1
a ğ u:
jtVİ ulağu nonq = bir şcyo olavo oluıuın şcy», (pal-
tar vamağı kimi |.
j M U 1 ı ğ u: ulaşm a zamanı. « j M ıSл J'
л bu uğur ol böri ulığu =
indi q u rd u n ulaşma vaxtıdır».
A b а к ı: gö/. dəymosin dcyə bostana, bağa qoyulan müqəvva.
A t а к ı: «atacığım» monasında əzizbm ə sözü.
jS'j' İ t э g ü 193: doyirman daşının altına qoyulan ağac parçası. U nu n
q ab a olması üyün daş bu ağacla azca yuxarı qaldırılır, na-
rın olnıası üçiin aşağı endirilir.
’j&*\ j ç ə g ü: qabırğa süm iikbrinin daxili tərəfindo olaıı şeybriıi auı,
içalat.
0 1
i к о 194: b a ğ am b u rc otu.
İ n э g ü: göbok qarşısında olur, qulunca bənzor bir xostəlikdir.
A b a 1 ı 195: bir şey nadir g ö r ü b n vo n ad ir tapılan zam an söylənən
söz.
LjAjÜ A n u m ı: cüzam xostəliyi.
baLS) İ к о m o IWl: saz, q o p u z kimi çalınan nıusiqi abti.
T Ə R K İ B İ N D Ə İ K İ H Ə R F İ - İ L L Ə T O L A N SÖ Z LƏ R
Ə у о g ii: yan. Ç adırın yanlarına «əyogü» dcyilir. Dağın o rtasın d a
olan ycro «
jü
oyəgü yer» deyilir, çiinki ora yoxuşdur.
1.1 Salilı Müt.TİIibov bu sö/ii «itnkii». bııııdan soıırakı
s ö / ü
«içokiı», «iılıkn»dən sonrakı
sö/ii isn «iııokü» kimi oxum uşdur ( ISI), I tom, bct 155).
1.1 Scçkiıı Ordi ilo Sorap Tıığba Yurtscvor bu sö/ü «ölitzo» kimi (DLT-2005, s. 373)
oxumuşlar.
Scçkiıı Ərdi iln Sorap T uğba Yuıtscvər bu sö/.ü «ob.ıki» kimi (D L I-2005, s. 247)
oxumuşlar.
Scv'kiıı Ərdi ilo Sorap Tuğba Yurtscvnr bu sözii «egomn» kimi (I ) LI -2005, s. 249)
oxumıışlar.
Divanü lüğat-it-türk
193
194
Mahmud Kaşğari
S O N U N A ü N A R T I R I L A N S Ö Z L Ə R
öb-ii A ş ç a n 197: Çiııə gedon yol üstün d ə geeələmək yeri olan bir şəhər.
A 1 u ç
1
n: yeyilon buğum lu bir ot.
u j j j»J A r u m d h u n 198: boya.
1J U r a ğ u n: H in d ista n d an gətirilən bir dorman.
Ö t ü к э n: T atarısta n çöllərində bir yer adı, uyğur elinə yaxındır.
B U B A B IN B A Ş Q A B İ R N Ö V Ü
Л
1
m
1 1
a: alma.
j
Z-
a
J Ə r m э g ü: əringən, tonbəl. Bu deyimdə də işbnir: « ^
j j ^ ə r m ə g ü g o bulıt yük b o lu r = tə n b ə b bulud da yük olar.
j c y in О ğ i a ğ u: bolluq içində böyüyən. B u n un ü çü n əsabtli qadm lara
«(jjjiS jc.^c
.1
oğlağu k atu n » deyilir.
jfrUbif О x ş a ğ u: oyuncaq. Q ad ın lara da «j c l ü f oxşağu» deyilir.
H Ə R N Ö V H Ə R Ə K Ə S İ İLƏ
Ə F A ’U L B A B I
A r u b a t: H indistan xurması.
U r a ğ u t: arvad, qadııı.
A r a m u t: ııyğur ellorino yaxın bir yerdə yaşayan bir türk boyu.
‘Ч И J A r a m u t: bir yer adı.
i1’7 « ( j b - i l a ^ ç a ı ı » s ö z ü o s l i n d o h o r o k o s i z y a z ı l m ı ş d ı r ( D L T . I, s. I3X). B u b a b a u y m a s ı
ü ç ü n « О Ц " ' a ş ı c a n » ş o k l i n d o o l ı ı ı al ı d l ı r .
Iw S a l i h M ü t o l l i b o v b u n u « ı ı ı u m d l n m » ş o k l i n d o y a z n n ş d ı r ( T S D , I t o m , b e t 156). Scç-
k i n Ə r d i ilo S o r a p T u ğ b a Y ı ı r t s e v o isn b u s ö z ü h ə m ırı-siz « a r d h u n » , h o m d o m hor f i ilo.
a n c a q dl ı yer iı ı o d ilo « a r m d u n » ş okl i ı ı d o ( D L T - 2 0 0 5 . s. 153) o x ı ı n ı u ş l a r .
Divanii lüğat-it-tiirk
195
I к ı 1 a v: y a r a ş ı q l ı v ü v r o k at . B u m o s o l d o d o i ş b n i r : « U I j L ı_sj ı_Jl
' - " Л 6 “ ^
J
a l p orig y a w r ı t m a . ı k ı l a ç a r k a s ı n y a ğ -
r ı t m a = a l p a d a m ı p i s b m o . y i i y r o k a t ı n a r x a s m ı y a ğ ı r et-
m o » . ( i g i d a d a m ı p i s l ə m o . y ü y r o k a t a q a m ç ı v u r m a ) . Bu
s ö z b r b b o y l o r o n o s i l w t vcrilir. B u ş e i r d o d o i ş l o m n i ş d i r :
lS
^ J Is—
JJ- i
t j j jt
«Ikjlaçım orik boldı.
Ərik bolğu veri kördi,
Bulıt öriıp kök örtüldi,
T uıııan türiip tolı yağdı».
M ən im atım yiiyrok oldu.
Y üyrok olmağı yerindo g ö rd ü (lazım bildi),
Bulud çıxıb göyü örtdü,
D u m a n goldi, dolu yağdı.
(Monim yüyrok atım d ö rd n a la qalxmağı lazım bildi, çünki bulud göy
üzüıui tııtdu, dolu yağdı).
A I a v a n: timsah.
Ə F ’Ə L A N BABI
jUuJ A r p a ğ a n: arp a y a bonzor bir bitkidir, sıınbülii var. doni yox-
d ıır.
(jli-ajl А г m a ğ a ıı: sofordon ıazı qayıdan adamııı yaxm ad am larına
gotirdiyi, verdiyi hodiyyə. ormoğan. Oğuzca. « ü ^ J i yar-
ıııakan» da deyilir, bu, «£-«l am uç»dur.
Mahmud Kaşğari
H Ə R N Ö V H Ə R Ə K Ə S İ İLƏ J t ä F İ ’İ N L İ BABI
İ t i n d i: itəb n m iş,
itindi nənq = itələnmiş nəsnə».
А к ı n d ı: axan, «uäj-ı
akındı suw = axan su».
Ə к i n d i: «£
j j
əkindi tarığ = əkilən toxum».
Ö g ü n d i: «c
ögündi kişi = ö y ü b ıı adam».
<5^! İ к i n d i: ikinci,
c5^! ikindi nənq = ikinci nəsnə».
ls
-^! İ к i n d i: ikindi, ikindi nam azı vaxtı.
Ü ç Sbərfli sözlər bitdi.
Divanü liiğat-il-türk
197
DÖRD HƏRFLİLƏR BÖLMƏSI
M Ü Z A Ə F O L A N Ji*al Ə F ’A L BABI
İ & J A r ğ a ğ: balıq o vlam aq üçün istifadə olunan ucu əyri dəmir, qar-
m aq.
£li. J I r ğ a ğ: d o n m uş b uzu buzluğa çəkib gətirmok üçün işbdilən qar-
maq.
В U N U N M İ S A L BABI
İ m t i
1
i: «
l
S ^ cr
1" 1
bu ışığ imtili kıldı - bu işi götür-qoy
etmodon, birdon-birə clodi». Çigilco.
U m d u ç ı: unıucu, dibnçi.
<>?*U А г к u ç ı: iki a d a m arasm d a vasitaçi olan.
Ə г d i n i: mirvari, iııci. dürr. B uradan alınaraq qadııılara «
‘-sjf orttini özi'ık» deyilir ki. bodoni düı r kimi |dürrə] olan
q ad ın monasına gəlir. Bu sözdo J d lıoıiı ^ l-yo keçmişdir.
Ərobco m üddokir sözünün osli m ü /to k ir oldıığıı kinıi.
t S j s u J О
s b о r i
( ? ) :
kiildo bişirilib yağ içino d o ğ ran an çörokdir. İJstünə
sokor t ö k ü l ü r 194.
I lo n k o si/ yazılmış « j
sö/üııü Brokkelıııaıın «osbnn» kımi o.miiihiş. lakın söziin
yaııma ? qovmuşdur. Bnsiııı Atalay «aşpörü» (I)LT. I. s. 14 1), Salilı Mütnllibov «ısbırı»
(TSI). I torn. bct 159), Hüseyn Diizgüıı «öş-pöri»
J - s.141). Scçkiıı Ərdi ilə Sərap
T. Yuı lscvor İsd «ııs-ban» kimi oxumıışlar (DLT-2005. s.625). I laıısı doğrııdıır?
198
M ahmud Kaşğari
O R T A S I Ş Ə D D Ə L İ J j ä F Ə ’Ə U L BA BI
J
j
' О t t u z: « ( jb j j J
j
I o tuz y arm a k = o tu z pul». Başqa ş e y b r üçi'ın də
b e b deyilir. O tu z sözünün «üç» əvəzinə işbndiyı hallar da
vardır. M a n b u n u K ü n q ü td ə y a ğ m alard an eşitdim. Bunlar
«üç dəfə içək» yerinə «ottuz içəlim» d ey irb r. M ən im ya-
nım da a d a m a üç dəfə içdibr. «O ttuz» sözünü bizim bildi-
yimiz m ə n a d a d a i ş b d ir b r . Bu b ənddə da işbnir:
j»—b-M
j-jf
j
L
ä
J
^
(>İU<J
« O ttu z içip kıkralım,
Y o k a r k o p u p səgrəlim,
A rslan layu kökrəlim,
K açtı sakınç, səwnəlim».
Ü ç dəfə içib qışqıraq,
Y u x arı tullanaq,
A sla n kimi кйкгэуэк,
Q açd ı kədər, sevinək.
(Ü ç dəfə içək, qışqıraq, atılıb-düşək, aslaıı kimi кйкгэуэк, kədərin qor-
x ub bizdən qaçdığını göstərək, c ar çəkək).
, H I s s ı z:
1 ıssız kişi = üzlü, yaxşılıq q a n m a z adam». Sözdəki
şəddə m ü b aliğə ü çü n d ür.
Ə s s i z: təəssüf ədatı. Ərəbcə
Цуа osəfə» kiırıi.
əssiz anınq yigitligi=heyif on u n gəncliyinə».
JS! İ к к i z:
jsi ikkiz oğlan = ekiz uşaq».
Divanü lüğat-it-türk
___________________________
199
£ J A r r ı ğ: çox təmiz, pak, « ^ U
arrığ nənq = çox arı, təmiz nəs-
пэ». Şəddə m übaliğə ü çü n d ür.
Ə 1 1 i g: « J b
ijj
tJül ailig y arm a k = əlli pul». Başqa ş e y b r üçün də
b e b deyilir.
Ü Ç Ü N C Ü H Ə R F İ S Ü K U N L U *£* F Ə ’Ə L L A BABI
1*
a
31 A w ı ç ğ a: qocalmış adam .
İ L K H Ə R F İ Z Ə M M Ə L İ S Ö Z
b»jji U d h
1 1
m a: süzınə, yəni pendir.
İ L K H Ə R F İ K Ə S R Ə L İ S Ö Z
^
A 1 ı m ğ a 200: x aq an ın m ə k tub ların ı türk yazısı i b yazan sirr ka-
tibi.
Jiuii Ə F ’A L İ L BA B I
A 1 p a ğ u t: təkbaşına düşm ənə h ü cum cdon igid, ycnilmoz gü-
bşçi, bahadır, p əh b v a n . Bu şeirdə də işbnmişdir:
b u
Jjj) (j_Öc.l_
a
Iİ
LS
£yjıjm
ую
ılımğa» olmalıdır, çünki başlıqda «ilk hərfl kəsrə olan söz» deyilir. Seçkin Ərdi
ilə Sərap T uğba Yurtsevər bu sözü «elmğa» (DLT-2005, s.254), çinlibr isə «ılımğa»
kim i oxum uşlar (D LT-Çin. 1 cild, s. 155).
200
M ahmud Kaşğari
JJsS& j CiaJLSJS
« B u d h ra ç уэгпэ kudırdı,
A lp a ğ u tm ödhürdi,
Süsin y a n a kadırdı,
Kəlgəlimət irkəşür201».
B u d h raç уепэ q u d u rd u ,
A lp a ğ u tu n u seçdi, ayırdı,
Q o ş u n u n u y a n a dön d ərd i,
G əlm ək ü ç ü n toplanır.
( Y a b a k u boyunun bəyi B u d h ra ç уепэ q u d u rd u , əsas alpağutlarını se-
çib ayırdı, o r d u s u n u geri dönd ərd i, y ü rü ş etmək, gəlmək
üçün toplanır).
A d h ğ ı r a k: q ula q ları ağ, bədəninin b aşq a tə rəfb ri q a r a olan
geyik. Q o y u n ü ç ü n qoç nədirsə, bu d a dişi geyik üçün
odur.
J l j c j l A d h ğ ı r a k: «J&* S J r ^ A d h ğ ırak su w ı= y ağ m a elində bir çay,
hidronim ».
А г к a ç а к 202: ağıza d ə rm a n tö k m ək üçün işlənən içi deşik bir
alət, pipetka.
J l j j j J A r d h u t a l : h a m a m otu.
FƏ’LULİ BABI
(
0 ş к ü r t i: naxışlı Çin ipəyi.
201 Bu bondin basma və yazm a nüsxobrdə bir-birindon fərqli yazıldığını bildirən Bəsim
A ta la y yazma nüsxənin variantını əsas götürmüş, elə transkribə etmiş və bu barədə
m əln allm da müvafıq qeyd də vermişdir (ÜLT, I, s. 144).
203 Salih Mütəllibov bu sözii «arkaçuk» (TSD, I loin, bet 162). Hiiseyn D üzgün «ar-
k açak »
J J s. 142). Seçkin Ərdi ilə Sərap Tuğba Yurtsevər isə «arkıçak» (DLT-
2005, s.151) kimi oxumuşlar.
Divanü lüğat-it-türk
201
LSJJJ& A w z u r i: buğ d a və arpa u n u qarışdırılaraq hazırlanan çörək,
qarışıq çörək.
j&i
FƏ’LƏNDİ BABI
j ü
’
j
ii Ü d h r ü n d i:
ü d h r ü n d i n ənq = ayıtlanmış, seçilmiş
nəsnə».
j t i j i A w r ı n d ı:
ıs-ıijäl aw rm d ı n ə n q = h ə r şeyin q m n tısı, tö k ün -
tüsü, qalığı». Bu qismin k ö k ü ərəbcə fə’ldən y a r a n a n isim
olan f u ’alə babı yerindədir, bir şeyin artığını göstərir.
ĞÜNNƏLİ üA ^FU T JLİN BA B I
Ü n q ü j i n: çöldə insam ö ld ü rə n cin, qulyabam .
D ö rd hərflilər bölməsi bitdi.
202
Mahmud Kaşğari
BEŞ HƏRFLİLƏR BÖLMƏSİ
H Ə R N Ö V H Ə R Ə K Ə S İ İLƏ №
F Ə ’Ə L Ə L BABI
Q ayda:
Bu bölm ə yalnız isimləri və sifətləri, əşyanın yerləşdiyi və d u rd u ğ u yeri
bildirən m ə k an isimlərini əh atə edir.
M ə k a n isimləri və sifətlər bu q ay d alarm tətbiqi i b yaradıla bilər. A n
caq məxsusi olaraq göstərilməsə bilinməyən bəzi sözlər də
vardır. O n a görə də həmin s ö z b r i b u ra d a açıqladım. B eb-
likb, onları öyrənən hər kəs həm in qaydaları asanlıqla tət-
biq edə b ib r.
jfcäf U w u
1
1 u ğ: abırlı, həyalı,
fcb^ uw utluğ kişi = həyalı, abırlı,
u tancaq adam ».
fcbp' A ğ ı r 1 ı ğ: əziz, hörmətli, « J j b p l ağırlığ эг = hər kəs tərəfındən
sayılan, ağırlanan, əzizlənən adam ».
<ДО( О ğ u r
1
u ğ: « o
^ 1
oğurlu ğ ış = vax tın d a və yerində g ö r ü b n
iş».
О b u z 1 u ğ: «jjj fcl$ o b u zlu ğ yer=sərt, dərəli-təpəli yer». Bü mə-
n ad a «
jü
& jl oy obuzluğ yer» də deyilir.
Д О U d h u z 1 u ğ: q o tu rlu ,
İ^jİf udh u zluğ kişi = q o tu ru olan
adam ».
Divanü lüğat-it-türk
203
A ğ u j 1 u ğ: « J fcljel ağujluğ эг = ilk südü, ağızı olan adam ».
jiy»c( О ğ u ş 1 u ğ: q o h u m -q ard a şlı, «J
oğuşluğ эг = qohum -əqrə-
balı adam ».
fckiaf U к u ş 1 u ğ: ağıllı, zəkalı, « J f c ^ ukuşluğ эг = zəkalı, anlayışlı
adam ».
A ç ı ğ 1
1
ğ: varlı, zəngin, «J fc&*' açığlığ эг = bolluq içində yaşa-
yan, zəngin, varlı ad am » . Bu a ta la r sözündə də işbnir:
«o-Ujjä uSjjLİJ fc&^ açığlığ ər şəbük karım as = varlı a d am
tez qocalm az».
A ç ı ğ l ı ğ: « s ^
açığlığ k ü p = içində turşu olan, içinə qoyulan
şeyi tu rş u d a n küp».
fck.il A d h ı ğ 1
1
ğ: ayılı,
fckil adhığlığ tağ = ayısı çox olan dağ».
fckjf U r u ğ
1
u ğ: «
0
>
2
I
uruğluğ altun = sikkə olaraq kəsilmiş qı-
zıl». Başqa şey üçün də b e b deyilir.
fckji A z ı ğ 1
1
ğ: « ^ l fc^ jl azığlığ at = azı dişi çıxmış at». Azı dişi çıxan
hər heyvana b e b deyilir.
О ç а к 1
1
ğ: ocaqlı, «сЯ fcü*f oçaklığ əw = ocaqlı ev».
£&*! A ç u к 1 u ğ:
fc&J açukluğ kişi = qoçaq, xoşxasiyyət adam ».
fcJM A s ı ğ 1
1
ğ: faydalı, «o*»' fcŞM asığlığ ış = faydalı iş».
fc^ii A d h а к 1
1
ğ: ayaqlı, ayağı olan, « ‘-S-j'j j ^ i ' adhaklığ nənq = ayaqlı
nəsnə».
j £ j l A r ı к 1
1
ğ: çaylı, sulu,
arıklığ yer = irınaqlı yer».
fc^jf U r u к 1 u ğ: kəndiri, ipi olan, «'j® ç&J urukluğ kova = ipli vedrə,
kəndirli vedrə».
fc&jl A z u к 1 u ğ: azuqəsi olan, « J fcisj' azukluğ эг = azuqəsi olan
adaın». H əm in sözə bu məsəldə də rast gəlinir: « J J fc^j*
azu klu ğ a r u k a r m a s ^ y a n ın d a azuqəsi bol olan a d a m
yorulm az».
2 0 4
M ahmud Kaşğari
j j j j A r a n 1
1
ğ: «uA j l i j araniığ əw = ax u ru olan ev».
A t a n 1
1
ğ: « J
atanlığ эг = axta dəvəsi olan adam ».
y j ı U 1 a r 1
1
ğ: kəklikli, «£lj
ularlığ ta ğ = kəkliyi çox o la n dağ».
A 1
1
m 1
1
ğ: « J jiaS alımlığ ər = alacağı olan adam ».
&КЯ A 1
1
n 1
1
ğ: «jl
alınlığ эг = alnı geniş olan adam ».
U 1 u n 1 u ğ: «jl
u lun lu ğ ər = ucluqsuz, yeləksiz oxları olan
adam».
d&jjf О r u n ç a k: əm anət. Bu söz « J b j j f oru nçak » şəklində də yazılır.
Şairin bu şerində də həmin söz işlədilmişdir:
JJ5 jlaJI
Ijf
jj- u S J j « O ru n çak alıp yermədi,
Alımlığ k ö rü arm adı,
A d aşlık üzə turm adı,
K alın ərən tirk əşü r203».
Ə m a n ə t alıb q ay tarm adı,
Borc sahibini görm əkdən yorulm adı,
D o s tlu q d a vəfalı olmadı,
Çoxlu a d a m toplaşır.
(Şair birini q ın a y araq deyir ki, bu ad am aldığı omanəti q ay tarm ad ı.
borc sahibini görm əkdən, m ö h b t istəməkdən usanm adı,
əhdə vəfa qılm adı, do stlu q d a ııa x ə b f oldu, indi do adam
Iqoşun] yığıb m ənim üstümə gəlmək istəyir).
О ğ u 1 ç u k: a n a bətni.
Bosim Atalay burada bnzi sözbrin ivnlası i b bağlı q e y d b r vermişdir (DLT, I, s.
148). Biz onun doğru saydığı v arta n tla n asas L'ötürdük.
Divanü lüğat-it-türk
2 0 5
A ğ u r ş а к: yu m ru , dairə; mil, ox bloku.
(J
a
I
c
S О ğ u 1 m u k: üstünə tir atılm aq üçün uzadılmış düz dirək.
U ç u z
1
u k: ucuzluq.
езЪУ U ç u z 1 u к: dəyərsizlik, kiçiklik.
A d a ş 1
1
k: dostluq, sədaqət.
J J
sj
i A d а к 1 ı k: ü züm bağlarında çard a q ayaqları düzəltmək üçün iş-
lədilən ağac.
sjläji U d u к 1 u k: insanın bir şeydən dalğınlığı və laübaliliyi.
U d h u ğ 1 u k: işdə huşyarlıq, sayıqlıq.
1
k: təmizlik.
U r u ğ 1 u k: toxum luq, « ı s ^ buğda». T o x u m lu q üçün saxlanılan başqa ş ey b rə də b e b
deyilir.
i A ç ı ğ 1
1
k: acılıq.
A ç u к 1 u k: açıqlıq,
j j j y ü z açukluğı = g ü b rü zlü lü k » .
JÜä* A ç u к 1 u к: «слЗД && kap u ğ açukluğı = qapı aralığı, açıqlığı».
J»&>( О ç а к 1
1
к: ocaqlıq, «
j ü
oçaklık titik ^ p alç ıq d an , gildən və s. ocaq düzəldiləcək hər
nəsnə».
(jläjf U r u к 1 u к:
u ru k lu k yünq = ip əyirmək üçün hazır-
laııan yun».
jJSjl А r u к 1 u k: y o rğ u n lu q .
A z u к 1 u k: az u q ə o la ra q hazırlanan şey.
U z а к 1
1
к: işdə, hərəkətdə ağırlıq.
U ş а к
1
1
к: əməldə, hərəkətdə yol verilən uşaqlıq. «M*
uşaklık kılm a = uşaqlıq eləmə».
U 1 u ğ 1 u k: ululuq, şərəf.
< 5 ^ uluğluk tənqrigə = ululuq
tan rın m d ır, o n a xasdır».
2 0 6
Mahmud Kaşğari
J lili U 1 u ğ 1 u к: yaşca böyükli'ık.
A m a ç 1
1
k: «
jü
am açlık yer = atıcılıq ü çü n ayrılan yer».
A n u к 1 u k: işə hazırlaşıııa.
Ü z ü
1 1
ü k: xəsislik.
<-*43! Ə g э t 1 i k: «<_£W'Jä
əgatlik k a ra b a ş = gərdək gecəsi gəlinlə
birlikdə gö n d ərilən xidm ətçi q ad ın , sağdış qadın». G əlinə
isə «<-SÜjS
1
əgətlig [—əgət sahibi]» deyilir.
Q ayda:
Bu, dəyişm əz bir q a y d ad ır: əgər isim lərin so n u n d a qalın, sərt k a f
[-lik şəkilçisi] varsa, adı çəkilən şeyin yeri, yaxud о şeyin
adı çəkilən nəsnə ü çü n hazırlanm ası rtıənasına gəlir, yaxud
da m əsdər olur.
Bu üç şeydən biri o ln ıasa və о şeyin sahibi m ən asına gəb rsə, о zam an
ismin so n u n d a ^ yum şaq k a f [—lig şəkilçisi] olur. Bizim
m isalım ızdakı «əgət» sözü sərt kafla «əgətlik» şəklindədir-
sə, «gəlinə x id m ət i'ıçün lıazırlan an cariyə» m ənasını verir,
yum şaq k afla «əgətüg» şəklində deyildiyi zam an isə «ca-
riyə sahibi gəlin» m ənasına golir. Bu xüsus həm in sö z b rin
ham ısına aiddir.
Ə t э ç 1 i k: cöyüz o y u n u o y n am aq üçü n çu xur açılm ış yer.
Ə d h ə r 1 i k: üzərino yəhor qoyulaıı ağac. Sözün so n u n d ak ı l-s
k a f yum şaq olsa, «ədhərlig= yəhər sahibi» m ənasım verər.
Ü g ü r 1 ü k: d a rı sax lan an yer, a n b ar. Əgər ^ k a f yum şaq olsa,
«üg ü ıiü g = d arı sahibi» dem okdir.
Divanü lüğat-it-türk
207
Ö g ü r 1 ü g: « J ı-süjfcf ö g ü ıiiig эг = q o y u n və sair heyvan sürüsü
o lan ad am » . Q ısraq ları o la n ay ğ ıra « jp il <-£4j*( ögürlüg
ad h ğ ır» deyilir.
E d h i z 1 i k: yü k sək lik .
**43*4 İ s i z
1
i k: şər.
Ə t э к 1 i k: « j j j
ətəklik b ö z = ətək tik ib c ə k bez». Bir palta-
rm ətəkli o ld u ğ u n u bild irm ək istəd ik d ə ‘-S y u m şaq kafla
« ö jj «-SLKJİ ətək lig ton» deyilir.
‘-S4&3İ Ə t ü к 1 ü k:
uSÜSol ə tü k lü k sağrı = m əst tikm ək üçün ay-
rılan tum ac».
Ö t ü к
1
ü g:
<-
5
Lİ
5
o( ö tü g lü g kişi = x a q a n d a n b ir d ib y i olan
ad am » .
Ü z ü к
1
ü k: kəsilm ək, üzülm ək.
Ö r ü m ç ə k: h ö rü m çək .
İ
1
э r s ü k: şa lv a r bağı.
‘-*4sru‘! İ s i g
1
i k: istilik.
l-s:4sy-‘! İ s i g
1
i k: sevgi, m əh əb b ət, eşq.
ц*4*+4 < J ^ k ö n q ü l isig-
ligi кэгэк = k ö n ü l h ərarəti gərəkdir».
Ə r ü к 1 ü k: əriklik, ərik bağı.
E r i к 1 i k: h ey v am n höyürə gəlm əsi, qızm ası.
> * 4 ^ E ş i к 1 i k: «ç)*i
Dostları ilə paylaş: |