European neighborhood and partnership instrument fast countries forest law enforcement and covernance II program
Yüklə 22,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
təbəqəyə qədər quruyur və aşağıdan yanma
nisbətən az (0,1-3 m/dəq) sürətlə yayılır. Güclü külək zamanı yanğın ağacların çətiri boyu yuxarıya doğru yayılaraq yuxarıdan yanmaya çevrilir. Belə olduqda ağaclar kökündən çətirinə qədər alovlanır. Xüsusən də iynəyarpaqlı ağaclar ani olaraq alışıb yanırlar. Yuxarıdan yanmalar daha təhlükəli olub, böyük zərər vurur. Yuxarıdan yanma zamanı güclü küləkli havada alov dəqiqədə 80 m sürətlə yayıla bilir. Nəhəng meşə əraziləri yanarkən yaşayış məntəqələri də xeyli zərər çəkir. Belə Meşədə aşağıdakı yanğın təhlükəsizliyi qayda larına əməl olunmalıdır: ► Meşədə siqaret çəkmək olmaz; ► Uşaqların kibritlə və ya alışqanla oyna ması yolverilməzdir; ► Meşənin yaxınlığında məişət tullantı larını, quru otları yandırmaq olmaz; ► Avtomobilin pəncərəsindən közərmiş siqaret kötüklərini atmaq olmaz; ► Benzin, sürtgü yağları və digər alışa bilən məhlullarla isladılmış materiallardan istifadə etmək olmaz; ► Şüşə qabları və şüşə qırıqlarını atmaq qəti qadağandır (günəş şüalarını linza kimi əks etdirərək yanğın hadisəsi törədə bilər); ► Yaxınlığındakı elektrik xətlərinin qısa qapanmasına yol vermək olmaz; ► Tonqal yandırarkən təhlükəsizlik qayda larını pozmaq olmaz; ► Tonqalı xüsusi təyin olunmuş yerdə yandırmaq olar; ► İstirahət başa çatdıqdan sonra alovu söndürməyi unutmamalı; ► Asanlıqla alışan maye doldurulmuş qabları atmaq olmaz; ► Quru yarpaqları və otları yandırmaq olmaz. 41 yanğınlar zamanı torpaq örtüyü, meşəaltı, cavan pöhrələr, ağacların gövdəsi və budaqları yanır. Yuxarıdan (çətir) yanmaları iynəyarpaqlı və enli yarpaqlı meşələrdə şaquli və üfiqi istiqamətdə yayılır. Bütün yerüstü yuxarı yanmalar aşağı yanmalardan başlayır. Çox güclü yanğınlar zamanı kök sisteminin, torpağın, çətirin yanması nəticəsində ağaclar tez bir müddətdə yıxılıb məhv olur və çətin keçilən tör-toküntü əmələ gətirir. Yanğın saatda bir neçə km-dən, onlarla km-ə qədər sürətlə yayılır. Yanğın səs-küylə və qara tüstü ilə müşayət olunur. Yuxarıdan yanmalar zamanı ağacların çətiri alovlanıbsa, insan üçün ən təhlükəsiz yer su hövzələrinin kənarı, çəmənliklər və iynəyarpaqlı ağacların bitmədiyi enliyarpaqlı meşə sahəsi hesab olunur. Yeraltı yanğınlar aşağıdan yanmalardan başlayaraq torf qatında yayılır. Yeraltı yanğının yayılma sürəti sutka ərzində bir neçə metrdən onlarla metrə çatır. Sahədə güclü tüstülənmə, bəzən hündür alov müşahidə olunur. Yeraltı (torf) yanğınlar bataqlıqlaşmış ərazilərdə, torflu meşə sahələrində uzunmüddətli quraqlıq zamanı baş verir. Bu yanğın növünün səciyyəvi xüsusiyyəti alovsuz yanmasıdır. Bu zaman köklərin yanması nəticəsində ağaclar tamamilə məhv olur. Alovun torf qatında yayılma sürəti bur sutka ərzində onlarla sm-dən bir neçə m-ə qədər artır. Yanmanın yavaş getməsi onun davamlılığı ilə əlaqədardır. Torf qatında 250% rütubətli olduqda belə yanma yayıla bilər. Hətta torf qatı qış mövsümündə qarın altında da davamlı olaraq yanır. Bu yanma növü çox çətinliklə söndürülür. Davamlı aşağıdan və yuxarıdan yanmalar bitki örtüyündə kəskin dəyişiklik yaradan çox güclü amillərdir. Həddindən artıq quraqlıq illərdə belə yanğınlar zamanı torpaq örtüyü və humus qatı tamamilə yanır. Meşənin ot örtüyü, kollar tamamilə yanır, ağacların xeyli hissəsi zədələnir və ya tamamilə quruyur. Bu halda meşənin təbii vəziyyətinin bərpa olunması üçün yüz illərlə vaxt tələb olunur. Böyük ərazilərdə yayılan yanma məhsulları canlı orqanizmlərə olduğu kimi iqlimə də güclü təsir göstərir. Yanmış meşə sahələri həmin regionda küləyin sürətinə və istiqamətinə, torpağın rütubət ehtiyatına, su axarlarında suyun səviyyəsinə, bütövlükdə iqlimə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Yanma üçün yanar madənin, oksigenin və yüksək temperaturun olması zəruridir. Bu sxemi yanma üçbucağı adlandırmaq olar. Lakin bu üçbucaq yanma üçün lazım olan bütün komponentləri əks etdirmir (sxem 2). Sxem 2. Yanma üçbucağı. Fasiləsiz yanğın zamanı qazşəkilli yanma məhsulları yanan yerdən uzaqlaşaraq yeni yanar qaz və oksigen payına yol açır. Qızma zamanı bütün qazlar genişlənir, onların qatılığı ətraf mühitdəki havanın qatılığına nisbətən azalır. Yerin cazibəsi şəraitində Arximed qanununa görə daha yüngül qazşəkilli yanma məhsulları soyuq və daha ağır atmosfer havası tərəfindən sıxışdırılır. Beləliklə, yerin cazibə qüvvəsi qaz mübadiləsini - yanma məhsullarını yanma ocağından yuxarıya doğru aparır və yeni hava payının daxil olmasına şərait yaradır. Çəkisizlik şəraitində qızmar və soyuq qazların çəkisi olmur. Burada isti qazların yuxarıya, soyuq qazların isə aşağıya doğru hərəkəti getmir. Çəkisizlik şəraitində qaz mübadiləsi mümkün deyildir, deməli alovlu yanğın gedə bilməz. Lakin hava mübadiləsi tələb olunmadığına görə piroliz və közərmə prosesi çəkisizlik şəraitində davam edir. Hətta partlayışlar da mümkündür. Buna görə də yanma üçbucağı yalnız yerin cazibəsi şəraitində mümkündür. Marsda və ya Ayda cazibə qüvvəsi Yerdəkindən azdır və yanğın prosesi yavaş gedə bilər. Belə şəraitdə yanma dördbucağını təsvir etmək olar: (sxem 3). 42 Sxem 3. Yanma dördbucağı Yanma şəraitindən asılı olaraq oksidləşmə, közərmə, alovlanma, qığılcım, partlayış və detonasiya anlayışları bir-birindən fərqləndirilir. Oksidləşmə - ən yavaş gedən prosesdir. Məsələn, dəmir illərlə oksidləşib paslanır. Bu prosesin sürəti ildə bir neçə mm təşkil edir. Küləyin sürəti və səthin mailliyi burada heç bir rol oynamır. Közərmə - sutkada 1 metr və ya saatda 1 sm olmaqla bir qədər sürətlə gedir Təbii bataqlıqlarda torf qatı, sobada ağac kömürü bu sürətlə yanır. Lakin əgər közərən səth açıqdırsa, küləyin təsiri altında közərmə daha da sürətlənə və temperatur arta bilər. Məsələn, dəmirçixanada körüyü hərəkət etdirməklə hava közərən kömür qatından buraxılır. Alovlanma dəqiqədə 1 sm-dən 1 metrə qədər sürətlə daha tez yayılır. Yanma prosesi yerüstü olduqda külək və yanma səthinin mailliliyi ona güclü təsir göstərir. Yanma material larının oksigenlə təması nəticəsində saniyədə bir metr sürətlə baş verən alışmalar yaranır. Yadda saxlamaq lazımdır ki, meşələrdə yanğın adətən aşağı hissələrdən başlayır və alt qatlarda alovun yayılma surəti dəqiqədə 3 m, üst qatlarda yanma zamanı isə dəqiqədə 100 m-ə qədər çata bilər. Piyada insan isə dəqiqədə 80 m surətlə hərəkət edir. Partlayış və detonasiya prosesinin sürəti saniyədə min metrlərlə ölçülür (bəzən 10000 m/s çatır). Meşə yanğınları zamanı dik yamaclarda aşağıdan yuxarıya doğru qalxan alov partlayışa səbəb olur. Bu zaman yüksək temperatur hesabına yanğının önündə çoxlu miqdarda uçucu maddələr ayrılan piroliz prosesi baş verir. Bu maddələr havanın oksigeni ilə qarışır və yanğının qığılcımından alışaraq güclü səsli partlayış əmələ gətirir. Meşə yanğınının söndürülməsi üsulları. Meşədə ən kiçik alışma və ya yanğın hadisəsini aşkar etdikdə dərhal insanları yanğın ərazisindən uzaqlaşdırmaq və Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Dövlət Yanğından Mühafizə Xidmətinə xəbər (həmçinin, yanğının dəqiq yeri və orada insanların olması haqqında məlumat) verilməli, yanğınsöndürmə bölmələri gələnədək möv- cud vasitələrlə yanğının söndürülməsi təşkil edilməlidir. Fövqəladə hallar zamanı ilk növbə- də 112 və ya 101 nömrəli telefonlarla təcili xəbər verilməlidir. Meşədə yanğın hadisəsi ilə üzləşdikdə dərhal küləyin əksi istiqamətində həmin yeri tərk etmək lazımdır. Bu zaman yanğının yayılma istiqamətinə perpendikulyar olaraq hərəkət etmək, üzü və əlləri yaş dəsmalla örtmək tələb olunur. Əgər çıxış yolu yoxdursa, su hövzələrinin yaxınlığında sığınacaq tapıb gözləmək olar. Geyimi su ilə isladıb yanğından qorunmaq lazımdır. Əgər alovun yayıldığı sahədən uzaqlaşmaq mümkün olmazsa, yaxınlıqda su hövzəsi mövcud olarsa, ora daxil olmaq və yaxud açıq talada isladılmış geyimdə yardım gözləmək lazımdır. Bu zaman tüstüdən bir qədər qorunmaq üçün ağız və burunu nəm parça ilə örtüb, mümkün qədər torpağa tərəf aşağı əyilmək məsləhətdir. İri miqyaslı meşə yanğınlarında FHN- nin Dövlət Yanğından Mühafizə Xidmətinin əməkdaşları ilə birlikdə əhalinin fəal nü- mayəndə lərindən ibarət könüllü yanğından mühafizə dəstələri yanğınla mübarizəyə cəlb olunur. Yanğının yayılmasının qarşısını almaq üçün ətraf tör-töküntüdən təmizlənir və torpaq zolaqları hazırlanır. Belə torpaq zolaqlarının eni 5-10 m-ə çatır. Yaşayış məntəqələrində təbii su hövzələri olmadıqda süni su hövzələri yaradılır və burada su ehtiyatı saxlanılır. 1 ha yaşayış ərazisinə 30 m3 su tələb olunur. 43 Meşədə güclü yanğın baş verdikdə sutka ərzində növbətçilik təşkil edilərək vəziyyət ciddi nəzarət altında saxlanılır. Su hövzələrinin qaydasında olmasına daim nəzarət olunur. İnsanların tənəffüs orqanlarını tüstüdən mü- hafizə etmək üçün əhaliyə xüsusi pambıq- tənzif sarğıları və ya digər qoruyucu vasitələr paylanır. Yanğına qarşı profilaktik tədbir kimi daxili yanma mühərrikləri ilə hərəkətə gələn avtomobillərin quraqlıq mövsümündə meşəyə daxil olması qadağan oluna bilər. İstirahət yerini tərk etmiş insanların tam söndürmədikləri ocağı aşkar etdikdə, dərhal onu söndürmək üçün cəhd etmək olar. Alovu yaşıl budaqlarla çırpmaq, kətan parça və ya brezentlə örtmək, ayaqla möhkəm tapdamaq, torpaq və su ilə söndürmək olar. Yanar maddələrin üzərinə su tökərək yanan kütləni soyutmaqla, yaxud torpaq tökərək havanın qarşısını almaqla yanğını söndürmək olar. Lakin alovun sürətlə yayıldığı hallarda təkbaşına bu işin öhdəsindən gəlmək qeyri-mümkündür. Mütləq əlaqədar təşkilatlara xəbər verilməlidir. Tonqalı odda yanmayan materialla ört dükdə alov sönür. Lakin ocağın közərən kömüründə yüksək temperaturlu istilik saxlandığına görə örtük açılandan sonra istilik üzə çıxır və yenidən alovlanır. Közərmiş kömürdə piroliz prosesi davam edir, yanar qazlar ayrılaraq 612°C-yə qədər istilikdə alışır. Belə ocağı söndürmək üçün kömürü soyuq su ilə soyutmaq lazımdır. Yalnız kömürün üzərini soyutmaqla kifayətlənmək olmaz. Daxildə yüksək temperatur (800°C) saxlandığından kömür yenidən alışa bilər. Belə halda çoxlu miqdarda soyuducu maddənin uzun müddətli təsiri zəruridir. Soyuducu maddələrə - maye azotu göstərmək olar. Qaz balonundan çıxarkən maye azot qaz şəkilli halda çox soyuq olur. Yanan ocağın üzərini bu maddə ilə örtdükdə oksigenin qarşısı alınır və eyni zamanda sahə soyudulur. Müxtəlif odsöndürücü köpüklər, kimyəvi tozlar meşə yanğınlarında effektli təsir göstərir. Ən güclü soyuducu sudur. Bütün dünyada yanğın söndürən zaman istiliyi udan digər belə maddə yoxdur. Yanma mənbəyində su istiliyi alaraq buxara çevrilir və yanan ocağı oksigendən təcrid edir. Lakin suyun ən böyük çatışmazlığı odur ki, o səthi islatmayaraq üzərindən axıb gedir. Bütün meşə yanma materialları (yarpaqlar, mamır, şibyə, qabıq və s.) öz tərkibində efir yağlarına, muma malikdir və nəticədə islanmır. Buna görə də yanğına sərf olunan suyun həcmi artır. Bütün hallarda yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına riayət etmək və meşə yanğınları barədə kifayət qədər məlumat əldə etmək zəruridir. Əgər alovlanma yenicə başlayıbsa, alovun yayılmasının qarşısını almaq üçün müəyyən üsullardan istifadə etməklə cəhd göstərmək olar. Yeraltı meşə yanğınının sön- dürülməsi üçün 1 m enində xəndək qazılır. Xəndəyin dərinliyi quru torf qatına qədər olmalıdır. Xəndəyin kənarı ağac kötüklərindən və budaqlardan təımizlənir. Belə xəndək su ilə dodurularsa, yanğının qarşısının alınmasında 44 daha əhəmiyyətli olar. Yalnız yanğının söndürülməsinə tam əmin olduqdan sonra bu xəndəklər nəzarət altından çıxarılır. Meşələrin yanğından mühafizə dəstəsinin müvafiq nəqliyyat vasitəsi olur. Dəstəni təşkil edən üzvlər bir-birini tanımalıdırlar. Dəstə üzvləri eyni yaşayış məntəqəsinin sakinləri və ya bir müəssisənin işçiləri ola bilər. Dəstəni təşkil edən bir neçə qrup birlikdə yanğınsöndürməyə rəhbərlik edən yanğınsöndürmə xidmətinin əməkdaşına tabe olurlar. İşçi geyim kimi kətan parçadan tikilmiş xüsusi formadan (papaqlı, əlcəkli, isti gödək- cədən ibarət) istifadə olunur. Uzunboğaz dəri ayaqqabılardan istifadə tövsiyə edilir. Əsas əmək aləti beldir. Hər qrup 1-2 ədəd balta, 2-3 dəmir vedrə, 3-5 litrlik 2-3 ədəd dəmir qazanlarla (yemək hazırlamaq üçün) təmin edilir. Ərzaq ehtiyatı olaraq 3 sutkalıq konservlər, çörək, şəkər, çay və s. tədarük olunur. Bütün bunlardan əlavə hər qrupun 1-2 ədəd kompası, ağcaqanad və digər həşəratlara qarşı müdafiə vasitələri, kibrit və d. lazımı avadanlığı olmalıdır. Müxtəlif sahələrdə yanğının söndürülmə üsulları yanğın söndürməyə rəhbərlik edən şəxs və yaxud yaranmış vəziyyətdən asılı olaraq dəstənin üzvü tərəfindən müəyyən edilir. Yanğın hadisəsi ilə qarşılaşdıqda kiçik miqyaslı yenicə başlayan yanğını 3-5 nəfərlik qrupun birgə səyi ilə söndürmək mümkündür. Ən sadə üsullardan biri alovun çırpılmasıdır. 1,5-2 m uzunluqda budaqlardan hazırlanmış süpürgə vasitəsilə bir neçə saat ərzində alovun qarşısını almaq olar. Alovun çırpılaraq yaş budaqlarla söndürülməsi onun yayılmasının qarşısını alır. Bunun üçün enliyarpaqlı ağacların budaqları 1-2 metr uzunluqda kəsilir. Yanğının kənar xəttinin yanında duraraq budaqlarla yerə müəyyən bucaq altında ardıcıl zərbələr endirilir və budaqları torpağa sıxaraq alovun içərisindən sıçrayan közərmiş hissəcikləri yanmış əraziyə tərəf süpürüb atırlar. Bu zaman diqqətli olmaq və bütün tüstülənən hissəcikləri ərazidən təmizləmək lazımdır. Bu üsuldan daha çox sürətli aşağıdan yanmalar zamanı ot və mamır örtüyünün söndürülməsi üçün istifadə etmək olar. Digər üsul yanğının kənarına torpaq tökülmə sindən ibarətdir. Çırpılma üsulu effektiv olmadıqda və mexanikləşdirilmiş yanğınsön- dürmədən istifadə etmək mümkün deyilsə, bu üsul tətbiq olunur. Alovun hündürlüyü yanğının kənarına yaxınlaşmağa imkan yaratdıqda bel vasitəsilə yaxınlıqdakı bitki örtüyü meşə döşənəyi ilə birlikdə qazılıb çıxarılır. Kiçik çalalar qazılıb buradakı torpaq yanğının kənarına tökülür və bütün sahə əhatə olunur. Eni 6-8 m, uzunluğu 40-60 sm olan torpaq zolağı hazırlanır. Torpaq zolağının yarı hissəsi yanğının ön hissəsində yanmayan materialın üzərində, digər yarısı artıq yanmış ərazidə yerləşməlidir. Hündür alovlu yanğının kənarına yaxınlaşmaq mümkün olmadıqda, yanğının söndürülməsinə rəhbərlik edən şəxsin göstərişi ilə bir qədər aralıda minerallaşmış təbəqəyə qədər qoruyucu zolaq salınır (şəki 1. Korel 6-1və2 Sadə yanğınsöndürmə üsulları). Meşə yanğınlarını söndürmək üçün digər üsullar da vardır. Bu üsullar daha yüksək ixtisaslı və səriştəli insanlar üçün nəzərdə tutulur və yanğınsöndürmə məqsədilə xüsusi texnika və vasitələrdən (yanğınsöndürmə avtomobilləri, aviasiya texnikası, motopompalar və s.) istifadə olunur. Müasir dövrdə meşələrdə baş verən yanğın hadisələrinin süni peyklər vasitəsilə qeydə alınması alovun yayılmasının qarşısını almağa kömək edir. 45 Meşə yanğınlarına qarşı mübarizədə xüsusi avadanlıqla təhciz olunmuş aviadəstələr fəaliyyət göstərir. Üçüş vaxtı aşkar edilən yanğın mənbəyi barədə məlumat meşə təsər- rüfatı müəssisələrinə çatdırılır və yanğının söndürülməsi üçün təxirəsalınmaz tədbirlər görülür. Müasir dövrdə meşələrdə baş verən yanğın hadisələrinin süni peyklər vasitəsilə qeydə alınması alovun yayılmasının qarşısını almağa kömək edir. Meşələrin yanğından mühafizə sistemində profilaktik tədbirlər Meşələrin yanğından mühafizəsi sistemi əsas 3 tərkib hissəsindən ibarət olub, müxtəlif tədbirlərin mürəkkəb kompleksidir. Bu tərkib hissələrinə meşə yanğınlarının profilaktikası, meşə yanğınlarının aradan qaldırılması və meşələrin yanğından sonrakı reabilitasiyası daxil dir. Bu sistemdə əhali arasında profilaktik tədbirlərin aparılması meşə yanğınlarının qarşı- sını almaq üçün yerinə yetirilən kompleks tədbirlərin yalnız bir hissəsidir. I. Meşə yanğınlarının profilaktikası: • Meşə yanğınlarının qarşısının alınması üçün meşə ərazilərinin rayonlaşdırılması və xəritəyə alınması; • Meşə fondunun yanğın əleyhinə qurul- ması: yanğın əleyhinə yolların tikintisi, xəndəklərin, dayaq və müşahidə mən- təqə lərinin, süni su hövzələrinin yaradıl- ması, istirahət yerlərinin abadlaş dı- rılması; • Meşə əkinlərinin yanğına davamlılığını artırmaq məqsədilə dözümlü ağac, kol və ot bitkilərindən ibarət qoruyucu meşə zolaqlarının salınması; • Yanğın təhlükəsinin monitorinqi və proqnozlaşdırılması; • Yanğın əleyhinə normativ - qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi; • Yanğın əleyhinə tədbirlərin maddi- texniki və maliyyə təminatının tək- milləş dirilməsi; • Meşə fondunda yanma təhlükəsi olan materialların azaldılması üçün pro- filaktik tədbirlərin aparılması. Əhali arasında profilaktik tədbirlər: 1. Məktəbəqədər tərbiyə, orta ümum- təhsil, orta ixtisas və ali təhsil müəssisə- lərində meşə yanğınları və yanğın təhlükəsizliyi barədə ekoloji biliklərin tədrisi və ekoloji maarifləndirmənin təşkili; 2. Yanğın əleyhinə təbliğat; 3. Meşələrin mühafizəsi üzrə ictimai aksiya ların keçirilməsi; 4. Yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına və texnologiyalarına riayət olunmasına ictimaiyyətin nəzarəti; 5. Meşə yanğınlarının qarşısının alınmasına yönəldilmiş ictimai hərəkatların dövlət tərəfindən dəstəklənməsi; 6. İctimai əsaslarla meşə yanğını təhlükə- sizliyinə nəzarət edən məktəb meşə- çiliyi, yaşıl patrul, könüllü yanğından mühafizə dəstələrinin təşkil və maddi- texniki təminatı; 7. Bu sahədə kadrların ixtisasartırması və yenidən hazırlanması. 46 II. Meşə yanğınlarının aradan qaldırılması: • Meşə yanğınlarının ilkin aşkarlanması məqsədilə yerüstü və aerokosmik sistemin təmin olunması; • Meşə yanğınları ilə mübarizə məqsədilə şəxsi, maddi-texniki və maliyyə ehtiyat larının səfərbər edilməsinin və planlaşdırmanın qanunvericilik- normativ əsaslarının yaradılması; • Meşə yanğınları ilə mübarizənin istehsalat strukturunun yaradılması; • Yanğının tənzimlənməsinin təxirə salın maz və əməli təşkili (yanğının yayılmasının qiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırma, mübarizə üsullarının və vasitələrin seçilməsi). Meşə yan ğın- larının yayılmasına və inkişaf dinamika- sına nəzarət; • Meşə yanğınlarının söndürülməsi; • Meşə yanğınları barədə məlumatın toplanması, təhlili; • Qeydiyyatın aparılması və statistik hesabatların hazırlanması; • Meşə yanğınında təqsirkar olan şəxs- lərin aşkara edilib cəzalandırılması. III. Meşələrin yanğından sonrakı reabi lita si- yası: • Meşə yanğınlarının sosial, ekoloji və iqtisadi zərərinin qiymətləndirilməsi; • Yanğından sonrakı uzunmüddətli nəticə lərin ekoloji-iqtisadi qiymətlən- di rilməsi, zərərin azaldılması və meşə örtüynün bərpası üçün tədbirlərin planlaşdırılması; • Meşənin təbii biomüxtəlifliyi daxilində tükənməkdə olan bitki və heyvan növ- lərinin sayının və populyasiyasının, əsas ağac cinslərinin bərpa olunması; • Yanmış oduncaq ehtiyatının azaldılması. Meşə yanğınlarından mühafizə işləri əsasən yanğın təhlükəsinə nəzarətdən ibarətdir. Yanğın təhlükəsi dedikdə hava şəraitindən, yüksək temperatur mənbələrindən, bitki tərkibindən asılı olaraq yanğının əmələ gəlməsi və yayılması ehtimalı nəzərdə tutlur. Yanğın təhlükəsi antropogen, təbii və hava şəraitindən asılı olaraq müxtəlif mənşəlidir. Antropogen təsir altında yanğın təhlükəsi meşədə yanğın təhlükəsizliyi qaydaları pozulduqda əmələ gələn yanğın mənbələrinin sayı ilə təyin edilir. Meşədə yanğının baş vermə səbəblərinin təyin olunması subyektiv və obyektiv çətinliklərdən asılı olaraq bu qiymətləndirmə təxmini olaraq aparılır. Antropogen yanğın təhlükəsinin səviyyəsi il ərzində əhalinin hər min nəfərinə düşən yanğınların və yanğın mənbələrinin sayına əsasən qiymətləndirilir. Antropogen yanğın mənbələrinə insanın fəaliyyəti ilə əlaqədar və yanğın törədə bilən istənilən alov mənbəyi aiddir. Meşələrin antropogen yanğın təhlükəsinə qarşı təsir üsulları aşağıdakılardır: 1. meşədə yanğın təhlükəsi və təhlükə- sizlik tədbirləri barədə əhalinin xəbər- dar edilməsi; 2. əhalinin ekoloji maarifləndirilmə sə- viyyə sinin artırılması; 3. qadağan tədbirlərinin həyata keçi ril- məsi. Bəzi ölkələrdə meşə regionlarında insan- ların meşədə olmasına qadağan qoyulması və əhalinin tələbatlarının məhdudlaşdırılması üsulları özünü doğrultmur. Burada yaşayan əhali ənənəvi olaraq meşədən istifadə etmək və istirahət hüququna malikdir. Meşələrin qorunmasının vacibliyinin əhali tərəfindən dərk olunması uzunmüddətli prosesdir. Xarıcı ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, 50%-dən artıq meşə yanğınlarının əhalinin günahı üzündən baş verməsi yanğın əleyhinə təbliğat işlərini prioritet istiqamət kimi qarşıya qoyur. Son dövrdə meşəyə səfər edənlərin sayının dəfələrlə artmasına baxmayaraq, əhali- nin ekoloji məlumatlandırılmasının genişlən- dirilməsi insanların günahı üzündən baş verən yanğın hadisələrinin xeyli azalmasına imkan yaradır. 47 İldən-ilə meşə istirahəçilərinin sayı artmaq dadır. Minik maşınlarının istifadəsi, meşədə açıq yanma mənbələrinin düzgün istifadə olunmaması, nəzarətsiz qalmış tonqal, közərmiş kömür, söndürülməmiş kibrit Yüklə 22,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|