Fİrarperest yazan: Elif Şafak Yayın hakları

   
     Bu Bir U2 Yazısıdır! 
   
 
 
   
U2'nun müziği ile tanışmam üniversite yıllarıma uzanır. Gerçi The 
Joshua  Tree  albümünden  "With  or  Without  You"  ve  "I  Still  Haven't 
Found  What  I'm  Looking  For"  şarkıları  beni  kalbimden  fena  halde 
yakalamıştı.  Ama  benim  için  esas  dönüm  noktası  1991  senesi  oldu. 
Achtung Baby yeni çıkmış. Daha karanlık, damardan, cesur bir hava var 
tüm albümde. Evde, yolda, kantinlerde sürekli "ONE"  dinliyorum.  Deli 
gibi, döne döne. Sarmallar halinde kavrıyor ritmi ama en çok da lirikleri. 
   
Araf  romanında  anlattığım  Ömer  karakteri,  sevdiği  her  şarkıyı  üst 
üste  onlarca,  bazen  yüzlerce  kez  dinleyebilen  bir  tuhaf  adamdır.  O 
tipleme  biraz  da  benim  aslında.  Öyle  dinlerim  sevdiğim  müzikleri. 
Takılmış  plak  gibi.  Bir  değil,  bin  kez  defalarca  çalabilirim,  hiçbir 
"tekrar" aynı değildir. Her yeni çalışta yeni bir şey yakalarsın. Sana bunu 
yaptıran müzikle aranda bir sır vardır. Kimseye anlatamazsın. 
   
İşte o dönem ben de aynen öyle dinliyorum "ONE" şarkısını. Bono 
her  ne  kadar  daha  sonra  sözleri  yazarken  iki  Almanya'nın  yeniden 
birleşmesinden  etkilendiğini  söylese  de,  insanlığın  pek  çok  haline  uyan 
bir  parçadır  bu.  Grubun  seyrüseferinde  önemli  bir  kırılma  noktasıdır. 
Sanat  ve  siyasetin  muazzam  bir  sentezidir.  Hepimiz  "Bir"iz,  ama 
hepimiz aynı değiliz. Birbirimizi taşıyoruz, taşıyoruz... 
   
Zaman içinde U2'ya olan sevgim ve düşkünlüğüm zikzaklar çizdi. 
Kimi  albümlerini  kimilerinden  daha  çok  sevdim,  daha  fazla  dinledim. 
Kimi  kampanyalarını  isabetli,  kimi  tavırlarını  gönlüme  uzak  buldum. 
Ama  seneler  içinde  U2'ya  olan  ilgim  hiç  azalmadı.  Dakika  başı  yeni 
grupların,  her  dem  yeni  sound'ların  çıktığı  bir  ortamda  onlar  kalıcı 
olmayı başarmakla kalmadılar. Aynı zamanda sosyal sorumluluk, insan 
downloaded from KitabYurdu.org

152 
 
hakları,  eşitlik  ve  evrensel  adalet  gibi  konularda  tutarlı  bir  duyarlılık 
gösterdiler. Bu yanlarını hep sevdim, önemsedim. 
   
360  konserleri  grubun  seyir  defterinde  yepyeni  bir  sayfa  açtı.  Bu 
sayfanın Londra konseri ayağını izledim. Ve o konserden ağzımda buruk 
bir  tat  kaldı.  Alıştığı  suların  rahatlığında  yüzen  bir  U2  gördüm  orada. 
Kendini yenileme, hatta anlatma gereği dahi duymayan. Mesafeli. 
   
Ne  var  ki  İstanbul  konserinde  gördüğüm  U2  çok  daha  başkaydı. 
İstanbul  konseri  Londra  konserinden  bence  on  kat  iyiydi.  Bu  sefer 
seyirciyle  diyalog  kuran,  anlamaya  ve  anlatmaya  çalışan  bir  U2  vardı 
karşımızda. Eski sevdam alevlendi. 
   
Güzeldi konser. U2 İstanbul'a, İstanbul U2'ya pek yakıştı. 
   
Peki  biz  onlara  nasıl  göründük  acaba?  Konser  hakkında  çok  şey 
yazıldı, ama bu soru nedense pek akıllara gelmedi. Bir an için devasa bir 
göz  olup  sahnenin  üzerine  yerleştiğinizi  farz  edin.  Kocaman,  modern, 
muazzam bir stat göreceksiniz. Ve on binlerce insan. Genci, orta yaşlısı, 
kadını,  erkeği,  pırıl  pırıl,  heyecanlı.  Burası  Müslüman  dünyanın  incisi 
Türkiye.  Hiçbir  yere  benzemeyen.  Nevi  şahsına  münhasır.  Bir  an  için 
kendinizi Bono'nun yerine koyun şimdi. O 360 derece kameradan bakın 
etrafa. Ne göreceksiniz? Referandum öncesi gerilmiş bir ortam! 
   
Birbirini  kolayca  yaftalayan,  uzaktan  damgalayan,  kavramsal 
kamplara  bölen,  kendine  yakın  bulmadığı  isimleri  anında  çizen 
reflekslerden  uzak  durmak  zorundayız.  Ben  bu  referandumda  ne  oy 
vereceğimi 
bilerek 
açıklamadım. 
Etraftaki 
gerginliği 
ve 
tahammülsüzlüğü  gördükçe  doğrusu  içimden  oy  kullanmak  bile 
gelmiyor bazen. İster "evet" deyin bu referandumda, ister "hayır" ama ne 
olur  bir  tek  şeyi  unutmayın!  Sadece  "evet"  diyenlerden  müteşekkil  bir 
toplum da, sadece "hayır" diyenlerden müteşekkil bir toplum da benzer 
biçimde  tek  renkli,  tek  sesli  ve  boğucudur.  Aynılıktan  beslenen  her 
sistem eninde sonunda tahakküme kayar. İnsanoğlu insan olabilmek için, 
yani olgunlaşabilmek için, kendine benzemeyene muhtaçtır. Demokrasi, 
downloaded from KitabYurdu.org

153 
 
demokrasi olabilmek için çok sesliliğe muhtaçtır. 
   
Öyleyse,  bu  referandumda  "hayır"  diyenlerin  "evet"  diyenlere, 
"evet"  diyenlerin  de  "hayır"  diyenlere  ihtiyacı  var.  Mademki  insanız. 
Mademki  bu  bir  demokrasidir.  Mademki  hepimiz  "Bir"iz  ama  hepimiz 
aynı değiliz. Birbirimizi taşıyoruz, taşıyoruz... 
   
downloaded from KitabYurdu.org

154 
 
   
 
   
   
downloaded from KitabYurdu.org

155 
 
   
     Kendine Rağmen Sanat 
   
 
 
   
Sağlığına  dikkat  etmemek  bir  sanatçı  hastalığıdır.  Üstelik 
bulaşıcıdır.  Bu  hastalığa  yakalananlar  kendilerini  lime  lime  edip 
hırpalayarak  yaşar.  Doğu,  Batı,  Kuzey,  Güney...  Geçmişte  ve  bugün 
hangi  yöne  giderseniz  gidin,  bedenine  eziyet  etmeyi  vazife  bilen 
birtakım  sanatçılara  rastlarsınız  muhakkak.  Ressamlar,  şairler, 
müzisyenler, yazarlar, karikatüristler, film yönetmenleri... Bakar bakmaz 
tanıyabilirsiniz  onları.  Yaşları  genç  bile  olsa  yaşlı  bakar,  yaşlı 
konuşurlar. Mutlu bile olsalar mutsuz bakar, mutsuz konuşurlar. 
   
İşin  tuhafı  bu  hastalığa  yakalanıp  da  durumundan  şikâyetçi  olan 
pek yoktur. Tam tersine, kendini yıprattıkça daha çok, daha hızlı, daha 
delice  yıpratmak  ister  insan.  "Kendine  rağmen  yaşamak"  bir  sanattır. 
Bilen bilir. Yıkıcı, yakıcı, hoyrat ve haşin bir enerji topudur ki ellerinin 
arasında  topaç  gibi  çevrilir.  Böyle  yaşar  kimileri.  Zımpara  kâğıdı  gibi 
kullanırlar  yüreklerini.  Sırf  incitmek  için  sevdiklerini.  En  çok  da 
kendilerini. Dillerinin altında buzdan bir hançer taşıyan insanlar vardır. 
Sinek  gördü  mü  kaçırmayan  kurbağa  gibi,  onlar  da  bir  fırsat 
çıkmayagörsün  hızla  çıkarır  dillerini;  yanlarındaki  insanı  durduk  yerde 
iğneler,  sevgililerini  acıtırlar.  Boş  zamanlarında  ya  da  yalnız 
kaldıklarında kendilerini kanatan insanlar vardır. Elleri, dizleri, yürekleri 
görünmez  yara  bantlarıyla,  sargılarla  kaplıdır.  O  görünmez  yaraları 
görebilmek için onlardan biri olmak gerekir. 
   
Fransa'nın gelmiş geçmiş en büyük yazarlarından Jean Paul Sartre 
günde iki paket sigara içer, aralarda boş kaldıkça bir pipo yakmayı ihmal 
etmezdi. Konuşmayı seven bir adamdı; kelimelerini dumanla taçlandırıp 
öyle  havaya  salıveren...  Sık  sık  içki  içer,  hızını  alamadığı  günlerde 
downloaded from KitabYurdu.org

156 
 
amfetamin ve benzeri kimyasallar tüketirdi. Beyniyle deneyler yapmaya 
kalkar, beynini bir deney hayvanı gibi incelemeye alırdı. Uçuktu. Zordu. 
Kadınları anladığı, hatta sevdiği şüpheliydi ama kadınlar tarafından çok 
sevildi.  Bedenini  hep  hor  kullandı.  Birçok  yazar  gibi  o  da  bedenini 
beynine  amade  yaptı.  Tüm  ömrü  boyunca  sarhoş  kalmaya  çalıştı;  bu 
dünyaya  ayık  gözlerle  bakmaya  tahammül  edemiyormuşçasına. 
Şimdilerde  ise  Fransa'da  yazarın  posterleri  basılırken  elindeki  sigara 
bilgisayarda siliniyor. Gençler ondan etkilenip sigaraya özenmesin diye 
Sartre'ın elinden düşmeyen sigarası resimlerinden kaldırılıyor. 
   
Balzac  ve  kahvesi,  Camus  ve  sigarası...  KRSK,  yani  "Kendine 
Rağmen  Sanat  Kulübü"nün  müdavimleri  durmayı  bilmezler  ve  bilseler 
bile zaten durmak istemezler; sigarayı, kahveyi ve aşkı bağımlılıkla talep 
ederler. Bağımlılıkla ve bencillikle. Ve bir de sık sık hayal ile hakikat, 
ölüm ile yaşam, dünyevi ile uhrevi arasındaki o incecik sınırda gezinmek 
isterler.  Daha  da  zorlamak  için  kalıpları,  gözlerini  bir  ipek  eşarpla 
bağlayıp,  ellerini  iki  yana  açarak,  ipte  cambaz  gibi  yürürler  hayatın 
kıyısında... ha düştü ha düşecek.... 
   
"Nereden biliyorsun bunları?" diye sorarsanız bir sürü teorik cevap 
verebilirim  size.  Kitaplardan,  filmlerden,  romanlardan  örnekler...  Ama 
hepsinin  ayağı  azıcık  havada  kalır.  Hepsi  tüyden  bir  bulut  gibi  süzülür 
eğer  bir  şeyi  daha  eklemezsem:  "Kendimden."  Kendimden  biliyorum. 
Kendi hallerimden. 
   
Senelerce  her  kitabımı  kendimi  yıpratarak  yazdığım  ve  bedenimi 
ihmal  etmeyi  marifet  saydığım  ve  etrafımda  buna  benzer  daha  nice 
sanatçı vakası gördüğüm ve onların da serüvenlerine tanıklık ettiğim için 
aşinayım  bu  yaşam  tarzına.  Sigara,  kahve,  sigara,  kahve...  eşliğinde 
günler,  haftalar,  aylar,  mevsimlerce  kapanarak  yazmak  ve  bedenini, 
değil  sağlıklı  ya  da  dinç  kılmak,  neredeyse  "öteki"  belleyerek  itmek, 
ötelemek...  "Beyni"  tahta  oturturken,  "bedeni"  küçümsemek...  Pinhan'ı 
yazarken  ana  gıdam  kahve  ve  sigaraydı.  Mahrem'i  yazarken  çubuk 
downloaded from KitabYurdu.org

157 
 
kraker  ve  sigara.  Araf  ı  yazarken  yeşil  elma  ve  sigara...  Böyle  böyle 
yazıldı romanlar. Şimdi sigarayı seneler evvel bırakmış, kahveyi çoktan 
azaltmış  vaziyette  mutfakta  çocuklarıma  havuçlu  brokoli  çorbası  ya  da 
vitaminli  portakal  suları  hazırlarken  o  eski  halim  geliyor  gözümün 
önüne. Uzaktan el sallıyoruz birbirimize.... 
   
"N'aber  görüşmeyeli?"  diyor  eski  halim  gözlerini  kısarak. 
"Bakıyorum  artık  sigarasız  yazıyorsun.  Sen  de  mi  uydun  yoksa  toplu 
yasağa? Sen de mi uydun bu sağlıklı beslenme-yoga-detoks modalarına? 
Kereviz suyu içerek roman yazılır mı?" 
   
Cevap  vermiyorum.  Çünkü  biliyorum  ki,  ne  desem  yanlış 
anlayacak,  ne  söylesem  kızacak.  Çünkü  biliyorum  ki,  hırçın  olmayı 
sevdiği için hırçın kalacak. 
   
Doğru,  aylarca  ekşi  elmayla  beslenerek  roman  yazmıyorum  artık. 
Üstelik  sigarasız  da  yazmanın  mümkün  olduğunu  öğrendiğimden  beri 
sayfalar  daha  kolay  akıyor.  Gene  de  ne  zaman  dumanlı  hayat  tarzına 
sahip ve "kendine rağmen yaşayan bir sanatçı" görsem, yanına yaklaşıp 
avuçlarımın içinde saklamak istiyorum güm güm atan yüreğini. Eflatun 
bir mücevher gibi. O hırçın enerjinin nasıl da kıymetli ve sahici, ama bir 
o  kadar  deli  ve  kişiyi  yok  edici  olduğunu  bildiğimden  şefkatle 
bakıyorum.  Ama  bunları  anlatamıyor,  hislerimi  kendime  saklıyorum. 
Çünkü  biliyorum  ki,  şefkat  "Kendine  Rağmen  Sanat  Kulübü"nün 
üyelerinin  en  sevmediği  şeydir.  Ve  sen  ne  dersen  de,  onlar  kendi 
yakıtlarını tüketinceye kadar bu şekilde yaşamaya devam edecektir. 
   
downloaded from KitabYurdu.org

158 
 
   
     Öteki Kadın 
   
 
 
   
Öteki kadın? Peki ya onu ne yapacağız? 
   
Soru önemli. Soru aslında hepimizin hayatında yer etmiş, içimize 
sinmiş. Bir kadının evliliği aksıyorsa, bir şeyler fena halde tökezlemeye 
başlamışsa, üçüncü bir insan değildir bundan sorumlu  olan. "Bir başka 
kadın", varsa şayet, sadece bir sonuçtur, sebep değil. 
   
Aslında  öteki  kadın  meselesi  sadece  çatırdayan  evliliklerde  değil, 
hayatımızın her anında, her adımında çıkıyor karşımıza. Erkeklerin belki 
de  kolay  kolay  anlayamayacakları  bir  zihinsel  bölünmeyle  bakıyor 
kadınlar  birbirlerine.  Nedense  hep  kıyaslıyoruz  kendimizi  başkalarıyla. 
Araya mesafeler koyarak. Kategoriler üzerinden. Ben bu halimize "Öteki 
Kadın Fobisi" diyorum. 
   
Bu  fobi  her  sınıftan,  her  kesimden  kadını  yakalıyor.  Eğitimli 
olanımızı da etkiliyor, eğitimsizi de. Kentliyi de, köylüyü de. Türbanlıyı 
da, türbansızı da. Gün içinde, sokakta, işte, lokantalarda, başka kadınlara 
dikkatli dikkatli bakıyor, ayrıntılara takılıyoruz nedense. Merak ediyoruz 
acaba  "o  kadın"  bizden  daha  mı  mutlu,  daha  mı  şanslı,  daha  mı  güzel, 
daha mı "daha"? 
   
Amerika'da ders verdiğim yıllarda, son derece başarılı, yaratıcı bir 
akademisyen  olan  ve  o  günlerde  bir  bebek  dünyaya  getiren  bir 
arkadaşımı  ziyarete  gitmiştim.  O  zamanlar  ben  kendimi  ömür  boyu 
bekâr kalmaya namzet biri olarak görmekteydim. Arkadaşım ise benden 
farklı bir şekilde düzenli bir hayat, bir yuva kurmuştu. 
   
O  gece  onu  rüyamda  gördüm.  Evinde,  tül  perdeler  arasında 
geziniyordu  mütebessim,  güzel  mi  güzel.  Ertesi  sabah  ben  daha 
kendisine  rüyayı  anlatmadan  ondan  bana  bir  mesaj  geldi.  "Biliyor 
downloaded from KitabYurdu.org

159 
 
musun,  dün  gece  seni  rüyamda  gördüm.  Kitaplar  ve  kütüphaneler 
arasında oturuyordun. Bağımsız, başına buyruk..." 
   
Birbirimize rüyalarımızı anlatınca gördük ki, kafamızda kategoriler 
çıkarmışız.  Ben  onu  "evli,  barklı,  çocuklu,  düzen  sahibi  kadın" 
yapmışım.  O  beni  "ayakları  üzerinde  duran,  bekâr,  özgür  kız"  yapmış. 
Halbuki  bugün  geldiğimiz  yere  bakıyorum,  ikimiz  de  ne  annelikten  ne 
kariyerden  vazgeçtik.  Ne  kadar  yakın  duruyoruz.  Belki  ta  o  zaman  da 
öyleydi,  ama  biz  göremedik.  Dayanamadık,  adeta  bir  refleks  halinde, 
tamamen iyi niyetlerle, "öteki kadın" yaptık birbirimizi. 
   
Çocuk yapan kadının aklı kariyer yapanda, kariyer  yapan kadının 
aklı çoluk çocuğa karışanda. Hangi yolu seçersek seçelim, aklımız daima 
beriki  yolda  kalacak  galiba.  Rüyalarımıza  giriyor,  hemcinslerimizle 
ilişkilerimizi etkiliyor, kendi kendimize bakışımızı biçimlendiriyor öteki 
kadın. 
   
Ne  yaparsak  yapalım  hep  kıyaslıyor,  kıyaslayınca  eksiklik 
duyuyoruz.  Aslında  her  birimiz,  kim  olursak  olalım,  sürekli  öteki 
kadının yerinde olmayı istiyoruz. 
   
downloaded from KitabYurdu.org

160 
 
   
     Biraz Sadi, Biraz Sontag 
   
 
 
   
Tarihçi Alberto Manguel'in aktardığı bir hikâye var. Diyor ki: 
   
XI.  yüzyıl  başında  İran'da  kitaplara  son  derece  düşkün  bir  şah 
yaşardı. Günün birinde uzun ve uzak bir sefere çıkması icap etti. Başka 
şahlar ya da sultanlar olsa, muhtemelen böyle durumlarda saraylarından, 
rahatlarından  ya  da  cariyelerinden  ayrılacaklarına  üzülürlerdi,  ama  bu 
şah  kitaplarından  ayrılacağına  üzülüyordu.  Kütüphanesinden  ve  çok 
sevdiği  elyazmalarından  kopmak  istemiyordu.  Toplam  117  bin  kitabı 
vardı. 
   
Sonunda kitaplarını da beraberinde götürmeye karar verdi ve daha 
evvel  duyulmamış  bir  şey  yaptı.  Dört  yüz  deveyi  arka  arkaya  dizerek 
hepsine  çuvallarla  kitap  yükledi.  Develer,  harf  sırasına  göre  sırtlarına 
konulan  kitapları  taşıyarak  şahla  beraber  sefere  çıktı.  Dağları,  ovaları 
onunla beraber kat ettiler. Böylece şah yol boyunca ne zaman bir kitaba 
ulaşmak  istese,  o  harfi  taşıyan  deveyi  bulup  eseri  kolaylıkla  çekip 
alabiliyordu. 
   
Kitapları bu kadar tutkuyla seven kaç yönetici var acaba şimdi tüm 
dünyada? 
   
 
 
   
Şark klasikleri geliyor aklıma. Sürekli seyahat eden, okumak kadar 
yolculuklara  da  önem  veren,  velhasıl  "çok  gezen  mi  bilir,  çok  okuyan 
mı" ikilemine inanmayan ünlü şair, âlim ve filozof Sadi'yi düşünüyorum. 
Diyor ki Bostan'da: 
   
Şairin  biri  mecliste  olmayan  biri  hakkında  dedikodu  etmeye 
başlamıştı.  Orada  bulunan  bir  âlim  dönüp  sözünü  kesti.  "Benim 
downloaded from KitabYurdu.org

161 
 
yanımda" dedi, "onun bunun kötülüklerini sayıp beni de onun hakkında 
fena  fikirlere  sevk  etme.  Farz  edelim  ki  bahsettiğin  adamın  itibarı 
eksilmiş  olsun.  Farz  edelim  ki  senin  lafların  ondan  bir  şeyler  alıp 
götürmüş  olsun.  Fakat  bu  eksilen  şey  senin  mertebene  eklenecek  değil 
ki...  Bir  başkasının  gözden  düşmesi  sana  ne  kazandıracak?  Hiç  kimse 
için fena söyleme. Yoksa fenayı kendine düşman edersin." 
   
Sadi'den kulaklarımıza küpe olması gereken altın bir nasihat. Hem 
de The Secret'tan yüzyıllar önce söylenmiş. 
   
Gene Sadi'den sevdiğim bir nasihat var. Diyor ki: 
   
Hayatta bir an evvel başarmak istemek iyi bir şey değildir aslında. 
Zira "Kolay elde edilen şeyler uzun sürmez.Bağdat'ta bir fırından günde 
yüz  kâse  çıkarken,  Çin'de  tek  bir  seramik  kâse  üretmek  kırk  yıl  alır. 
Hangisi  daha  değerlidir?  Yumurtasından  yeni  çıkmış  bir  civciv  kendi 
gıdasını  bulup  yerken,  bir  bebek  yıllar  boyu  bakıma  muhtaç  kalır. 
Birincisi bakışlarını asla yerden ayırmazken, ikincisi içeride yıldızlar ve 
galaksiler barındırabilir." 
   
Emek,  emek,  emek...  Yaptığımız  her  işte  ve  her  zaman  ortaya 
çıkan  sonucun  kalitesini  belirleyen  en  büyük  kriter,  ona  verdiğimiz 
emek. Çalışmak ve emek kısmı tamam da, peki insan yaratıcılığını nasıl 
besler? Fikirlerini ve beynini nasıl  zinde tutar? Proust  açısından bunun 
iki  ayrı  cevabı  var.  Dünya  edebiyatının  gelmiş  geçmiş  en  önemli 
kalemlerinden  Proust'a  göre  fikirler  iki  ayrı  biçimde  mayalanırdı:  "Acı 
veren fikirler" ve "acısız fikirler." 
   
Acısız  fikirler  entelektüel  ve  akademik  gelişme  için  önemlidir. 
Ama mesele sanat ve edebiyat ise işte o zaman acılı fikirlere ihtiyaç var. 
Bir  yerlerde  bir  yaran  olacak,  canını  yakan  bir  kıymık,  hani  işlemiş 
etine, sızlar derinde ince ince. Çıkarsan çıkaramazsın,  atsan atamazsın. 
Bir  yerlerde  bir  yara  izin  olacak,  ara  ara  nükseden  eski  bir  sancı, 
kanayan  bir  yara.  İllaki  bir  hoşnutsuzluk,  bir  huzursuzluk,  bir 
hazmedememe  halin  olacak.  İllaki  bir  uyumsuzluk  olacak  seninle 
downloaded from KitabYurdu.org

162 
 
yaşadığın  dünya  arasında.  Mutluluk  beden  için  iyidir,  sağlıklıdır,  ama 
mesele  bedeni  değil  de  beyni  geliştirmekse  eğer,  o  zaman  mutluluktan 
değil, ancak hüzünden hayır gelir! 
   
Ve  işte  bir  yorum  da  Susan  Sontag'dan.  Dünyanın  en  önemli 
entelektüellerinden  biri  olarak  gösterilen  rahmetli  Sontag  bir 
makalesinde  yaratıcı  insanların  melankoliye  olan  eğilimlerini  deşmişti. 
Üstelik  aşk  üzerinden.  Sadece  onların  mı?  Herkesin.  "Modern  aşk 
kültürü  işte  tam  da  bu  noktada  giriyor  devreye.  Kendimizi,  duyguları 
yaşama gücümüz açısından sınadığımız ve yetersiz bulduğumuz başlıca 
alandır bu." 
   
Öyleyse  gelin  yaratıcı  işler  yapmanın  formülünü  Doğu'dan  ve 
Batı'dan  bir  sentezle  yazalım.  Biraz  Sadi,  biraz  Sontag,  biraz  Proust 
katınca  beynimizdeki  kazanın  içine,  şöyle  bir  şey  çıkıyor  ortaya: 
Yüreğimizin çıktığı her sefere –yol ne kadar uzun ve çetin olursa olsun– 
kitaplarla gitmek, okuyarak kendimizi geliştirmek; kimse hakkında kötü 
laf etmemek ve mümkün mertebe kendi işimize, kendi içimize bakmak; 
hüzünden,  fikirlerden  ve  aşktan  daima  ilham  almak;  ve  her  işe 
muhakkak  emek  vermek.  Her  resme,  her  filme,  her  kitaba,  ürettiğimiz 
her işe... 
   
downloaded from KitabYurdu.org

163 
 
   
 
   
   
downloaded from KitabYurdu.org

164 
 
   
     İçinde Yaşadığın Şehri Görememek 
   
 
 
   
Hızlı ve hırçın bir koşuşturma içindeyiz çoğu zaman. 
   
Yapılacak  işler,  bitirilecek  ödevler,  gidilecek  yerler,  edinilecek 
payeler,  tırmanılacak  basamaklar  bir  türlü  bitmiyor.  İstanbul'da  zaman, 
su gibi, maden gibi, ekmek gibi kıt bir kaynak olmuş; bize yetmiyor. 
   
Güne  ne  kadar  erken  başlarsak  başlayalım  evden  hep  telaş  içinde 
çıkıyoruz. Ve ne kadar acele edersek edelim, azalmıyor bu telaşımız. Bir 
iş  biter  gibi  oluyor,  ardından  hemen  yeni  bir  iş  çıkıyor.  Ha  bire  geç 
kalıyoruz;  yetişemiyor,  yetinemiyoruz.  Bedenimiz  ter  içinde  koşarken, 
zihnimizin  kancaları  bir  yerlere  takılıp  kalıyor.  Ya  geçmişe  gidiyor 
aklımız  ya  geleceğe  kayıyor.  Ya  başlıyoruz  "Geçmişte  kim  bana  ne 
demişti, filanca tarihte şöyle mi olmuştu, yoksa böyle mi olmuştu?" diye 
çetele tutmaya, gereksiz hatıralar arasında boğulmaya, aynı mizansenleri 
kafamızda  tekrar  ve  tekrar  kurmaya...  Ya  dönüyoruz  gelecekle  ilgili 
planlara, senaryolara, şahsi hayallere, gayelere... 
   
Zihnimiz  durmadan  ya  geçmişte  ya  gelecekte  takıldığı  için  bizler 
aslında  hemen  hemen  hiçbir  zaman  şu  "an"da  duramıyoruz.  Türkçede 
zaman  ekleri  bu  kadar  zengin  olsa  da  bizim  hayatımızda  "şimdiki 
zaman" ebediyen eksik gibi. Şu andan mahrum kalmışız ama haberimiz 
yok. 
   
Ve  söyleniyoruz  bol  bol.  Şikâyet  etmek,  en  sevdiğimiz  dil 
jimnastiği. 
   
Hem bireysel hem kolektif düzlemde. Konuşma yeteneğimizi iltifat 
etmek, takdir belirtmek ya da duygularımızı dillendirmek için değil, aynı 
şikâyetleri  yinelemek  için  kullanmayı  tercih  ediyoruz.  Ne  vakit  bir 
taksiye  binsek,  başlıyor  taksi  şoförü  şikâyete.  Ne  vakit  bir  fatura 
downloaded from KitabYurdu.org

165 
 
yatırmaya  gitsek  hır  çıkıyor,  tartışma  çıkıyor  kuyrukta.  Birbirine 
çatıveriyor insanlar. 
   
Bağırarak medeniyet dersi vermeye kalkan şık hanımlar da oluyor. 
Trafikten, pahalılıktan, hükümetten, muhalefetten, birbirimizden, en çok 
da İstanbul'dan şikâyet ediyoruz biz bu şehrin sakinleri. Bazen bana öyle 
geliyor  ki,  birbirimize  bağırmak  için  fırsat  kolluyoruz.  Öndeki  araba 
hatalı  sollasa,  kuyruktaki  adam  önümüze  geçmeye  kalksa,  marketteki 
kasiyer  bir  ürünün  fiyatını  pahalı  yazsa,  sesimizi  yükseltmek  için  bir 
fırsat geçiyor elimize. 
   
Bir  bardak  suda  nice  fırtınalar  koparıyoruz.  Sinirlerimizi  tel  tel 
ayırıp,  küçümen  denizciler  misali  kâğıttan  kayıklara  bindirerek,  o 
fırtınalarda harap ede ede... 
   
 
 
   
Mevlânâ  şu  yaşadığımız  hayatı,  bir  dağın  eteğinde  durup 
haykırmaya ve sonra kendi sesimizin yankısını duymaya benzetiyor. Ne 
söylüyorsak,  ağzımızdan  hangi  kelimeler  çıkıyorsa,  dağ  er  ya  da  geç 
aynen  iade  ediyor.  Nasıl  bir  enerji  veriyorsak  kâinata,  bize  misliyle 
dönüyor.  Telaş  ettikçe  telaşımız  artıyor.  Kızdıkça  kızgınlığımız 
katmerleniyor. 
   
Dağ  bizi  bize  yansıtıyor.  Bu  yüzdendir  ki  hayata  hep  komplolar, 
şüpheler,  vesveselerle  bakan  insanın  evhamları  dinmek  bilmiyor.  Bu 
yüzdendir  ki  ha  bire  birilerini  ötekileştiren  insan  için  aslında  herkes 
potansiyel  öteki  olarak  kalıyor.  Husumet  ve  rekabetin  diliyle  konuşana 
kendi sesinin yankısı gene husumet ve rekabet olarak geri geliyor. 
   
Sonra nasıl oluyorsa bunca hayhuy içinde bir an durup, kendimize 
minnacık  soluklanma  parantezi  açıp  da  etrafa  bakabildiğimizde,  tüm 
ihtişamıyla  gözümüzü  alıyor  İstanbul.  Şehri  aniden  fark  ediveriyoruz. 
Bir  dolmuşun  penceresinden,  bir  lokantanın  masasından,  bir  sahil 
kenarından ya da  evimizin penceresinden baktığımız ve gördüğümüz o 
downloaded from KitabYurdu.org

166 
 
nadir  anlarda  İstanbul  muazzam  bir  sürpriz,  beklenmedik  bir  hediye 
paketi gibi dikiliveriyor karşımıza. Şaşırıyoruz. 
   
İçinde  yaşadığımız  şehri  görmeden  yaşadığımızı  anlıyor, 
dalgınlığımızdan  utanıyor  ve  adeta  af  dilercesine  İstanbul'a  methiyeler 
düzüyoruz.  "Böyle  güzel  şehir  yeryüzünde  yok!"  diyoruz.  "Bunca  yer 
dolaştım, hiçbir memlekette İstanbul gibi bir şaheser görmedim!" 
   
İstanbul  dinliyor  iltifatlarımızı.  Biz  ki  şikâyette  cömert,  iltifatta 
cimri  davranıyoruz,  İstanbul  duyuyor  ender  övgülerimizi.  Hiçbir  şehir, 
sakinlerini bu kadar hırpalayıp, sakinleri tarafından bu kadar hırpalanıp, 
gene de böyle diri ve güzel kalamaz kolay kolay. 
   
İstanbul  bir  muamma.  İstanbul  başlı  başına  bir  bilmece  gibi 
duruyor  hayatımızın  ortasında.  İç  çekerek  bakıyoruz  bu  bilmeceye. 
Derinden hissediyoruz enerji dolu gizemini. Ama sonra soluklandığımız 
parantez  kapanıveriyor,  yapacak  işler  çekiştiriyor  kolumuzdan.  Bir 
yerlere  geç  kaldığımız  endişesiyle  ayaklanıyoruz.  Ve  gene  başlıyor 
bitimsiz, kör bir koşturmaca... 
   
downloaded from KitabYurdu.org

167