Fİrarperest yazan: Elif Şafak Yayın hakları

   
     Hırs Var, Bir de Hırrrs Var... 
   
 
 
   
Bir kıtadan bir kıtaya uçan yolcuların el bavullarından pek çok şeyi 
çıkartıyorlar artık. Sıvı  malzemeler,  parfüm şişeleri, hatta saç jöleleri... 
Malum, birer birer alınıyor çantalardan. Bence bunlara ek olarak bir de 
Dil  Muhafızları  konulmalı  havaalanlarına.  Şöyle  iriyarı,  ızbandut  gibi, 
gözlüklü, sert ve ciddi çehreli, entelektüel tipler... Ellerinde kelebek ağı 
gibi  incecik  ağlar  ve  plastik  eldivenler.  Dikkatle  açıp  bakıyorlar 
yolcuların bavullarına. Meğer kelime avına çıkmışlar. Hangi kelimeleri 
ve  kavramları  bırakmanız  gerektiğini  söylüyorlar.  Hatta  bir  de  kelime 
koklayan kurt köpekleri olmalı. El çantalarımızda taşıdığımız kelimeler 
arasında  sınırdan  geçiş  yapamayacak  olanlar  varsa,  koklayarak 
bulmalılar.  Seyahat  ettiğimiz  ülkelerin  kültürüne  göre  hangi  kelimeleri 
yanımıza alabileceğimizi, hangi kelimeleri taşıyamayacağımızı önceden 
bizlere söyleyen bir muhafız ya da kılavuz olmalı. Çünkü öyle kelimeler 
var  ki,  farklı  ülkelerde  bambaşka  anlamlar  edinmekteler.  İşte  bu 
kelimelerden bir tanesi: Hırs! 
   
Amerika'da  birini  övmek  isterseniz  "Vay  be,  ne  hırslı  adam!" 
dersiniz.  Türkiye'de  birine  hakaret  etmek  isterseniz  "Vay  be,  ne  hırslı 
adam!" dersiniz.  Aynı cümle apayrı iki intiba bırakır  duyanlarda. Aynı 
kelime taban tabana zıt iki anlam doğurur. Gene Amerika'da bir yazarın 
bir  başka  yazarın  kitabına  övgü  vermesi  son  derece  olağan  sayılır. 
Piyasaya  çıkan  hemen  her  kitap  arkasında  benzer  methiyeler  taşır.  Bu 
methiyelere  yakından  bakarsanız,  "hırs"  kelimesinin  ne  kadar  olumlu 
anlamda  kullanıldığını  hemen  fark  edersiniz.  "Bu  son  derece  hırslı 
kitabında yazar, geniş ve zor bir  konuyu ele almış" ya da "Filanca son 
derece hırslı bir yazar; işini tutkuyla yapıyor." Şimdi aynı cümlelerin bir 
downloaded from KitabYurdu.org

200 
 
Türk yazarın kitabının arkasına konduğunu düşünün. "Filanca hırslı bir 
yazar..."  dediğiniz  anda  bu  düpedüz  eleştiri  sayılır.  Attığınız  gül, 
yanlışlıkla taş anlaşılır. 
   
Çoğu  Batı  toplumunda  hırslı  olmak  demek,  "aklına  koyduğunu 
yapmak,  bir  hedefe  odaklanmak,  uğraşmak  ve  azimli  olmak"  demek. 
Bizde  ise  kültürel  kodlar  tamamen  farklı.  Bizde  hırsın  anlamı, 
"tamahkârlık,  maddiyatçılık,  başkalarının  omuzlarına  basmak  ve  en 
önemlisi,  haddini  bilmemek"  demek.  (Halbuki  tarihte  ve  bugün  kendi 
alanında  başarılı  olmuş  sıradışı  insanlara  bakın.  Hiçbiri  "haddini 
bilmemiş"tir  aslında.  Had,  bu  anlamda,  "hudut",  yani  sınır  demektir. 
Tabii ki yaratıcı insan önüne çekilen maddi ve manevi hudutları aşmaya 
gayret edecektir. Sanatçı olup da hırslı olmayana rastlanmamıştır.) 
   
Bizse  hırslı  olduğunu  düşündüğümüz  insanları  bir  kalemde  "hop" 
diye  çiziveririz.  Genele  ve  bütüne  uymayan  renkleri  şöyle  bir  kenara 
itmek  isteriz.  Yaratıcılığı  ve  farklılığı  şüpheyle  karşılar,  her  fırsatta  bir 
burun  sürteriz.  Eski  köye  yeni  âdet  getirenlere  derhal  tepki  duyar,  bir 
alanda  farklı  bir  şey  yapmaya  kalkanları  anında  "hırslı"  olmakla  itham 
ederiz.  Hele  farklı  bir  şeyler  yapmak  isteyenin  yaşı  genç  ise, 
şüphelerimiz  artar.  Hele  bir  dursun  bakalım,  saysın  yerinde.  Hele  bir 
yıllansın  ve  yaşlansın;  emekliliğini  alsın,  delice  fikirlerini  o  zaman 
gerçekleştirmeye  kalksın...  Nüfusu  bu  kadar  genç  olup  da  gençlere  ve 
gençliğe bu kadar az güvenen bir toplum oluşumuz neden? 
   
Her meslek grubu kendi içinde durağan bir adadır aslında. Durağan 
ve tutucu. Diş hekimleri birbirlerini nasıl sevmez ve birbirlerinin yaptığı 
işi asla beğenmezse; her kuaför illaki sözleşmiş gibi saçınızı kendisinden 
evvel  kesen  kuaföre  bir  araba  dolusu  laf  etmeyi  vazife  bellemişse; 
bankacılar  bankacıları,  siyasetçiler  siyasetçileri,  akademisyenler 
akademisyenleri,  gazeteciler  gazetecileri  ve  reklamcılar  da  birbirlerini 
katiyen beğenmezler, sevmezler. Egoların balon gibi şişkin ve yüksekte 
olduğu  meslek  gruplarında  durum  daha  da  vahim  bir  hal  alır.  Mesela 
downloaded from KitabYurdu.org

201 
 
sanatçılar! Mesela yazarlar! 
   
Roman, sanatların en yalnızıdır. İlk sayfadan son sayfaya kadar tek 
başına  yoğun  üretim  gerektirdiğinden  romancılar  hep  kardeşsiz,  "tek 
çocuk" olarak kalırlar. Bizler ekip çalışması nedir bilmeyiz. Başkalarıyla 
ortak  üretmenin  inceliklerine  vâkıf  değiliz.  Kendimizi  bir  hayal 
dünyasının  merkezine  yerleştirip,  oradan  yazıyoruz.  Haftalar,  aylar, 
mevsimler, bazen seneler boyu hayali roman karakterlerimize annelik ve 
babalık  ederek  yaşıyoruz.  Yeterince  semiz  olan  egolarımız  daha  da 
şişiyor  roman  yazarken.  Ben  bu  yaşa  geldim,  bir  romancının  bir  başka 
romancı  hakkında  olumlu  iki  çift  kelime  ettiğine  henüz  pek  tanık 
olamadım  (kıymetli  istisnalar  hariç).  Hele  iki  yazar  benzer  alanlarda, 
benzer  stillerde  yazıyorsa!  Hele  benzer  yaş  gruplarından  ya  da  yaşam 
tarzlarından geliyorlarsa, mümkünü yok birbirlerini beğenmezler! O onu 
"hırslı" olmakla eleştirir, beriki onu "daha da hırslı" olmakla itham eder. 
   
Biz  romancılar  ve  şairler  genelde  birbirimize  "Üç  Sabit  Fiil" 
politikasıyla yaklaşırız: "Görmedim, Okumadım, İlgilenmiyorum." Yeni 
bir yazar mı çıktı piyasaya ya da mevcut bir şair ya da romancı yeni bir 
iş  mi  yaptı,  cevabımız  hemen  hazırdır:  "Görmedim,  Okumadım, 
İlgilenmiyorum." 
Böylece 
kendimizi 
kimseyi 
beğenmemeye 
şartlandırarak  yaşar  gideriz.  Ara  sıra  köşeye  sıkıştığımız  olur.  Mesela 
gazeteci  milleti  muziptir,  tutar  sorar:  "Acaba  hangi  yerli  yazarları 
beğeniyorsunuz?"  O  zaman  yazar  köşeye  sıkışır,  bir  cevap  vermesi 
gerekir  ya,  dikkat  edin  genelde  beğenilen  yerli  yazarlar  çoktan  vefat 
etmiş  yazarlardır.  Romancılar  ve  şairler  birbirlerini  hayattayken  kolay 
kolay  beğenmez,  ancak  tarihte  kalınca  takdir  edebilir.  En  sevdiğimiz 
yazarlar ölü yazarlardır. 
   
Bu kadar mı şartlanmışız birbirimizi beğenmemeye? Bu kadar mı 
ağırımıza gidiyor tek olmamak, biricik olmamak, bu geçici hayaller ve 
hikâyeler saltanatında sultan olmamak? Bir hakikati artık kabul etmemiz 
lazım.  Ne  kadar  evvel  kabul  edersek  o  kadar  iyi.  Kültür  ve  sanat 
downloaded from KitabYurdu.org

202 
 
dünyasında  monarşi  yok  ve  olmayacak.  Ne  bir  yazar,  ne  bir  şarkıcı,  ne 
bir  şair,  ne  bir  karikatürist,  ne  bir  ressam...  Kimsenin  monarşisi  değil 
kültür ve sanat. Sadece siyasi yapılara değil, edebiyat dünyasına da daha 
olgun, daha oturmuş bir demokrasi lazım. 
   
Dil,  sadece  kelimelerden,  cümle  yapılarından,  gramerden  ibaret 
değil. Dil aynı zamanda bir toplumun bireylerinin hayal gücü haritası ve 
düşünce sistematiği demek. "Hırs" var, bir de "heva" var... İkisi aynı şey 
değil.  Başkalarına  kötülük  etmeyen,  kimseyle  bir  derdi  ya  da  kavgası 
olmayan,  sadece  kendi  alanında  işini  iyi  yapmayı  amaçlayan,  bir  tek 
kendiyle rekabet halinde kalan bir "hırslı ve yaratıcı insan" türü var. Her 
alanda.  Etrafımızda.  Gelin  onları  yüreklendirelim.  Birini  hırslı  olduğu 
için yermek yerine, daha da çok üretmeye teşvik edelim... 
   
downloaded from KitabYurdu.org

203 
 
   
     Üslup Meselesi 
   
 
 
   
Gündem  yoğun, hızlı,  renkli ve hep ama hep gergin.  Daha henüz 
bir haberi hazmedemeden bir yenisi düşüyor gazetelere. Bir atışma, bir 
tartışmadır  gidiyor  internet  sitelerinde.  Okumasak,  merak  ediyoruz. 
Okuyunca,  moralimiz  bozuluyor,  ama  kimseye  anlatamıyoruz.  Toz 
duman  içinde  eriyor  tepkilerimiz,  bunca  patırtı  arasında  duyulmuyor 
sözlerimiz. 
   
Sanıyoruz  ki  yalnızız.  Böyle  hisseden  bir  biz  varız.  Sanıyoruz  ki 
herkes  büyük  bir  arenada,  bir  biz  kalmışız  bunun  dışında.  Kenardan 
izliyoruz;  hayretle, kaygıyla, bıkkınlıkla. Sanıyoruz  ki  tek başınayız  ya 
da pek âciziz. Yanımızda eş, arkadaş ve dostla. Öyle değil aslında. Biz 
çoğuz.  O  kadar  çoğuz  ki  farkında  bile  değiliz.  Sokakta,  işyerinde, 
alışverişte,  yaşam  derdinde,  çocuklarını  okutmak  peşinde,  hayatın 
ritmiyle  koşuştururken  bizler  şunu  bir  türlü  söyleyemiyoruz:  Medyada 
ve siyasette bu kadar gerilim, bu kadar hırçınlık, bu kadar huzursuzluk 
istemiyoruz. 
   
Televizyon  haberleri  "tekrar  etmek"  ve  "telaşa  vermek"  üzerine 
kurulu.  En  sıradan  haber  bile  öyle  bir  "eyvah  paniiiiik!"  duygusuyla 
veriliyor  ki,  ekran  karşısında  gerim  gerim  geriliyoruz.  Her  an  bir 
skandal, her saniye bir "flaş flaş flaş" bekliyoruz. Dünyaya az sonra bir 
meteor  çarpacak  duygusuyla  yüreğimiz  ağzımızda  kalakalıyoruz.  Artık 
böyle  bir  şey  Türkiye'de  televizyon  izleyicisi  olmak.  Her  dakika  diken 
üstünde  bakıyoruz  ekrana.  Hani  bir  nükleer  saldırı  da  olsa,  bir  kedi 
ağaçta mahsur da kalsa, aynı "bağıran çağıran" üslupla sunulacak. Bunca 
gürültü  içinde  yoruluyoruz.  Ruhumuz  daralıyor.  Zihnimiz  duraklıyor. 
Hayal gücümüz kuruyor. Nüanslar ve incelikler hızla kayboluyor. 
downloaded from KitabYurdu.org

204 
 
   
Üstelik bir de aptal yerine konuluyoruz. Haberlerde aynı cümleler 
bozuk  plak  gibi  döne  döne  yeniden  vurgulanıyor.  İlk  seferde  idrak 
edemeyeceğimizi düşünüyorlar herhalde. Bir de alt yazıyla geçiyor aynı 
kelimeler. Hem yüksek sesle yapılan tekrarlar, hem ekran altından geçen 
kırmızı  bantlar...  Ne  zaman  böyle  olduk?  Niye  silkinip  çıkmıyoruz  bu 
sarmaldan?  Neden  izleyicisine  güvenmeyen  bir  habercilik  anlayışımız 
var? Romancılığın okulu yok. Ama eğer olsaydı daha ilk derste şu kuralı 
işlemek gerekirdi: "Okurunu kendinden cahil ya da aptal veya duyarsız 
sanma.  Yazarken  okura  tepeden  bakma."  Romancılık  için  önemli  olan 
bu altın kural, televizyonculukta geçersiz mi yoksa? 
   
Tartışmalar,  heyheylenmeler,  polemikler...  Her  akşam  haberleri 
izleyen ortalama bir vatandaşın moralinin bozulmaması mümkün değil. 
Fazla  televizyon  izleyenlerimizin  konuşma  tarzları  da  değişiyor 
kendiliğinden.  Kelime  dağarcığımız  daralıyor.  Üstelik  başlıyoruz  her 
şeyi  defalarca  tekrar  etmeye.  En  basit  kelimeleri  bile  haykırarak 
söylemeye.  Artık  ev  hanımları  sohbet  ederken,  esnaf  dükkânında 
dertleşirken,  öğrenciler  yolda  yürürken  böyle  konuşuyor.  Konuşma 
adabımızı, dinlemenin erdemini ve en önemlisi tevazuyu kaybediyoruz. 
Artık her cümlenin sonuna muhakkak yanıp sönen bir ünlem ekliyoruz: 
"Flaş! Flaş! Flaş!" 
   
Medyada  ve  siyasette  hırçın  bir  üslubumuz  var.  Yazarken  de 
konuşurken de. O buna kızgın, bu ona bıçkın. Nedense hep "farklılıklar 
ve  ayrılıklar  ve  olmazlar"  konuşuluyor.  Hiç  ortak  noktamız  yok  sanki. 
Öyle  bir  davranıyoruz  ki  birbirimize,  ayrı  gezegenlerden  zembille 
inmişiz  gibi.  Bu  toz  duman  içinde  gülümsemek  zorlaşıyor  bazen. 
Yumuşak  başlı  insanlar,  "zayıf"  ya  da  "romantik"  addediliyor  hemen. 
"Ekranda  kavga  ne  kadar  büyürse  reyting  o  kadar  artar"  diyorlar.  Bu 
öyle  bir  önkabul  ki  sorgulamadan  hap  gibi  yutuyoruz  hemen.  Evet, 
gündem yoğun, hızlı ve renkli, ama onu gergin kılan biziz ne yazık ki. 
   
downloaded from KitabYurdu.org

205 
 
   
 
   
   
downloaded from KitabYurdu.org

206 
 
   
     Tesadüfler ki Tesadüf Değildir... 
   
 
 
   
Günler birbirini tutmuyor. Değil günler, saatler birbirini tutmuyor. 
Her anın kimyası başka. Gün içinde dört mevsimden geçiyoruz aslında. 
Mutasavvıfların yüzyıllardır söylediği gibi "her an başka bir şan üstüne 
kurulu." İnsan olmanın kuralı bu. Kâh çıkıyoruz tepelere, devasa enerji 
dalgaları üstünde ustalıkla sörf yapıyoruz. Kıyıdan bizi izleyenler gıpta 
ediyor  maharetimize.  Öyle  bir  hal  geliyor  ki  üstümüze,  değmeyin 
keyfimize. Etrafımıza ışık, inanç ve iyimserlik saçıyoruz. Böyle anlarda 
girişimcilik  yapsak,  en  yenilikçi  hamleleri  gerçekleştiriyoruz.  Böyle 
anlarda  kararlar  almaya  kalksak,  en  cesur  adımları  atıyoruz.  Dünya  bir 
futbol  topu  oluyor  dizimizin  üstünde,  saydırıyoruz.  Bir  deli  enerjiyle 
büyüyoruz,  dışımızdaki  her  şey  minnacık  kalıyor.  Ehemmiyetsiz. 
Etkisiz.  Engellerin  üstünden  atlıyor,  basamakları  üçer  beşer  çıkıyor, 
yorulmak nedir bilmiyoruz. 
   
Kâh  çukurlara  yuvarlanıyor,  en  diplere  iniyoruz.  Gribe  yakalanır 
gibi  alınganlık  hastalığına  yakalanıyoruz.  Derimiz  inceliyor,  direncimiz 
azalıyor.  Başlıyoruz  önümüze  gelene  çatmaya,  kızmaya,  içerlemeye. 
Boyutlar  değişiyor  aniden.  Biz  "küçük"  kalıyoruz,  küçük  ve  yetersiz, 
bizim dışımızdaki her şeyse fazla büyük, fazla ağır,  fazla kallavi, fazla 
işte... Normalde canımızı sıkmayan ayrıntılar büyüteç altına alınmış gibi 
irileşiyor  gözümüzde.  Kıymık,  odun  oluyor  nazarımızda.  Tüy,  kaya 
oluyor  omuzlarımızda.  Damlada  boğuluyor,  meltem  esince  üşütüyor, 
buluttan  nem  kapıyor,  çakıl  taşına  takılıp  tökezliyoruz.  Hani  az  evvel 
dalgaların  üstünde  sörf  yapan  biz  değiliz  sanki.  Ne  oldu  da  pat  diye 
yuvarlanıverdik karamsarlık çukuruna, bilmiyoruz. 
   
Ve  bir  değil,  iki  değil,  her  gün  geçiyoruz  benzer  aşamalardan. 
downloaded from KitabYurdu.org

207 
 
Hayatımız lunapark arabası. Üstelik  emniyet kemerimiz de bağlı değil. 
İniş  çıkış,  iniş  çıkış...  Ummadığımız  dönemeçlerde  hızlanıyor, 
beklemediğimiz  tepelerde  yavaşlıyoruz.  Saatin  tik  takları,  takvim 
yaprakları,  iniş  çıkış,  iniş  çıkış...  Sabah  güne  başlarken  taze  bir  enerji 
dolaşıyor  damarlarımızda.  Öğleden  sonra  iş  ortamında  toplantı  tatsız 
geçiyor,  raporlar  kötü  geliyor  ya  da  ani  bir  gelişme  oluyor;  hafifçe 
kararıyor  ufkumuz,  bulanıyor  ruh  halimiz.  Yağmur  çiseliyor  hafiften, 
ruhumuzda  bir  gök  gürültüsü.  Kimse  duymuyor.  Ha  koptu  ha  kopacak 
fırtına. Patlayabiliriz, kimse bilmiyor. Derken güzel bir haber alıyor ya 
da bir dostumuza rastlıyor, anında değişiyoruz. Gene bir hoşluk geliyor 
üstümüze,  bir  zarafet,  bir  incelik.  Gökkuşağı  ışıldıyor  yüzümüzde. 
Akşam  eve  yorgun  dönüyoruz,  biraz  da  bunalmış.  Bir  durgunluk,  bir 
kasvet çöküyor hemen. Gece eşimizle beraber heyecanlı, vurdulu kırdılı 
bir  Amerikan  filmi  izliyor,  kendi  hayatımızın  dışına  kaçıyoruz.  Bir 
rehavet, bir koyvermişlik... Alışkanlıklara teslim oluyoruz. Böylesi daha 
kolay  geliyor.  Halbuki  daha  bu  sabah  dalgaların  üstünde  sörf  yaparken 
her  nevi  monotonluğu  aşmaya  kararlıydık.  Sabahki  "Ben"  el  sallıyor 
uzaktan akşamki "Ben"e. Bizimkisi oralı bile olmuyor, başını çeviriyor. 
   
Dışarıdan  bakınca  hep  aynıyız,  ama  içimiz  renkten  renge,  halden 
hale  giriyor.  Bir  anımız  bir  anımıza  uymuyor  ki.  Şu  anımıza  şahitlik 
edenler  ile  bir  sonraki  anımıza  şahitlik  edenlerin  gördükleri  de  farklı 
olabiliyor. En yumuşak ve uyumlu halimizle bizi görenler sanıyorlar ki 
hep  öyleyiz.  En  hırçın  ve  huysuz  halimize  denk  gelenler  de 
zannediyorlar  ki  hep  böyleyiz.  Halbuki  ne  o,  ne  bu.  Her  an  her  saniye 
değişmekteyiz. 
   
Peki  "her  an  başka  bir  şan  üstüne  kurulu"  ise  bu  değişimin  ne 
kadarı bizim elimizde, ne kadarı değil? Gelin bu yazıyı okuduktan sonra 
bir  deneme  yapalım.  Kapatın  kitabı,  kapatın  gözlerinizi,  kapatın  dış 
sesleri. Kapatın içinizde durmadan vıdı vıdı eden ve tüm dünyada mistik 
akımların  "aç bir  maymun"a benzettiği beyninizin düğmesini. Susturun 
downloaded from KitabYurdu.org

208 
 
zihninizi.  İndirin  şalterleri  ve  durun.  Beyniniz  muhtemelen 
hoşlanmayacaktır bu yeni halden, isyana kalkışacaktır hemen. Evhamlar, 
vesveseler, öneriler, fikirler üreterek dikkatinizi dağıtmaya çalışacaktır. 
Oralı  olmayın.  Yakalayın  maymunu  kuyruğundan,  bağlayın  en  yakın 
ağaca.  Dursun  oracıkta.  Yapılacak  işleri,  yetişilecek  yerleri,  verdiğiniz 
sözleri,  vazifeleri,  payeleri,  kariyeri,  aileyi,  hırs,  heves  ve  emelleri 
unutun.  Sadece  durun.  Bir  an,  bir  sonsuz  an  için  durun.  Ve  sonra...  o 
beyazlıkta,  o  som  mutlaklıkta  sevdiğiniz  birini  düşünün.  Yoğun  bir 
şekilde. Çağırın onu dünyanıza. Belki beş, belki on dakika. 
   
Sonra bekleyin. Maymunu ağacından çözmeyi ihmal etmeyin. Ne 
de  olsa  fazla  kalamaz  o  vaziyette.  Derken  bir  telefon,  bir  e-mail,  bir 
işaret, bir alamet, uzaktan bir selam... Muhakkak ki bir şey gelecektir az 
evvel yoğun olarak düşündüğümüz insandan. Şaşıracağız o zaman. "Ne 
tesadüf!" diyeceğiz. "Ben de şimdi seni düşünüyordum." 
   
Peki  ya  sahi,  tesadüf  dediğin  nedir?  Bireysel  hayatlarımızda 
tesadüflerin rolü nedir? Ya insanlık tarihinde? Beklenmedik rastlantılar 
"tesadüf"  müdür,  yoksa  "tevafuk"  mu?  Ayrıntılar,  bütünü  ne  kadar 
etkiler?  Pascal'ın  bu  konuda  meşhur  bir  hipotezi  vardır:  "Eğer 
Kleopatra'nın  burnu  biraz  daha  kısa  olsaydı,  dünyada  her  şey  farklı 
olurdu!"  İddiaya  göre  Kleopatra'nın  burnu  çok  alımlıymış,  kendisi  ise 
erkekleri  çeken  bir  mıknatıs.  O  burun  o  kadar  çekici  olduğu  için 
Sezar'dan Marcus Antonius'a nice kudretli erkeği kendine meftun etmeyi 
başarmış.  Kleopatra'nın  burnu  biraz  daha  kısa  ya  da  küt  olsaydı,  o 
dönemde  ne  bunca  savaş  olurdu,  ne  böyle  kanlı  iktidar  ve  aşk 
mücadeleleri. 
   
Tarihin  kocaman  çarkında  bir  bireyin  burnunun  rolü  ne  olabilir 
demeyin.  Katrede,  derya  saklıdır.  Bireyde,  bütün  saklıdır.  Zerrede, 
kâinat  saklıdır.  Damlada,  yağmur  saklıdır.  Enerjilerimizdeki  iniş  çıkış 
hem bizi hem etrafımızı yakından etkiler. Bu yüzdendir ki değişim ancak 
içeriden ve Ben'den başlayabilir. Bireyden. Kendisine toz kondurmayıp, 
downloaded from KitabYurdu.org

209 
 
hep  başkalarını  eleştirmeye,  hep  dışarıyı  değiştirmeye  kalkan  her  türlü 
ideoloji,  kibir  ideolojisidir.  Tüm  bunları  okuduğunuzda  hak  veriyor  ya 
da  saçma  buluyorsanız,  unutmayın  ki  yarın  aynı  yazıyı  okuduğunuzda 
farklı hissedebilirsiniz. Çünkü her an başka bir şan üstüne kuruludur. 
   
downloaded from KitabYurdu.org

210 
 
   
     Babalar, Oğullar ve Torunlar 
   
 
 
   
Daniel Wallace tarafından yazılmış müthiş bir roman var. Big Fish 
(Büyük  Balık).  Henüz  Türkçeye  neden  çevrilmedi  ve  bizde  basılmadı 
bilemiyorum. Genelde hızlı ve gayet atak olan edebi çeviri mekanizması, 
derin  rekabet  halindeki  yayınevlerimiz  bu  kitabı  nasıl  atladı  acaba? 
İzleyenler hatırlarlar, aynı zamanda çok da etkileyici bir film yapıldı bu 
romandan.  Üstelik  Tim  Burton  imzalı.  Gene  aynı  isim  altında.  Sıcak, 
sakin, samimi, alabildiğine hayalperest ama bir o kadar  mütevazı... Bir 
oğlun gözünden babasının hikâyesidir bu kitapta anlatılan. 
   
Bir  adam  işinde  son  derece  yüksek  yerlere  gelmiş  olabilir; 
kendince önemli payeler edinmiş, büyük paralar kazanmış olabilir. Çok 
sayıda  insan  tarafından  tanınıyor,  hatta  sayılıyor  da  olabilir.  Ama  son 
tahlilde onun nasıl bir insan olduğunu söyleyecek olan son bir merci var: 
Oğlu.  Oğlunun  gözünden  bakınca  görünen  hakikat,  resmin  tamamı 
olmasa  bile,  en  önemli  parçasıdır.  Büyük  Balık  romanında,  ölüm 
döşeğinde yatan baba ile tek oğlu arasında şöyle bir konuşma geçer. 
   
"Sizi çok yalnız bıraktım" der baba. "Ama bil ki ne yaptıysam sizin 
için  yaptım.  Sen  ve  annen  için.  Büyük  bir  gölde  büyük  balık  olmak 
istedim. Küçük suda küçük balık olmak yetmedi bana." 
   
Oğul  sessizce  dinler.  "İyi  ama  büyük  adam  olmanın  ölçüsü  ne? 
Çok iş yapmak mı? Çok para kazanmak mı? Çok seyahat etmek mi? Ne 
zaman  karar  verdin  büyük  balık  olduğuna?"  Baba  durur,  düşünür.  "Bir 
baba, oğlu tarafından ne kadar çok seviliyorsa, o kadar büyük bir balıktır 
deryada." 
   
Saygı  değil  burada  bahsedilen.  Korku  değil.  Otorite  değil.  Oğlun 
babaya  duyduğu  katıksız  aşk  Büyük  Balık  romanında  anlatılan.  Böyle 
downloaded from KitabYurdu.org

211 
 
bir  aşkla  bakabiliyorsa  şayet  oğul  babasına,  her  şeye  rağmen  onu 
derinden seviyor ve biliyorsa avucunun içi gibi, o adam  büyük balıktır 
işte. 
   
Ne  yazık  ki,  pek  çok  baba  var  bu  toplumda,  ama  çok  azı  büyük 
balık.  Ne  yazık  ki  bizde  duygularını  göstermeyi  zaaf  addeden, 
çocuklarının  yanında  onlarla  beraber  çocuk  olmayı  beceremeyen, 
eğilmez  bükülmez  bir  babalık  modeli  hâkim.  Bu  daha  köklü.  Hep  bir 
otorite  peşindeyiz  nedense,  illaki  sözümüzü  dinletmek,  evde  kral 
kesilmek peşinde. Kalp kazanmayı, buyurgan olmaya tercih edemiyoruz 
bir türlü. 
   
Ağlamayı kendilerine yasak eden babalar, oğullarına da yasaklıyor 
erken  yaşta.  Bacak  kadar  çocuğa  bile,  "Erkek  adam  ağlamaz" 
demelerimiz  bu  yüzden.  Evladını  uzaktan  sevmekle  olmuyor  babalık. 
Bir  de  sevdiğini  göstermek  var.  Kişi  oğluna  duygularını  iletemiyorsa, 
kaskatı  ahlak  değerleri  ya  da  belletilmiş  erkeklik  kodları  adına  kendini 
tutuyor, çocuğuna sarılamıyorsa, öyle sevgi, tek kanatla uçmaya çalışan 
kuş gibi. 
   
İşin  ilginç  yanı,  bu  tür  otoriter  babaların  çoğu,  ilerleyen  yaşlarda 
yumuşacık  dedelere  dönüşüyor.  Oğullarına  gösteremedikleri  sevgiyi 
katbekat torunlarına veriyor. Altmışlarında, yetmişlerinde, seksenlerinde 
dedeler,  ufacık  torunlarının  yanında  yeniden  hayat  bulmuşçasına 
alabildiğine  sevecen,  olabildiğince  şefkatli,  her  türlü  çocuk  kaprisine 
"bana  mısın"  demeden,  ne  kadar  doğal,  nasıl  da  kendiliğinden...  Kim 
inanır  aynı  erkeklerin  geçmişte  kendi  oğullarına  karşı  kaskatı 
davrandıklarına,  daima  mesafeli  olduklarına?  Kim  inanır  torunlarının 
yanında  böylesine  sevecen  ve  duygusal  olan  dedelerin,  seneler  boyu 
oğulları karşısında duygularını bastırdıklarına? 
   
Bizde babalar değil, dedeler büyük balık oluyor genelde. 
   
downloaded from KitabYurdu.org

212