Эя я ч, fQ andaM,J
Yüklə 114,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Divanü lüğat-it-türk 2 5 7
- 2 5 8 M ahmud Kaşğari
- Divanü lüğat-it-türk 2 5 9 D Ö R D HƏRFLİLƏR BÖLMƏSİ
- 2 6 0 M ahmud Kaşğari
- Divanü lüğat-it-türk 261 ı* J j j J A r t u r d 1
- 2 6 2 Mahmud Kaşğari csJjjjf Ü z t ü r d i: üzd ü rd ü , «tfJjjjf 4
- Divanü lüğat-it-türk 263
- 2 6 4 Mahmud Kaşğari
- 2 6 6 M ahmud Kaşğari
- Divanü lüğat-it-türk 2 6 7
- 2 6 8 M ahmud Kaşğari
|
j 5 ji-ä J у ----------- J J - u > Ч-IJJ « K u lan tükəl k u m u ttı, A rk a r, su k a k y u m u ttı, Y aylağ ta b a əm itti, T izgik232 tu ru p səgrişür». B ü tü n q u la n la r coşdu, G eyik. sığır to plaşdı, Y ay lay a d o ğ ru axışdı, S ıralam b səyrişirlər. (B aharı m ədh edərək deyir: yaz gəldi, q ulan, geyık, sığır ham ısı bir уегэ toplaşdı, b u n la r yaylaya d oğru axışır, sıra-sıra olub se- vincdən a tılıb -d ü şü rb r). A n u 1 1 1 : «J& ^ й J k - j u $ a n u t u r - a n u t m a k ) . B u m ə s ə l d ə d ə i ş b n m i ş d i r : Ь-*ш1 fbtı Luujf ж Bəsiırı Atalay Karl Brokkelm ana əsaslanaraq bunun tizgik» dcyıl, aslındn «uijj'tizik», yəni «səf. sıra. corga» olduğunu yazmışdır (I)L T . 1, s.214). Çmlılər (DLT- Çin I cild s.232) və Hiiseyn Düzgün oııu «tizik» s. 169). Seçkın Ərdı ılə Ьэгар T u ğ b a Yurtsevor isə (DLT-2005. s. 257) «tizgin» şəkliııdo oxumuşlar. Divanü lüğat-it-türk 2 5 7 « T o lu m a n u tsa, k u lu n bulur, T o lu m u n u tsa , b u lu n bulur». (Silah hazırlayan q u lu n , d a y ç a ta p a r, silahı u n u d a n əsir olar). Bu söz hər şeyə h azır olm ağı əm r edir. 1 : razı saldı, « J $ Jf m əni u n a ttı = т э п bu işə razı deyildim , о m əni razı saldı», (jjUf _jU 2f u n a tu r-u n a tm a k ). U n 1 1 1 1 : « J 4 Jf ol sözin u n ıttı = o, sözü n ü u n u td u » . B aşqası da b e b d ir, ( J 4 - с 3 ^ш( u m tu r-u m tm a k ). E n э 11 i: əlam ət v u rd u , « J t y ö i £ Jf ol k oyın enətti = o, q o y u n u n q u la ğ ın a əlam ət, d am ğ a v u rd u rd u » , uSUS! en ətü r - enətm ək). B U B A B IN M Ə N Q U S O L A N L A R I 1 : s ö y b d i, so ru şd u , Jf ol m a n q a söz a y ıttı= o m əndən söz so ru şd u » . O ğ u zla r «^Jİjj-ıjlÄJI <> т э п a n q a r söz ay ıttım » d e y irb r, « т э п o n a söz sö y b d im » dem əkdir. Bu, q a y d ay a zid d ir, ( j j %! -JL au I ay ıtu r-ay ıtm ak ). U у a 1 1 1 : u ta n d ı, « ^ 1 J ol m ən d in u y a ttı = о m əndən u tan - dı». S özün əsli « ^ jb i u y ad h tı» şəklindədir. B u rad a h ə rf çevrilməsi [reqressiv assim ilyasiya] baş verm iş, nəticədə söz bu ş ə k b d ü şm ü şd ü r, ( j i b f - j u ib f u y atu r-u y a tm a k ). B U B A B IN D Ö R D H Ə R F L İS İ t s ^ A b ı t t ı: g iz b d i, «ts’-^l Jf ol anı kişidin a b ıttı= o o n u ham ıdan saxladı, gizlətdi». B aşq asın d an g iz b d ib n hər şey üçün b e b deyilir, { J 4 - J^uj! ab ıtu r-ab ıtm ak ). 2 5 8 M ahmud Kaşğari B U B A B IN Ğ Ü N N 0 L İ L Ə R İ O n q u k t ı : « J & İ is j’ji J эг yüzi o n q u k tı = ad am ın üzü, rəngi soldu». ^aäUİ О n q u к t ı: «JSÜ U Ü barçın o n q u k tı» deyilir ki, «ipək qu- m aşın rəngi soldu» m ən asına gəlir. S olan hər şey üçün be- b deyilir, - j u f c j i o n q u k a r-o n q u k m a k ). О n q u 11 1 : sükəl o n q u ltı= xəstə yaxşılaşdı». О n q u 1 1 1 : « J & - <_py' ış o n q ultı» deyilir ki, «qarışıq iş düzəldi» dem əkdir, - ju ilü l o n q u lu r-o n q u lm ak ). Ü ç hərflilər bölm əsi bitdi. Divanü lüğat-it-türk 2 5 9 D Ö R D HƏRFLİLƏR BÖLMƏSİ O R T A S I VƏ S O N U S Ü K U N L U O L A N H Ə R N Ö V H Ə R Ə K Ə S İ İL Ə F Ə ’L Ə L D İ BA BI Ü r p э r d i: J ər ü rp ərd i = ad am qəzəbdən və ya savaş üçün ürpərdi». Ü r p э r d i: «t$*jiJ jc-Üj ta k a ğ u ürpərdi = toyuq, x o ru z qa- n ad ların ı q ab artd ı» . Ü r p э r d i: «ls ^ jiJ u+ü a n ın q yini ürpərdi = o n u n tükləri ürp ərd i» , (J J iJ ü rp ə rü r - ürpərm ək). ls-оУ Ö p t ü r d i: ö p d ü rd ü , «tsJjM Jf ol anı ö p tü rd i = о o n u öp- d ü rd ü » , ( J J 4 - ‘-Sbjjjf ö p tü rü r - öptürm ək). A 11 u r d ı: atd ırd ı, S ol ok a ttu rd ı = o, ox attırd ı, ox at- m asını э т г etdi». Bir şey atdırıldığı zam an d a b e b deyilir, (j> ! a ttu r u r - a ttu rm ak ). i/ .. if 0 • О 11 ü r d i: ö td ü rd ü , çaldırdı, « ^ -Ы j c sı bı zğu ö ttü rd i = tü tək ö ttü rd ü , çaldı». Ç alın an h ər bir alət h aq q ın d a belə deyilir, ( jjjf - u SU j j I ö ttü r ü r - ö ttü rm ək ). E t t ü r d i / i y t ü r d i : etdirdi, «<$■>>“! p ty J( 0 1 m əninq ışım ettü rd i = о m ən im işimin düzəlm əsini э т г etdi». E t t ü r d i: Jf ol ə tü k ettü rd i = o, çäkm əni təm ir e t dirdi». B aşqası d a belədir, ( j IA j I e ttü rü r - e ttü r- т э к / iy tü rü r - iytürm ək). 2 6 0 M ahmud Kaşğari A ç t u r d ı: açdırdı, «ts-JjM g k Jf ol k ap u ğ açtu rd ı = о, q a p m ın açılm asm ı əm r etdi». A çdırılan hər şey ü çü n b e b deyilir, açtu ru r - açtu rm ak ). j İ ç t ü r d i: içirdi, <-*>■“ l*-£« iç tü rü r- içtürm ək). Bu m ənada «ts-O*! içürdi» də deyilir. « l X s ^ jj j suw içürm əskə sü t ber» sözü n d ə də işlənir, «su içirm əyənə süd ver» d em əkdir. «Sənə pislik edənə yax- şılıq et» yerindədir. [Qayda] : Belə fe’llərdə b ir xusüsiyyət var: o n la r iki fail ilə təsirli olu rlar. Birincisi işi görm əyi əm r edir, о biri işi g ö rü r. Bu cü r fe’llərdə q ay d a belədir ki, iki hərfli o lu r, ö zü n ə iki h ə rf də artırılır. Belə şeylər şifahi y ad d a q alm az deyə b u ra d a qeyd etdim . tsJjü J A x t a r d ı; «isJjja! J эг taşığ ax tard ı = ad am daşın yerini dəyişdirdi, daşı çevirdi, y u v arladı». A x t a r d ı: «tfJj& l tü pi yığacığ ax tard ı = tufan ağacı devirdi». Bir şeyi devirən h ər nəsnə üçün b e b deyilir. Bu sözdə t x hərfi £ ğ hərfm dən çevrilm işdir. Ə rəbcəki x əttar və ğ əd d ar, x im ar ün-nas və ğ im aru -h u m sözləri kimi. A x t a r d ı : jjj Jf ol yer a x ta rd ı= o , yer şum ladı, sürdü», - j b j ü . ! a x ta ru r - a x tarm ak ). A r t u r d ı: « j # 'j j ' <3hji ü j 1 on y arm a k üzə bir artu rd j = on p u la b ir pul d a artırdı». Divanü lüğat-it-türk 261 ı* J j j J A r t u r d 1 : J эг a rtu rd ı= a d a m aşırı getdi, həddini aşdı», ( j j j j J a rtu ru r-a rtu rm a k ). H əm in söz bu bənddə də işb n m işd ir: j> —i J 'j j i && <1>У j j ı_ıLä iıl» j l jj j i <_i3j J J&J «K əldü bəri a rtu ru , B erdi elin a rtu ru , M u n d a kalıp o ltu ru , Bügri bolup, ün bütər». G əldi bəri co şaraq , V erdi elini (vilayətini), B u rd a q alıb yaşayır, Əyri o lu b , səsi bitər. (Ə sir d ü şm üş b ir bəydən d a n ışa ra q deyir: üstüm üzə bö y ü k bir o rd u ib gəldi, sav aşd a m əğlub o lu b elini bizə verdi, əsir dü şd ü , ya- n ım ızd a q ald ı, beli b ü k ü ld ü , səsi də çıxmır). 0 r t ü r d i: ‘-M an ın q yazukın ərtü rd i = o n u n gü- nah ın ı bağışladı». Ə r t ü r d i: « j i J i J бАг1 a n ın q ışın ərtü rd i = o n u n işini qobul etdi, keçirdi». Bir şeyi b ir yerdən digər yerə keçirən ad am üçün də b e b deyilir, ( j ’J j ə rtü rü r - ərtürm ək). jjjİ 0 z t ü r d i: « j J jjj' ü&a ol oğlı k u lak ın əztürdi = o, uşağı- nın q u lağ ın ı dəldirdi». D əri üzərində uzu n lam asın a olan hər yarıq və cızıq üçün də bu söz işb d ilir, ( J J J -uSUjjjl ə z tü rü r - əztürm ək). 2 6 2 Mahmud Kaşğari csJjjjf Ü z t ü r d i: üzd ü rd ü , «tfJjjjf 4 ^ Jf ol yip ü z tü rd i = о, ip üzdür- dü». B aşqası da b e b d ir, (jlAjf - ^ 4 ) j j f ü z tü rü r-ü z tü r- m ək). j i j **I A s t u r d ı: edam etdirdi, J Jİ ol эг a stu rd ı = o, adam asdırdı, edam etdirdi». j jjluıl A s t u r d ı: Jf ol ət a stu rd ı = o, ət asdırdı, çəngəldən ət asılm asm ı əm r etdi». A sdırılan şər şey h a q q ın d a belə deyilir, - jU jiuıi a s tu ru r - astu rm ak ). Ə s t ü r d i: j j l u ru k əstürd i = [o,] u rğ an ı uzatdı». 0 s t ü r d i: JŞa J( ol kaw ık əstürd i = о, к эр эк ələtdirdi, u n u kəpəkdən ayırm ağı əm r etdi». Н эг so v ru lan və ələnən şey üçün belə deyilir, ( j > « 1 ə stü rü r - əstürm ək). Ü s t э r d i: « ı j i j d ı Jf ol m a n q a üstərdi = о m ənə üstün olm aq ü çü n yarış etdi». Ü s t ə r d i: « CySdı (JuJk Jf 0 1 kılm ış ışın ü stərd i= o , elədiyi işi dand ı, -u S U jlJ ü stə rü r -ü stə rm ə k ). Н эг h an sı bir m əsələdə tan ım am a və in k a r d a belədir. H əm in söz bu a ta la r sözündə də işb n m işd ir: «U j j J V j j ü jj ( ü jjj tü zü n b ir b uruş, u tu n b ir b ü stərm ə = xoşxasiyyət adam la la p vuruş, ancaq alçaq a d a m la heç y arışm a da, çü nki qa- b a ra r, pislik edər». &j>uil E ş t ü r d i: eşitdirdi, «lsJjİ^İ jSjl UI» J( ol m a n q a edhgü söz e ştü rd i= o m ənə yaxşı söz eşitdirdi». Sözün əsli t & hərfinin şəddəsi i b «lsJjİİI eşittü rd i» d ir, eştü rü r - eş- tü rm ək). E ş t ü r d i: eşdirdi, j( 0 1 k u m eştürdi = o, q u m eşdir- di». D ağ arcığ a un qoym ağı əm r etm ək də b e b d ir, ( j J ^ - e ştü rü r -eştürm ək). Divanü lüğat-it-türk 263 Ü ş t ü r d i: dəld ird i, « ^ J j ^ f Jf ol ok ü ştü rd i = o, oxa təm rən dəliyi dəlm əyi əm r etdi, dəldirdi». D ar o la n hər dəlik üçün b e b deyilir, ü ş tü rü r -üştürm ək). cjJjjäi А к t u r d ı: ax ıtd ırd ı, <-i>- Jf ol suw a k tu rd ı = o, su axıt- d ırd ı, su y u n axıdılm asım əm r etdi», (JJ& a k tu ru r - JL»JM a k tu rm a k ). H əm in söz b u beytdə də işbnm işdir: 3 ^ —i i Jjlij uS'jji j j LÜ « A k tu ru r k ö zü m yolak, T ü ş b n ü r ö rdək, yuğak». G ö zü m d ən b ir çay axır, O rd a qaz, ö rd ək toplaşır. (D eyir ki, g ö zü m d ən yaş çay kim i axır, bu çayda ö rd ək və çeşitli su q u şları top laşır). tsJjjflf U к t u r d ı: b a ş a saldı, üS y* ^ ^ Jf ol m an q a anınq sözin u k tu rd ı = о m ənə on u n sözünü an latd ı» . Başqası d a b e b d ir, (jjjäi - J b jjä i u k tu ru r - u k tu rm ak ). 0 к t ü r d i: i J J ol tarığ ək tü rd i = o, toxum əkdirdi». B aşqası d a b e b d ir, (J j& -cA -jis1 ə k tü rü r - əktürm ək). j jJ&\ Ə g t ü r d i: əydirdi, « t J f ol çögən əg tü rd i = o, çovkan əydirdi». Ə y d irib n h ər şey üçün b e b deyilir, ə g tü rü r - əgtürm ək). Ö g t ü r d i: təriflətdi, Jf ol məni ö g tü rd i = o məni öy- d ü rd ü , təriflətdi», ( J J d ö g tü rü r-ö g tü rm ək ). jisl Ö к t ü r d i: yığdırdı, «cs-U^f c jh ji Jf ol a n q a r y arm ak ök- tü rd i = о o n a pul yığdırdı». Başqası d a b e b d ir, ( j - ö k tü rü r - ök tü rm ək ). 2 6 4 Mahmud Kaşğari A 11 и r d u m: aldırdım , Jb>jj ü ^ ' 6* ш эп a n d a n y arm ak al- tu rd u m = m ə n on d an p u l aldırdım », (< > j^ a ltu ru r- ш эп - altu rm ak ). tsJjill U 1 t u r d ı: ^ U 1 1 u r d ı: p a lta r və p altar kim i şeylər ərpindiyi və yıprandığı z am a n d a b e b deyilir, (jj^ f - u ltu ru r-u ltu rm a k ). 0 1 1 u r d ı: o tu rd u , J J( ol эг o ltu rd ı = о a d a m o tu rd u » . B aşqası d a b e b d ir, o ltu ru r - o ltu rm ak ). Bu söz « j j t i 1*лй Ы а iSİ & b ü tü n üm lüg k an ça kolsa, o ltu ru r» ifadəsində də işb n m işd ir, «p altarı m ö h k əm olan h a ra istəsə o tu ra bilər» d em əkdir. Bu söz təm iz ad am ın heç b ir vəchlə ləkələnm əyəcəyini bildirm ək ü ç ü n işb d ilir. İ 1 1 ü r d i: « j J j j İ! Jf ol m a n q a keyik iltiirdi = о m ənim üçü n geyiki tələyə ilişdirdi». Н эг hansı b ir şeyi ilişdirm ək, asd ırm a q d a b e b d ir, {JJ& -<-SLıj&) iltü rü r-iltü rm ək ). Ö 1 d ü r d i: ö ld ü rd ü , « ı s ısj>\ J ol oğrını ö ld ü rd i= o , oğ- ru n u ö ld ü rd ü » . Başqası d a b e b d ir, - uSL»jj3( ö ld ü rü r- ö ldürm ək). 1 1 d u r d ı: endirdi, J( ol anı tağ d ın ıldurdı = о on u d a ğ d a n endirdi». B aşqası d a b e b d ir, ( j j 4' ıl- d u ru r-ıld u rm ak ). Bu söz ü n i b «ısAjAŞ indirdi» şəklində də sö y b n ir. Ö n d ü r d i: « ifj&Z tən q ri o t ö n d ü rd i = tan rı bitki bitirdi». Ö n d ü r d i: J( ol anı əwgə ö n d ü rd i = о o n u evə y önəltdi». U yğurcadır, bu n u o ğ u zlar b ilm əzb r, ( j j - 4 5 ' - ö n d ü rü r - öndürm ək). Divanü lüğat-it-türk 2 6 5 A t ğ a r d ı: a ta m iııdirdi, J** Jf ol m əni a tğ a rd ı= o məni a ta m in d ird i» . Başqası d a b e b d ir, - J b j i j l a tğ a ru r - atğ a rm a k ). О t ğ a r d ı: « ^ Jf ol a t o tğ a rd ı = o, a t o tard ı» . Başqası da b e b d ir, - J b jij f o tğ a ru r-o tğ a rm ak ). U d h ğ u r d ı: oyatdı, Jl ol məni u d h ğ u rd ı = о məni y u x u d an oyatdı», ( j j j ^ j( -J U jc j( u d h ğ u ru r - udhğurm ak). О d h ğ a r d ı: «csJjcjf J( ol am kidin o d h ğ ard ı = о onu xeyli d ü şü n d ü k d ə n so n ra , bir az keçdikdən so n ra anladı», (j j c jf_ j U j b j( o d h ğ a ru r - od h ğ arm ak ). A r ğ a r d ı: y o rd u , ü?f Jf ol atın arğ ard ı = o, atın ı yor- du», ( j l £ J a rğ a ru r - arğ arm ak ). H əm in söz bu şeir p a rça sın d a da işlənm işdir: jlu s jSLJl j j J j j \S __ 1 л u —* Wäf «K ö n q lü m a n q a r k ay nayu, İçtin a n q a r oy n ay u , K əldi m an q a b o y n ay u , O y n ap məni arğ aru r» . K ö n lü m o na qay n ay ır, İçdən ona oynayır, G əldi ш эпэ tə rə f q u ru la ra q , O ynayıb məni y o rdu. (Evin içində sevgilimlə oynaşdığım ız zam an könlüm coşdu, q ay n ad ı, о bəzənərək т э п э sarı gəldi, m əni y o ran a q əd ər oynadı). Y o rd u ğ u n h ər heyvan üçün də bu söz işb n ir. 2 6 6 M ahmud Kaşğari A n ğ a r d ı : a n d içdirdi, J' ol anı a n ğ a rd ı = о o n a and içdirdi». Bu sözün əsli a n d ğ ard ı» d ır, sü rət üçün J d hərfi düşm ü şd ü r. T an rın ın fəzəltum tə fək k əh u n ayəsin- dəki fəzəltum əslində fəzəliltum o lm alıdır, q ısalıq ü çü n J 1 hərfi d ü şm ü şd ü r, ( j j & ^ - a n ğ a ru r - an ğ arm ak ). Ə 1 w i r d i: cu m du , Jf ol an ın q yüzinqə əlw irdi = o çəkişm əni a n d ıra n b ir sö z b o n u n üzü n ə, ü stü n ə atıldı», ( J j P əlw irər - əlw irm ək233). Ö t g ü r d i: keçirdi, öj* ö trü m k arın ö tg ü rd i = ö tür- m əli o lan şey [mühsil] q arın ı açdı». iS ± J ^ Ö t g ü r d i: g ö n d ərdi, şəxs ü çü n d ə beta deyilir, ö tg ü rü r-ö tg ü rm ək ). İ ç g э r d i: içəri aldı, ü? J ol atın əw gə içgərdi = o, atın ı evə çəkdi». içgərür - içgərm ək). İ ç g э r d i: çuğulladı, J j S a ! ol anı bəggə içgərdi = о o n u bəyə çuğulladı, suçlarını söylədi». B aşqası d a b e b d ir. E d h g ə r d i : «tsJjSjf J( 0 1 kiçik sözüg edhgərdi = o, kiçik, bayağı sözü xoş g ö rd ü , o n u seçdi». ıjjjSjf E d h g ə r d i : b u fe’l əksərən in k a r v a ria n tın d a iş b n ir. « anınq sözin edhgərm ədi = о o n u n sözünü say m adı, tam m ad ı, d in b m əd i» . tjjjSjl E d h g ə r d i : « J ol yaw uz nən q n i edhgərdi = о pis şeyi düzəltdi», ed h g ərü r - edhgərm ək). ı s * £ j Ə r g ü r d i: əritdi, «isaAj! £ 4 m Atalayın qeydinə görə, «<-SUjp =əlwirmək» fe'li təshih edilərək «JL> jİJI=ə]wirmak» şəkliııə salınmışdır ki, bu da onu «alwırmak» kimi oxuınağa imkan verir (DLT. I, 226). Divanü lüğat-it-türk 2 6 7 j JA>' Ə r g ü r d i: yetişdi, çatdı, « j ^ J J ol aşk a ərgürdi = o, ye- m əyə ta m vaxtında, yernək q u rta rm a d a n yetişdi». Нэг hansı b ir şeyə vax tın d a yetişm ək m ən asın d a b u söz sö y b - nir, (Jj&J ərg ü rü r - ərgürm ək). 0 s к i r d i: köhnəldi, ixfi to n əskirdi = p a lta r köhnəldi, əski oldu». K ö h n ələn hər şey h a q q ın d a bu söz sö y b n ir, ə sk irü r - əskirm ək). Ü ş g ii r d i: 5 ?! Jf ol ıtığ keyikgə ü şg ü rd i= o , itini geyikə qısqırdı». Bir ad am başqasının üzərinə salışdırıldığı zam an b u söz sö y b n ir. Ü ş g ii r d i: CS&j yılan ü şg ü rd i= ilan fit çaldı». İnsanın və kərkəs q u şu n u n fit çalm asına da b e b deyilir. Bu mə- səldə də işlənm işdir: «jjM Ь - o-f uş üşgürsə, ö lü r= kər- kəs q u şu b ir ad am ın üzünə qarşı fit çalsa, bu, uğursuzluq sayılar, həm in a d a m ö b r» , ( j ü ş g ü r ü r - üş- gürm ək). &JjİJLİİ Ü ş к ii r d i: x atırladı, « t J ol u n u tm u ş sözüg ü şk ü rd i = о u n u td u ğ u sözü xatırladı». Bir şeyi xatırlam a m ə q a m ın d a bu söz s ö y b n ir, ( üş kür ür - üş- kürm ək). [Qayda]: Bu bölm ədən təsirli fe’li təsirsiz etm ək istədikdə, yaxud iki f a ib keçmək arzu o lu n d u q d a, fe’b bir t hərfı artırılır və keçm iş zam an şəkilçisinin J d hərfi bu & t ib şəddələnir, о zam an iki ^ t olur. Birincisi Jd-dən çevribn, ikincisi isə sözü təsirsiz edən 2 6 8 M ahmud Kaşğari ^ t-dir. Məsələn: j j ^ söz ü şk ü rd i^ sö zü xatırladı» dem əkdir. üşkürtti» isə «xatırlatdı» dem əkdir. İki fail ib təsirsiz olan fe’b misal o la ra q « c A ^ J ö? ^ 4 a n ın q a tın ar- ğu ttı» cüm ləsini göstərm ək olar. B unun m ənası « o n u n atı- nı y o rd u rd u » dem əkdir. B unun b aşq a bir növü də vardır: « j i j i j f - J a rğ u rtu rd ı» və ü şk ü rtü rd i» kim i. F əq ət bu, d o ğ ru deyildir, d o ğ ru su ilk şəklidir. Ö r p э ş t i: ürpəşdi, « J ^ i J ö J эгэп örpəşti = ig id b r b ö lü k -b ö - lük o lu b hirslənərək b ir-birinin üzünə q ab ard ılar» . Baş- qası d a b e b d ir, örpəşür-örpəşm ək). H əm in söz bu şeir p arça sın d a d a işb n m işd ir: j ----- t J ü J j —“ jj ! (j^ji (_Ш Jiuı jLjj CijI IjI Lf^ s s «Ə rən a rığ örpəşür, Ö çin, kəkin irtəşür, S akal tu tu p tartışu r, K öksi a ra o t tütər». Ə rlər y am an q ab arırlar, Öc, xınc alm aq üçün d id işirb r, S aq q a lların d a n tu tu b d artışırlar, Н эг kəsin sinəsində alov yanır. (A d a m la r qəzəblə bir-b irinin üstünə cum ur, heyfini, xıncını alm aq üçün didişir, s ü p ü r b ş ir b r , b ir-birinin saq q alın d an yapışıb d a rtırla r, sanki h ər birinin k ö k sü n d ə bir tonqal yanır). Divanü lüğat-it-türk Yüklə 114,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|