çatdırmağa inamları tükənməyib. 
İnanırıq ki, biz də tezliklə şairin gəldiyi qənaəti təsdiqləyib 
deyə biləcəyik: Doğrudan da ayrılığın sonu varmış... 
 “Ayrılığın sonu varmış”, 
Bakı, “Nurlan”, 2006-cı il 

 
116 
Mütəllim HƏSƏNOV, 
Şair, publisist 
 
ÖN SÖZ 
 
Azərbaycan  xalqı  zaman-zaman  qüdrətli  sənətkarları, 
cəsur,  vətənpərvər  oğulları,  müdrik  ağsaqqal  və  ağbirçək-
ləri,  qeyrət  rəmzi  qız-gəlinləri  ilə  fəxr  etmiş,  onları  özləri-
nin  həyat  kredosuna  çevirmişlər.  İllər  ötdükcə  həmin  şəx-
siyyətlərin həyatı sənətkarlarımızın nəzər-diqqətini cəlb et-
miş, bu Vətən oğullarının qısa ömür tarixçəsi poetik misra-
larda  öz  bədii  həllini  taparaq  geniş  oxucu  auditoriyasının 
ixtiyarına verilmişdir. 
Mənsub  olduğu  xalqın  mənəvi  bütövlüyünü,  əzmini, 
dözümünü,  düşmənə  nifrətini,  doğulub  boya-başa  çatdığı 
yurda sevgisini, onun ağrılı-acılı, keşməkeşli, iztirablı gün-
lərini qələmə alıb gələcəyə ünvanlayan, duyğular səltənəti-
nə  hakim  kəsilən,  poeziya  arenasında  öz  sözü  və  yeri  olan 
Sərraf Şiruyə də məhz belə söz xiridarlarındandır. 
Mən  şair  Sərraf  Şiruyənin  yaradıcılığı  ilə  çoxdan  ta-
nışam,  hələ  kitablarını  oxumazdan  əvvəl,  yaradıcılığından 
eşitdiyim şeirlərdən onun böyük ilham və coşqu sahibi oldu-
ğunu  dərk  etmişəm.  Bu  gün  də  Sərraf  Şiruyənin  əsərlərini 
oxumaqdan  xüsusi zövq alıram.  Sərraf Şiruyə  sevilən,  xoş-
bəxt  şairlərdəndir.  Bunun  əsas  səbəbi  isə  “adi  əhvalatlarda 
böyük həqiqətlər”i əks etdirmək gücünə malik olmasıdır. 
Müəllifin  yenicə  araya-ərsəyə  gətirdiyi  “Oğul  dağı” 
poeması da, bir çox əsərlərində olduğu kimi tarixin ayrı-ay-
rı dönəmlərində yaşayan müxtəlif taleli insanların həyatına, 
onların  məişət  tərzinə  həsr  edilmişdir.  İki  hissədən  ibarət 
olan  bu  əsərdə  ucqar  kəndlərdən  birində  –  Xıdırlıda  sakit 
həyat şəraiti keçirən iki qardaşın, – müxtəlif xarakterli, eyni 

 
117 
taleli  Cəmillə  Temirin  simasında  şair  öz  əqidə  və  amalına 
sadiq qalan, rus şovinizminin qurbanlarına çevrilən, qaran-
lıq zindan və sürgünlərin vahiməsi qarşısında qorxub çəkin-
məyən,  iradəli  Vətən  oğullarının  obrazını  yaradır.  Onların 
həyatı nümunəsində XX əsrin əvvələrində xalqımızın başı-
na gətirilən faciələr ön plana çəkilir. 
Əsərdə  diqqət  mərkəzində  dayanan  surətlərdən  biri  də 
Xeyransa anadır. O, sanki dünyaya dərd çəkmək üçün gəl-
mişdir.  Lakin  içindəki  məğrurluq,  soy-kökünə  bağlılıq, 
paklıq  və  təmizlik  onu  gələcəyə  ümidlə  baxmağa  çağırır. 
Həyatı  sıxıntılar  içərisində  keçsə  də  bədbinləşmir,  əyilmir. 
Temirin və Cəmilin övladlarına dayaq olur. Onların yolun-
da şam çırağa çevrilir. Cabbarın ölümündən sonra bir nəslin 
həm ağsaqqalına, həm də ağbirçəyinə dönür, bütün keyfiy-
yətləri ilə Azərbaycan qadınlarının ümumiləşdirilmiş obrazı 
səviyyəsinə qədər yüksəlir. 
Poemada  bir  nəslin  keçmişinin  və  bugününün  canlı  və 
rəngarəng bir dillə təsvir edilməsi, müxtəlif zaman kəsiyin-
də  onların  uğur  və  müvəffəqiyyətlərinin  təsviri  əsəri  daha 
da  oxunaqlı  edir.  Böyük  məhəbbətlə  yazılmış  “Oğul  da-
ğı”nın sevilməsinə inanıram. Çünki əsərdəki hadisə və ob-
razlar həyatidir. Poemada kənd lövhələri, insanların qurub-
yaratmaq  eşqi,  bir  kəndin  adət-ənənələri,  etnoqrafiyası  da 
qısa və tutarlı bir dillə oxucuya çatdırılır.  
Məlumdur  ki,  repressiya  qurbanları,  onların  ailələrinin 
sonrakı taleyi haqqında ədəbiyyatımızda bir çox bədii və ta-
rixi əsərlər yaradılmışdır. Sərraf Şiruyənin gərgin əməyinin 
məhsulu olan “Oğul dağı”nın da bu seriyaya daxil olan tək-
rarsız və bənzərsiz bir mənbə olacağı təkzibedilməzdir. 
Kitabda  verilmiş  “Ayrılığın  sonu  varmış”  poemasında 
da  bir  nəslin  keçdiyi  şərəfli  yoldan,  onların  qarşılaşdığı, 
məruz  qaldığı  “Qırmızı  terror”un  acı  nəticələrindən  bəhs 

 
118 
edilir.  Lakin  mövzu  yaxınlığı  olmasına  baxmayaraq  “Oğul 
dağı” əsəri ilə “Ayrılığın sonu varmış” poemaları ayrı-ayrı-
lıqda  təkrarsızlığı  ilə  diqqəti  çəkir.  Epik-lirik  təsvirlərlə 
zəngin  olan  “Ayrılığın  sonu  varmış”  poemasında  “Mursa-
qullar” tayfası, onların keçdiyi ağrılı-acılı həyat yolu, bütün 
çətinliklərə  baxmayaraq  bu  nəslin  hər  cür  çətinliklərə  sinə 
gərərək  yaşamaq  və  yaşatmaq  ehtirası  poetik  bir  dillə  qə-
ləmə  alınır.  Şair  öz  fikrini  oxucularına  daha  ətraflı  çatdır-
maq  üçün  bəzən  lirik  ricətlərdən  də  istifadə  etməyi  unut-
mur.  Əsərin  əvvəlində  Səfəvilər  dövrünə  ekskurs  edən 
müəllif  Şah  İsmayıl  Xətainin  Göyçəyə  gəlməsini,  Miskin 
Abdalla görüşüb ona canişinlik verməsini tarixi faktlar əsa-
sında qələmə alır. Şura dövrünə qədər davam edən bu cani-
şinliyin son varisi Böyük Ağanın bu ocağa bağlılığını, Ça-
xırlı  (Qızıl  bulaq)  kəndində  hamı  tərəfindən  sevilməsini, 
türkqanlı, türkcanlı olduğuna görə ermənilər tərəfindən zə-
hərlənib öldürülməsini həyati lövhələrlə əks etdirir. 
Şair bütün bunlardan əsl məqsədinə nail olmaq üçün bir 
ədəbi  fənd  kimi  istifadə  edir,  söhbəti  birbaşa  Mursaqullar 
tayfasının təsvir və tərənnümünə yönəldir. Tanrı adamı olan 
iki  qardaşın,  –  Yavıx  və  Mursaqulun  həyat  tarixçəsini  və-
rəqləyir.  Dövrün  adət-ənənələrinə  uyğun  olaraq  Mursaqul 
kişi öz oğluna da bu adı verir. Əsəri oxuyarkən görürük ki, 
bu  nəsildə  sonralar  dünyaya  gələn  bir  oğlan  uşağını  da  bu 
adla çağırırlar. Əsərdə müəllif onu Musa kimi təqdim edir. 
 
 – Oxucum, üçüncü Mursaquldu bu, 
Atasının xidmətində quldu bu. 
Musa deyəcəyik bu Mursaqula, 
Hər an çıxacağıq onunla yola. 
 
Musanın  gəncliyi  mənfur  qonşularımızın  işğalçılıq  si-
yasətinin  vüsət  aldığı,  türklərin  daşnaklar  tərəfindən  şər-

 
119 
lənərək həbs edildiyi, günahsız yerə öldürüldükləri bir döv-
rə  təsadüf  edir.  Erməni  vəhşiliyi  ölkədə  baş  alıb  gedir.  Öz 
ağalarına
1
 güvənən  bu  quldurların  qansızlığını  göstərmək 
üçün  şair  Aşıq  Nəcəfin  və  oğlanlarının  öldürülməsini  ya-
nıqlı, ürəkləri göynədən bir dillə qələmə alır. Bunula ermə-
ni  məkrindən  didərgin  düşüb  başqa  mahal  və  kəndlərə 
köçənlərə  haqq  qazandırmağa  çalışır.  Əsərdə  verilmiş  belə 
səhnələr  istər-istəməz  oxucunu  XX  əsrin  əvvəllərindən  bu 
günə  gətirir.  Bu  zaman  kəsiklərində  hadisələrin  oxşarlığı, 
tarixin  yenidən  təkrarlanması  onları  narahat  etməyə  bilmir. 
Musa (Mursaqul) da öz uşaqlarının taleyindən narahat oldu-
ğu  üçün  Toğlucaya  köçmək  məcburiyyətində  qalır,  burada 
yaşayır.  Övladlarını  igid  və  cəsur  insanlar  kimi  böyüdür. 
Əsərdəki  obrazlardan  biri  də  Mustafadır.  O,  Musa  kişinin 
ömür davamı, “Mursaqullar” tayfasının ağsaqqallarından bi-
ridir.  Hörmət,  izzət  sahibi,  sözükeçəndir.  Dostluğa  sədaqət-
liyi ilə yadda qalır. Bu nüans onun Hacı Rəhim Şəfi oğlu ilə 
münasibətlərində  daha  qabarıq  görünür.  O  Hacı  Rəhim  ki, 
erməni generalı Selikovun başını “uf” demədən kəsmişdi. 
Əsəri  oxunaqlı  edən  səhnələrdən  biri  də  nəslin  ağsaq-
qallıq  estafetini  Mustafanın  ölümündən  sonra  davam  etdi-
rən Salehin başına gələn macəralardır. Bu mənada əsərdəki 
Saleh-Leyla,  Saleh-Tərlan,  Saleh-Cəfər,  Saleh-İsmixan, 
Saleh-Samson  kimi  süjet  xətləri  əsərin  daha  canlı,  emo-
sional  və  yaddaqalan  səhnələrdir.  Müəllif  Leyla  və  Tərlan 
obrazları  ilə  əsl  Azərbaycan  qadınlarına  xas  olan  keyfiy-
yətləri,  onların  mənəvi  bütövlüyünü,  tamlığını  gələcək 
nəsillərə örnək səviyyəsində göstərməyi bacarır. Leyla ölər-
kən  belə  Salehin  Sibir  sürgünündən  sağ-salamat  dönəcəyi 
inamı ilə ərindən yadigar qalan papağı ona göstərib deyir: 
 
                                           
1
 Rus imperiyasına. 

 
120 
 – Deyir, daha ömrüm yetişir sona, 
Məni həsrətlitək ağlayın, doyun. 
Papağı sinəmin üstünə qoyun. 
Üstündən çəkdirin bax bu kəfəni. 
Sonra axirətə göndərin məni. 
 
“Mursaqullar”  tayfası  həyatda  bir  çox  fəlakətlərlə  üz-
ləşsə də, bütün maneələri dəf edir. Saleh sürgündən qayıdır. 
Nəslin  bütün  üzvləri  firavan  həyat  sürməyə  başlayır.  Əsər 
nikbin bir finalla başa çatır. 
“Ümid adlı yol yoldaşı ilə yola çıxıb, inam adlı bələd-
çisinə”  arxalanan  şairin  yaradıcılığında  “Loğman  dağı” 
poemasının da müstəsna yeri vardır. Əsər tanınmış cərrah-
travmatoloq  Bəxtiyar  Namaz  oğlu  Əsgərovun  həyat  və 
fəaliyyətinə həsr edilmişdir. 
Poemada Fədainin Bəxtiyarından tutmuş şair Bəxtiyara 
qədər  Bəxtiyarlardan  hörmətlə  söz  açan  şair,  nəhayət  sözü 
“Hippokrat  andı”na  sadiq,  xəstələrin  sevimlisi,  nur  dolu 
ürək  sahibi  B.N.Əsgərovdan  söz  açır,  onun  orta  məktəb, 
institutut illərindən ehtiramla danışır. Qəhrəmanını novator 
həkim,  gözəl  ailə  başçısı,  gözü-könlü  tox  bir  insan  kimi 
təqdim edir. Antipodlara qarşı mübarizədə həyat sınağından 
alnıaçıq,  üzüağ  çıxır.  Müəllif  əsərin  qəhrəmanı  Bəxtiyarı 
fərdiləşmədən  daha  çox  ümumiləşdirilmiş  surət  kimi  verə-
rək eyni zamanda təmiz vicdanlı, elmli, savadlı, intellektual 
səviyyəli ağ xalatlı həkimlərimizin bədii obrazını yaradır. 
Hər  üç  əsərdə  müəllif  incə  insan  hisslərini  dərin  və 
səmimi bədii obrazlar vəsitəsi ilə verir, xalq həyatını canlı, 
təbii boyalarla əks etdirir. 
İnanıram ki, gələcəyə ünvanlanan hər üç əsər oxucular 
tərəfindən rəğbətlə qarşılanacaq, Şiruyəsevənlər ondan çox 
şey öyrənəcəklər. 
“Seçilmiş əsərləri”, III cild (Poemalar), 
Bakı, “Nurlan”, 2008-ci il 

 
121