Ərşad Əzimzadə

Düzgün  qidalanmayan  adam-mütləq  xəstə  olmalı  və 

 
107 
dünyasını  tez  dəyişməlidir.Yalnız  düzgün  qidalanan  xəstə 
hər cür dərdə qalib gələ bilər. 
Bizim  ən  böyük  bəlamız  bundadır  ki,hər  bir  işimizi 
şüurlu  formada,elmi  əsaslar  üzərində  qurduğumuz  halda,həyat 
mənbəyi olan qida seçiminin və qidalanma məsələsinin ixtiya-
rını  şüurun  əlindən  alıb  vermişik  kefqom  gödənin  əlinə.O  da 
kəmsiyi  salıb  başımıza,bizi  belədən  elə  sürüyür,elədən  də 
belə.Ayıl,əziz  qardaşım,əziz  bacım!Ağlını  başına  yığ,gödənə 
öz  yerini  göstər,deynən,sən  başdan  çox  aşağısan,ged  otur 
yerində.Gödəni  yerində  oturdandan  sonra,indiyəcən  yediyin 
qidalara,bu  kitabın  köməyi  ilə  topladığın  bilik  müstəvisində 
bax.Nəzərə al ki,düzgün menyu-sağlamlığın əsasıdır.  
Menyu sadə qidalardan tərtib olunmalıdır.Hər kəsin 
yaşı,çəkisi,peşəsi  nəzərə  alınmalıdır.Ağır  iş  görən  fəhlə  ilə  
alimin  qidaya  təlabatı  eyni  deyil.Az  hərəkət  edən  ziyalının 
menyusunda  meyvə-tərəvəz  əsas  yer  tutmalıdır.Menyu  yeknə-
sək  olmasın.Onu  tərtib  edərkən  Qidalanma  Qaydalarını  və 
mövsümü nəzərə almaq lazımdır.  
Biz  aşağıda,45  il  qidalanma  problemlərini  araşdıran, 
30.000  ağır  xəstəyə  qidanın    köməyi  ilə  şəfa  vermiş  məşhur 
naturopat alim H.Şeltonun tərtib etdiyi menyunu verməklə, hər 
kəs üçün fərdi qaydada menyu tərtib etmək imkanı yaradırıq. 
 
 
 
 
 
 

 
108 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
YAZ-YAY MENYUSU 
 
Bazar günü 
Səhər 
yeməyi 
Günorta yeməyi 
Şam yeməyi 
Qarpız, 
ərik 
Tərəvəz salatı, 
kartof, yaxud 
boranı,çuğundur 
Tərəvəz salatı, qoz, 
fındıq, yaxud 
paxlalı bitkilər 
I gün 
Yemiş, yaxud 
şaftalı, yaxud 
albalı 
Tərəvəz 
salatı, 
kök, yaxud 
göy noxud 
Tərəvəz salatı, 
kəsmiklə 
kələm 
 
II gün 
Yemiş 
Tərəvəz salatı, 
boranı 
Tərəvəz salatı, 
qarğıdalı 
III gün 
Hər hansı 
şülul, gavalı 
(şəkərsiz) 
Tərəvəz salatı, 
gül kələm 
Tərəvəz 
salatı, təzə 
qarğıdalı, yaxud 
düyü 
IV gün 
Şaftalı, yaxud 
ərik, yaxud 
gavalı 
Tərəvəz salatı, 
kələm, yaxud 
kök, yaxud 
kartof 
Tərəvəz salatı, 
çuğundur yarpağı 
və gövdəsi, qoz 
V gün 
Alma, yaxud 
başqa meyvə 
Tərəvəz salatı, 
badımcan (azca 
bişmiş), kobud 
un  çörəyi 
Tərəvəz salatı, 
yumurta, 
yaxud boranı 
VI gün 
Banan, 
albalı,bir 
stəkan qatıq 
Tərəvəz salatı, 
göy noxud, 
kələm 
Tərəvəz salatı, 
kələm,cücərmiş 
buğda, soya zoğu 

 
109 
PAYIZ-QIŞ MENYUSU 
 
 
Bazar günü 
Səhər 
 yeməyi 
Günorta  
yeməyi 
Şam 
 yeməyi 
Üzüm,  
banan 
Tərəvəz salatı, 
kələm, yaxud 
kökümeyvə 
Tərəvəz salatı, 
boranı,az 
bişirilmiş paxlalı 
bitki 
I gün 
Armud, 
xurma, 
yaxud üzüm 
Tərəvəz salatı, 
rəngli kələm, 
yaxud kartof 
Tərəvəz salatı, 
kələm, yaxud 
paxlalı bitkilər, 
qoz-fındıq 
II gün 
Alma, üzüm, 
quru əncir 
Tərəvəz salatı, 
turp gövdəsi və 
yarpağı, yaxud 
düyü 
Tərəvəz salatı, 
kələm, yaxud 
boranı, yaxud 
kartof 
III gün 
Armud, 
kişmiş,bir 
stəkan qatıq 
Tərəvəz salatı, 
kələm, yaxud 
kartof, yaxud 
paxlalılar 
Tərəvəz salatı, 
qoz-fındıq, 
yaxud tumlar 
IV gün 
Portağal, 
yaxud başqa 
meyvə 
Tərəvəz salatı, 
boranı, kobud un 
çörəyi 
Tərəvəz salatı, 
boranı, yaxud 
pendir 
V gün 
Xurma, üzüm 
Tərəvəz salatı, 
kök,bişmiş 
kökümeyvə 
Tərəvəz salatı, 
boranı, yaxud 
pendir 
VI gün 
Kişmiş, 
yaxud tut 
qurusu 
Tərəvəz salatı, 
göy noxud, 
kələm 
Tərəvəz salatı, 
qoyun ətindən 
bifşteks (kotlet) 

 
110 
Düzgün  qidalanmanın  daha  bir  forması  ilə  tanış  olun: 
gündüz  bal  şərbəti,yaxud  400-500q  təzə  meyvə(qışda  isə 
qurumuş  meyvə),axşam  300-400  q  tərəvəz  salatı,qoz-fındıq 
(püstə,badam,fıstıq),yaxud  tumlar  qəbul  edin.Çiy  yeyənlərin 
tipik rasionu belədir:gün ərzində 400 q alma, 50 q kişmiş, 400 q 
tərəvəz,20  q  zeytun(yaxud  günəbaxan)  yağı,50  q  qoz(fındıq, 
püstə,badam)  ləpəsi.Ən  sadə  menyu  isə  belədir:səhər-hər  hansı 
meyvə,günorta-tərəvəz  salatı  və  nişastalı  qida(kartof,yaxud 
çörək),axşam-tərəvəzlər  və  zülallı  qida  bir  gün-kəsmik,yaxud 
pendir,o biri gün-qoz(fındıq,püstə,badam,tumlar),yaxud yumurta 
(yaxud yağsiz dana əti, qara ciyər, ürək, böyrək). 
Nəzərə almaq lazımdır ki, insan həzm edə bildiyindən 3-4 
qat  artıq  qida  yeyir  və  qəbul  olunan  qidanın  yalnız  18-20  faizi 
həzmə gedir.Bir daha vurğulayıram:bu-həm orqanizmə ziyandır, 
həm  də  israfçılıqdır.Gümrahlığı  və  xoşbəxtliyi  gödən  doldur-
maqda görən adamlar,sadəcə,“yemək alkaşları”dır. Belə adamın 
özünə  vurduğu  zərbəni  ona  heç  bir  düşmən  vura  bilməz. 
Belələrinin  nəsibi  mütəmadi  halsızlıq,  ağrılar,cürbəcür  xəstəlik-
lər,şişman  qarın,bütün  bunların  məntiqi  nəticəsi  olan  tez  qocal-
maq  və  tez  ölməkdir.Həyatın  mənasını  çox  yeməkdə  və  çox 
içməkdə  görən  “kefcil”  adamlar  “harda  qırılar-qırılar”  prinsipi 
ilə yaşayır,öz ömürlərini müntəzəm olaraq qısaldır və bu dünya-
dan  tez  köçürlər.Həm  də  həyatdan  sürünə-sürünə,daima  əzab 
çəkə-çəkə  köçürlər.Əlbəttə,necə  yaşamaq  və  həyatdan  necə 
köçmək  hər  kəsin  öz  işidir.Bizim  tövsüyələrimiz  sağlam  həyat 
tərzi  seçərək,yüz  illərlə  azar-bezarsız,şən  və  gümrah  yaşamaq, 
məhsuldar  işləmək,sevinmək  və  ətrafdakıları  da  sevindirmək 
istəyənlər  üçündür.Atalar  buyurub:sözünü  qanana  de.Qanan-
ların yadına salıram:çox yeyən-az yaşayır,az yeyən-çox. 
 
 
 
 
 

 
111 
ZƏNGİN  SÜFRƏ  NƏ DEMƏKDİR? 
 
Yuxarıda “menyu sadə qidalardan tərtib olunmalıdır” 
sözlərini  yazanda  toy-bayram  süfrələrimiz  gəlib  gözümün 
önündə  durdu  və  mən  böyük  xəcalət  hissi  ilə  düşündüm  ki, 
dünyanın  heç  bir  ölkəsində  süfrəni,xörəklərinin  zənginliyi  ilə 
qürrələnən bizim millət kimi bəzəmirlər-nə var-dövləti başından 
aşan  super-dövlətlərdə,nə  də  geri  qalmış  cəngəllik  dövlətlə-
rində.Ən  varlı  ölkələr  də  belə  toyu  bir-iki  fujer  şərabla  başa 
vururlar.Çünki  toya  “vurmaq”,qarınlarını  doldurmaq  üçün  gəl-
mirlər,iki  gəncin    və  qohum  olan  iki  ailənin  sevincini  bölüş-
mək,bağlanan  “ittifaqa”  şahidlik  etmək,çoxdan  görmədikləri 
dost-tanışla  söhbət  etmək  üçün  təmtaraqdan  uzaq  bu  sadə 
məclisə  təşrif  gətiriblər.Bizdə  hər  şey  bambaşqadır.Bir  vaxtlar, 
bolşevik  rejiminin    yaratdığı  “qadağanlar  məkanında”  yaşayar- 
kən,billur  və  farfor  qab-qacağı,xarici  mebeli,az  tapılan  kitabı 
bəzək predmetinə çevirən şənbazlar indi də,vəzifəsi şəfa vermək 
və  insanların  sağlamlığını  qorumaq  olan  qidaların  təyinatını 
dəyişiblər-geniş  imkanlarını  nümayiş  etdirmək  məqsədilə  süfrə-
yə  mümkün  qədər  çox  ərzaq  düzür,süfrəni  “yolka”  kimi 
bəzəyirlər.Bu  gün,əşya  bolluğu  mühitində,əşya  yarışının  yerini 
“zəngin süfrə” yarışı tutub:”Sən öl,filənkəs bir süfrə açmışdı,quş 
südündən  başqa  hər  nə  desən  varıdı”.Bir  quru  tərifin  naminə 
nələr etmirlər!.. Süfrələrimiz günbəgün zənginləşir.Paralel olaraq, 
evlərimizə hücum çəkən,bizi girdabına alıb uçuruma sürükləyən 
azar-bezar seli də güclənir,ağrı-acımız artır,ömrümüz isə adekvat 
sürətlə  gödəlir.Çünki  zəngin  süfrə  sağlamlığa  xidmət  etmir, 
Əzrayilin  dəyirmanına  su  tökür.Bu  acı  həqiqəti  dərindən  dərk 
etmək üçün, gəlin birlikdə araşdıraq:zəngin süfrə nədir? 
Zəngin  süfrə-insanların  dincliyini,qəlb  rahatlığını 
əlindən  alan  faydasız  və  səmərəsiz  zəhmətdir.Bəllidir 
ki,zəngin  süfrə  açmaq  üçün  çoxlu  pul  qazanmaq  lazımdır.Hər 
kəs-divar  hörən  bənnadan  tutmuş,rüşvət  alan  geniş  səlahiyyətli 
məmuradək hamı öz sahəsində,gecəsini gündüzünə qatıb,çalışma 

 
112 
lıdır  ki,pul  qazansın.Məmura  rüşvəti  durduğu  yerdə  vermirlər,o 
da çobalamalıdır,az yatıb çox işləməlidir,daha çox vaxt və enerji 
sərf  etməlidir  ki,daha  çox  pul  qoparda  və  daha  zəngin  süfrə 
açmaq  imkanı  qazana  bilsin.Çox  pul  qazanmaq  mərəzi  elə 
bəladır ki,adama öz səhhəti haqqında düşünməyə macal vermir. 
Gur,yüyənsiz tamah axını pul hərisini girdabına alıb sürüyür,onu 
puldan  başqa  bir  şey  haqqında  düşünməyə  qoymur.Siz  adları 
dillərdə  gəzən  zənginlərin  gözünə  diqqətlə  baxın:orda  sevinc, 
məhəbbət,mərhəmət  görə  bilməzsiniz,bu  sönük  gözlərdə  yalnız 
canavar  hərisliyi,gərginlik  və  əsəbilik  ifadələri  var,bir  də  qorxu 
var- illərlə yığdığını bir günün içində itirmək qorxusu(azmı olub 
belə  şey?).Yorqun  gözlərin  altındakı  qara  “tuluqlara”  da  fikir 
verin.“Tuluqlar”,erkən ağarmış saçlar,daz başlar,örkən dolanma- 
yan  şişman  qarın,fır  bağlamış  peysər-bütün  bunlar  şahidlik  edir 
ki,zəngin məmurun canı çoxdan düşüb azara,xəstədi, bahalı həb-
lərin,iynələrin hesabına yaşayır. 
Əziz qardaşım,əziz bacım!Dünyanın ən dəyərli nemətini-
öz  can  sağlığını  böyük  israfçılıqla  xərcləyib,əvəzində  kalan  pul 
qazanan  mal-pul  düşkünlərinə  həsəd  aparmayın.Qoy,onların 
zahiri  parıltısı,təmtarağı  gözünüzü  qamaşdırmasın,onlara  heç 
vaxt  “bəxtəvər”  deməyin.Yunan  filosofu  Sokratın  “sağlamlıq 
hər şey deyil,hər şey-sağlamlıqsız heç nədir”  kəlamını hər gün 
yada  salaraq,tam  əmin  olun  ki,ən  bədbəxt  insan  malın-pulun, 
əşyanın və şan-şöhrətin qulu olan adamdır.Ən bəxtiyar adam isə 
öz  nəfsinə  “yox”  deməyi,tamahına  qalib  gəlməyi  bacaran 
adamdır.Özünə qalib gələ bilən-bütün dünyaya qalib gələ bilər. 
Beləliklə də,biz sizinlə araşdırdıq ki,pul heç kəsin cibinə 
durduğu  yerdə  axmır,ən  zəngin  rüşvətxor  da  onu  öz  canı, 
sağlamlığı  hesabına  qazanır.Heç  olmasa,qazandığını  özünün  və 
ailəsinin sağlamlığını qorumağa xərcləsiydi,dərd yarıyıdı.Bu pul 
zəngin  imarətlərə,zəngin  maşınlara,  zəngin  süfrələrə  və  yalnız 
zənginlərin əli çatan bahalı dərmanlara xərclənir.Bunların hamısı 
birlikdə və hər biri ayrılıqda sağlamlığa deyil,xəstəliklərə xidmət 
edir.Beləliklə  də,çəkilən  böyük  zəhmət  hədər  gedir.Çünki  pul 

 
113 
təyinatı üzrə xərclənmir. Şənbazlıq,qarınqululuq,xüdpəsəndlik və 
cahillik buna imkan vermir. 
Şənbazlıq və qarınrululuq azarından xali olmayan ortabab  
və  kasıbl  təbəqə  də,  “qonşu  qonşuya  baxar,özünü  oda  yaxar” 
məsəlində deyildiyi kimi,dəstədən geriyə qalmamaq üçün,canını 
oda  yaxır,zənginlərin  yerişini  yeriməyə  çalışırlar,bunula  da  öz 
əzab  və  əndişəsini  qat-qat  artırmış  olur,hey  cabalayır,bəzən  də 
çox gülünc vəziyyətə düşür.Yaşamağa vaxt qalmır. 
Zəngin  süfrə-pul  tələsidir.Fikir  verin:özünü  reklam 
etdirən  “şadlıq  sarayları”  süfrəyə  düzülən  qidaların  çeşidini  lap 
adamın  gözünə  soxurlar.Bu  göstərici  aybaay  artır  süfrəyə 
düzülən qida növlərinin sayı 50-ni haqlayıb(bəlkə indi bu həddi 
də  ötüb).Təsəvvürünüzə  gətirin:  40-50  növ  qidanı  zavallı  insan 
bir-iki  saatın  ərzində  doldurmalıdı  qarnına.Doldurmasa  ona 
“başdan xarab” adam kimi  baxacaqlar.Şahidi olduğum bir olayı 
danışım  sizə.Ağzı,eskalator  kimi,  durmadan  işləyən  bir  gömbul 
arvad    düşmüşdü  özünü  çiy  su  və  tərəvəzlə  ovunduran  cavan 
gəlinin  üstünə,bərk  danlayırdı  onu:”Yemiyəcəkdinsə,  toya  nəyə 
gəlirdən?”...Fəlsəfiyə fikir verin.Toy-ancaq yemək yeridir,başqa 
təyinatı  yoxdur  toyun.Belə  düşünən  təkcə  bir  gombul  qadın 
olsaydı,nə  vardıki!.Adamlar  süfrə  arxasına  oturcaq,xirik  qurdu 
kimi,darışırlar  yeməklərin  canına.İfadəmə  görə  üzr  istəyirəm: 
tıxırlar,tıxırlar,tıxırlar...Əslində “bədbəxtlik sarayı” adını daşıma 
ğa    layiq  olan  “şadlıq  sarayının”  sahibi  də  bir  qıraqda  durub 
ləzzətlə  baxır:nə  qədər  çox  tıxsalar,bir  o  qədər  yaxşıdır-qidanın 
çeşidini ,onunla paralel də stolun qiymətini qaldıracaq,daha çox 
mal  satıb,daha  çox  pul  qazanacaq.Müdir  bəy  psixologiya 
elmindən bixəbər olsa da,millətimizi çox gözəl tanıyır,onun zəyif 
damarını çox gözəl bilir,bilir ki,sabah qidanın çeşidini artıranda, 
şənbazların  hamısı  cumacaq  bura,toydan  sonra  da  qürrələnəcək 
ki,bəs,süfrədə filan ləvin qida vardı.Onu da bilir ki,”malım xarab 
oluncan  canım  xarab  olsun”  məsəlini    rəhbər  tutan  “xirik 
qurdları”  süfrədə  hər  nə  var,ağına-bozuna  baxmadan,basıb 
hamısını  yeyəcək.Müdir  əlinə  nə  keçdi  doldurur  süfrəyə.Kalan 

 
114 
pul  qazanır.Amma  insanları  zəhərləmək  hesabına  pul  qazanan 
müdir  bəy  də  xoşbəxt  ola  bilmir.Çünki  o  da  qarınqulu  və 
şənbazdır,malın-pulun quludur. 
Zəngin  süfrə-zəhərdir.Son  dəfə  gördüyün  toy  süfrəsini 
gözünün  qabağına  gətir,süfrəyə  düzülən  zülaalı  qidaları  yadına 
sal:çörək,soyutma toyuq əti,bir neçə növ balıq əti,kolbasa, maya- 
nezli  salat,qozlu  çuğundur,əlavə  qoz,fındıq,badam,püstə,ləbləbi-
bunlar,necə  deyərlər,soyuq  “zakuska”dır.İsti  qidalar  da  zülaldı: 
qoyun,toyuq və balıq ətlərindən lülə və tikə kabablar,plov və s... 
Çənələr  yorulub,mədə-bağırsaq  traktı  bezib,daha  işliyə  bilmir. 
Nəfs isə doymaq bilmir.Ac gözlər süfrəni gəzir:nə qalıb süfrədə? 
Bərbəzəkli  meyvə  qabı  hələ  doludu.O  da  boşalır.Təkcə  təzə 
xiyar,göy soğan,beş-altı tel şühüd olan nimçiyə toxunan olmayıb 
və  olmayacaq  da.Şənlik  iştirakçıları  özlərini  zəhərləmək 
vəzifəsinin öhdəsindən layiqincə gəlirlər.  
Qidanın  zəhərə  necə  çevrildiyini  artıq  bilirsiniz.Bircə 
şeyi yada salmaq istəyirəm:orqanizmə daxil olan hər artıq qram 
zülal,hətta  çürüməsə  də,dərhal  zəhərə  çevrilir,qanı  qaraldır, 
qatılaşdırır və orqanizmi çox güclü formada zəhərləyir.Sonrasını 
bilirik:xəstəliklər,qısa  ömr.Bəs  daxil  olan  artıq  zülal  bir  qram 
deyil,min  qramdırsa  və  daha  çoxdursa,onda  qanın  başına  nə 
gəlir?..Bunu təsəvvür etmək,zənnimcə, çətin deyil. 
Yeri gəlmişkən qeyd edim ki,toyda qanı zəhərləyən təkcə 
zülal  bolluğu  deyil,həm  də  səs-küy  bolluğudur.Elmə  bəllidir 
ki,normanı  aşan  davamlı  səs-küy  qanı  zəhərləyir.Bir  neçə  saat 
davamlı olaraq səsgücləndirən aparatın təcavüzünə məruz qalan 
hər  kəs,hətta,toyda  heç  nə  yeməsə  də,  tam  əmin  ola  bilər  ki,öz 
qanını zəhərləyib və bunun qaçılmaz nəticəsi mütləq baş verəcək. 
Zəngin  süfrə-mənəviyyatı  korlayır.Aqillər  buyurub: 
sağlam  bədəndə-sağlam  ruh  olur.Düz  buyurub  aqillər.  Cismi  
zəhərli olan adamın beyni normal işləmir və saf, nəcib təfəkkür 
“istehsal” edə bilmir.Bunu əsas tutub,aqillərin demədiyi bir fikiri 
biz  dilə  gətirək:çürük  bədəndə-çürük  ruh  olur.  Yuxarıdakı 
fəsillərdən  bilirik  ki,qidaları  qarışdıran  və  çoxlu  “ölü”  qida 

 
115 
yeyən  adamın  cismi  sağlam  ola  bilmir.Belə  adamın  ruhu  da 
sağlam  olmur.Bu  baxımdan,milyonların  qanını  zəhərləyən 
zəngin  süfrələr,biz  bunu  istəsək  də,istəməsək  də,qarınqulular, 
şənbazlar,mal-pul  düşkünü  ordusu  və  potensial  cinayətkarlar 
yetişdirməyə xidmət edir. 
Zəngin  süfrə-böyük  günahdır.Ən  mütərəqqi  din  olan 
İslam  dini  israfçılığı  da,insanın  öz  cisminə  zyan  vurmasını  da 
böyük günah sayır.Zəngin süfrə hər iki halın baş verməsin üçün 
münbit  şərait  yaradır  və  onların  baş  verməsini  qaçılmaz  edir. 
Allah  israfçıları  da,öz  canına  sitəm  edənləri  də  sevmir.Digər 
tərəfdən  də,dünyada  milyonlarla  ac-yalavac  bir  loxma  çörəyə 
möhtac olduğu,körpələr acından qırıldığı bir zamanda on-iyirmi 
adamı  doyura  biləcək  qidanı  bir  saadın  içində  gödənə  doldurub 
çürütməyin  özü  də  insanların  hamısını  bərabər  yaradan  Ulu 
Tanrıya xoş getməz. 
Unutmayın:çox yeyən-az yaşayır,az yeyən-çox. 
                                                  
 
BEŞİNCİ  FƏSİL 
SÖZ - LOĞMANDIR, SÖZ - CƏLLADDIR 
 
Bu  əhvalatı  çox  adama  danışmışam.Hər  dəfə  sözdən  söz 
düşəndə  danışıram.  Çox  ibrətamiz  hadisədir.Uzun  illər  bir 
yazıçı-jurnalist  kimi  sözdən  silah  kimi  istifadə  etsəm  də,  sözün 
nəyə  qadir  olduğunu  məhz  o  gün,Bakıdakı  Semaşko  adına 
klinikada xəstə yatarkən əyani şəkildə dərindən dərk etdim.Mən 
yatan  palataya  tez-tez  bir  dayaz  düşüncəli  dosent  gəlirdi.Bütün 
dayaz adamlar kimi,o da özündən çox razı idi.Xəstələrə “dəyərli” 
məsləhətlər verirdi.Mənə təkidlə deyirdi:”Nəbadə qışda çiməsən! 
Çimdin-işin  bitdi.Heç  yazda  da  çimmə...Neçənci  mərtəbədə 
olursan?..Bəxtin  kəsib  ki,  ikinci  mərtəbədə  olursan,yoxsa  belə 
ürəklə işin çoxdan bitmişdi”...Onda xəstəlik “stajim” hələ böyük 
deyildi,  “xam”  idim,  bilmirdim  ki,  bütün  xəstəlikləri  hava,  su, 
qida  və  hərəkətlə  sağaltmaq  mümkündür.Təbiidir  ki,dayaz  dos-

 
116 
entin  dediklərini  qanun  kimi  qəbul  edirdim.Lakin  tezliklə  bir 
faciə baş verdi və mən dosentin səviyyəsinə bələd oldum. 
Palatamızda bir bamazə kişi müalicə alırdı.Vaxtilə “kran-
lardan  su  yerinə  süd  axır”  deyən  Sovet  Hökumətinin  yalançı 
təbliğatına  uyub,Cənubi  Azərbaycandan  köçüb  bura  gələn  çox-
saylı zavallılardan biri idi.Qara ciyəri pis günə qalmışdı.Bir dəfə 
dosent  dərs  dediyi  tələbələrə,  çarpayının  üstündə  oturub  şən 
ovqatla təsbeh çevirən həmin kişini göstərdi və qətiyyətlə dedi: 
-Bunun yaşamağı özündən asılıdır:yönlü yesə,yaxşı istra-
hət etsə,müalicəsi ilə vaxtlı-vaxtında məşğul olsa,on beş-iyirmi il 
də yaşaya bilər.Yox,özünə baxmasa, qara ciyərini soyuğa versə, 
heç bir il də yaşamaz. 
Xəstənin  gözləri  bir  anın  içində  quyunun  dibinə  düşdü, 
üzü  sıyrılmış  qılınc  tək  uzandı,təbəssümü  donub  buz  parçası 
kimi  dodağına  yapışdı,təsbeh  əlində  dondu,xəstə  quruyub 
yerində  qaldı.Həkim,heç  nə  olmayıbmış  kimi,  dəstəsini  çəkib 
getdi.Kişinin  sarsıldığını  görüb  ona  ürək-dirək  verdim,zarafatı 
çox  xoşladığından  zarafata  saldım,gülməli  şeylər  danışdım. 
Fəqət  məni  eşitmirdi.Atmacaları  cavabsız  qoyurdu.Halbuki  ağır 
dərdə  mübtəla  olmasına  baxmayaraq,bircə  dəqiqə  də  zarafatın-
dan  qalmırdı.Dərdi  təkcə  xəstəlik  deyildi.Vətəni  uzaqlarda  qal-
mışdı,külfət  basmışdı,güzəranı  pis  keçirdi.Kürdəmir  dəmir  yol 
vağzalındakı  restoranda  “podavatçı”  işləyirdi.  Deyirdi,  kişi  işi 
deyil,müştərilər onu tez-tez arağa qonaq edirlər. 
-Onun-bunun  sağlığına  vura-vura  öz  sağlığımı  itirdim. 
Xəstələnib  yatağa  düşəndə,gözümü  açıb  gördüm  düz  12  uşaq 
yığılıb  başıma.Arvaddan  soruşdum:“Az,bunların  hamısı  bizim-
di?”.Arvad dedi:“Tanımazsan da,uşaqlar yuxuda olanda gedirsən, 
yatanda  da  qayıdırsan.Həmişə  də  piyan”.Düz  deyirdi  arvad. 
Bədbəxt qara ciyər necə tab gətirsin o boyda zırıltıya.  
Kişi  bir  il  öncə  burada  yatmışdı,yaxşı  müalicə  almışdı, 
indi yenidən müalicə kursunu davam etdirməyə gəlmişdi.İşlər pis 
getmirdi.Mərdimazar dosent dilini farağat qoysaydı,zavallı bəlkə 
də  bir  xeyli  yaşayacaqdı.Xəstəni  şok  vəziyyətdən  çıxartmaq 

 
117 
cəhdimiz bir səmərə vermədi. Kürdəmirə zəng vurdular: “Gəlin 
xəstəni aparın”. Öyrəndim ki,yoldaca keçinib. 
Bəli,söz  belə  qüdrətli  silahdır:şəfaverici  loğman  da  ola 
bilər,ürəyi  susduran  cəlladd  rolunu  da  oynaya  bilər.Adamı 
zirvəyə  qaldıra  da  bilər,uçuruma  da  sürükləyər.İndi  çox  dəqiq 
bilirəm:hər  şey  sözdən  necə  istifadə  etməkdən  asılıdır.  Müalicə 
vaxtı  vacib  budur  ki,  “bacarmıram”  kəlməsini  heç  vaxt  dilinə 
gətirməyəsən.Çünki  Allahın  yaratdığı  və  ən  güclü  silahla-ali 
şüurla  təmin  etdiyi,yaratmaq  qabliyyəti  verdiyi  İNSAN 
həqiqətən də çox şeyə qadir olan bir varlıqdır. 
Bu gün söz haqqında ona görə söz açdım ki, cism ilə ruhu 
tam,bütöv  və  ayrılmaz  bir  varlıq  kimi  qəbul  edən  Nişinin  Sağ-
lamlıq  Sistemində  inam  önəmli  yer  tutur,bu  sistem  sözlə 
müalicəyə  böyük  əhəmiyyət  verir.Söz-qüdrətli  müalicə  vasitə-
sidir.Heç  təsadüfü  deyil  ki,  zəngin  Şərq  mifalogiyasına  görə 
dünyanı söz yaratmışdır: Allah “ol!”  demiş və Yer, Göy, İnsan, 
heyvan və s.yaranmışdır.Söz,hətta,adi Allah bəndəsinin əlində də 
böyük  yaradıcı  qüvvədir.Tədqiqatçı  alimlər  belə  bir  qəti  fikir 
söyləyirlər  ki,mağların  peyqəmbəri  Zərdüşt  sözün  gücü  ilə 
əşyalara  təsir  göstərirmiş,sözlə  yağış  yağdıra  bilirmiş.Bu  gün 
elmə  3-4  kilometr  məsafədən  sözün  gücü  ilə  divardakı  saatı 
əyləyən,metal  qaşığı  əyən  adamlar  bəllidir.Bəs  sözün,fikirin 
gücü ilə öz qarınlarını bıçaqsız-filansız,əl ilə yarıb,daxili orqan-
larını bayıra tökən yoqlar?.. 
Sözün  hikməti  ilə  qanı  təmizləmək,qan  dövranını 
yaxşılaşdırmaq,hətta,inamsızlığın  arxasını  yerə  vurub,güclü 
iradə yaratmaq mümkündür.Mən bunu öz təcrübəmdən çox 
dəqiq bilirəm.Hər səhər-yuxudan ayılan kimi,bir də hər axşam-
yatağa gircək,üzümü böyük Yaradana tutb,”Fatiha” və “Ayətül-
kürsi”  surələrini  oxuduqdan  və  mənə  şəfa  verən,ruzu  göndərən 
Tanrıya şükr  etdikdən sonra,dilək diləyirəm:”Ya Rəbbim!  Məni 
pis  vərdişlərdən,pis  niyətlərdən,pis  əməllərdən  uzaq  elə,mənə 
düz  yol  göstər,məni  düzgün  istiqamətləndir,məni  saflaşdır, 
kamilləşdir.İlahi,sən mənə möhkəm iradə, böyük səbr,təmkin və 

 
118 
dərin  zəka  bəxş  elə.Allahım,sən  mənim  bütün  düşmənlərimi 
dosta  çevir”...Son  diləyim  kiməsə  qəribə  görünə  bilər:necə 
yəni,düşmənlərimi dosta çevir?..Biz görmüşük ki,hamı öz düşmə 
-ninin  məhv  olmasını  istəyir,ümumi  axının  tərsinə  üzən  Ərşad 
Əzimzadə  isə  Allaha  yalvarır  ki,düşmənlərinin  canını  almasın, 
sadəcə,onu dosta çevirsin.Düşməndən dost olar?Kiçicik bir şərh 
verim.Məsələ  bundadır  ki,mənim  bircə  nəfər  də  olsun  şəxsi 
düşmənim yoxdur.Potensial düşmənim isə... Oy,oy,oooyy!..Mən 
deyim,siz  sayın:xəstələrə  “kliyent”  kimi  baxan  bütün  tibb 
işçiləri+zəhərli dərmanları icad və istehsal edənlər,satanlar+tibbı 
avadanlıqları,cihazları  icad  və  istehsal  edənlər,satanlar+təhsil 
ocaqlarında dərs deyən təbib alimlər+orqanizmi zəhərliyən çürük 
qidaları insanlara sırıyıb varlanan işbazlar+bütün bunları reklam 
edərək  kalan  pul  qazanan  böyük  jurnalistlər  ordusu...Yadıma 
düşənlər  bunlardı.Təkrar  edirəm:onlar  şəxsən  mənim  düşmənim 
deyil,təbliğ  etdiyim  sağlam  həyat  tərzinin  düşmənləridi.Əlinin 
üstündə  əl  olmayan  qadir  Allah    bir  gecənin  içində  onları  haqq 
yoluna  qaytarsa,hamısı,avtomatik  olaraq,dönüb  olacaq  mənim 
dostum.Bizə  çox  çətin  görünən  bu  iş  böyük  Allahın  əlində    heç 
nədir:ya yolunu azmış bəndələri islah edib düz yola qaytarar,ya 
da,planetimizi,bütün Kainatı mütəmadi olaraq korlayan, zəhərlə-
yən   mutant-insanları bircə anın içində silib Yer üzündən atar 
və dünyanı mikrobdan təmizlər.  
Sən  də  mənə  qoşul,əziz  oxucum,Rəbbimizə  yalvar,sənə 
və  əzizlərinə  möhkəm  iradə  versin  ki,özünüzü  pis  vərdişlərin 
caynağından qurtara biləsiniz.  
Sonuncu dəfə ölüm yatağına düşəndə(2005-2008-ci illər) 
sözün şəfa vermək qüdrətinə bir daha inandım.Həyat yoldaşımın 
təsirli sözləri,mənə tez-tez baş çəkən  dost-tanışin ürəkdən gələn 
“sən  xalqımıza  lazımsan,səni  fayda  verdiyin  minlərlə  insanın 
duası yaşadacaq” kəlmələri məni Əzrayilin caynağından qopart-
dı.Dar  günümdə  mənə  dayaq  duran,ümid  şəmini  sönməyə 
qoymayan imanlı insanların hamısına minnətdaram!..