Guruh talabasi ning biorganik kimyo fanidan amaliy mashg’uloti namangan 2023

5-LABARATORIYA ISHI
Uglevodlar uchun sifat reaktsiyalar o`tkazish
__________________________
1-Mavzu: Uglevodlarni quruq mevalar ( mayiz, turshak. meva qoqilari)dan ajratib olish va xromatografiya
yordamida o`rganish
1-ish
Quruq mevalardan eriydigan uglevodlarni ajratish
va identifikatsiya qilish
Ishning umumiy izoshi. Quruq mevalardan ma`lum miqdorda olib, maydalab, suvda gomogenlanadi va ketma-ket distillangan suv bilan ekstraktsiya qilinadi, so`ngra 82-li spirt bilan 1:10 nisbatda ekstraktsiya qilinadi:
Jishozlar va reaktivlar. Maydalangan quruq mevalar (10-15 g), chini shovoncha, suv shammomi, ventilyator, xromatografiya uchun kamera, sillikagelli plastinkalar, anilin reaktivi (100 ml atsetonda eritilgan 1 g analin va 1 g difenilamindan iborat bo`lib, foydalanishdan oldin 10 ml 85%li ortofosfor kislota qo`shiladi), etil spirti – 100 ml.
Ishning borishi. 10 g oldindan maydalangan quruq mevani kvarts qumli shovonchada 100 ml-gacha suv qo`shib gomogenlanadi (kvarts kum bo`lmagan payda shisha kapillyarlardan sham foydalanish mumkin). Gomogenat kolbaga solinib 30-45 min davomida 75-80 C-da shammomida qizdiriladi. Keyin mashsulotning erimagan qismini filtrlab byoki sentrifugalab ajratiladi (2-3 ming aylmin, 10 min). Cho`kma ustidagi suyuqlikni (filtrat) bo`g`latib, xajmi eng minimal miqdorgacha kontsentrlanadi (suyuqlik kristallizatorga qo`yiladi, suv shammomi ustiga qo`yiladi, shavo ventilyator yordamida yuboriladi). Cho`kma 82-li spirt bilan ekstraktsiya qilinadi va bug`latib, kontsentrlanadi.
Kontsentrlangan ekstraktlar aloshida silikagelli plastinkalarda quyidagi sistemada xromatografiya qilinadi: etilatsetat:atseton:suv  40:50:10; glyukoza (R<sub>f</sub>  0,28), saxaroza (R<sub>f</sub>  0,16), fruktoza (R<sub>f</sub>  0,21) - guvoshlar bilan tekshiriladi. Dog`lar xolatini anilin reaktivi purkalib aniqlanadi, bunda uglevodlar xolati 5-10 min. davomida 120 S-da qizdirilishi natijasida shar xil rangli dog`lar ko`rinishida namoyon bo`ladi. Laktoza ko`kish-kulrang, saxaroza – jigar kulrang, galaktoza qizg`ish-kulrang, fruktoza –jigar rang, glyukoza - qizg`ish-kulrang va nishoyat ksiloza – ko`k rangli dog`lar shosil shiladi. Anilin reaktivi bo`lmaganda xromatogrammadagi dog`larni 30%-li H₂SO₄ bilan qizdirish yordamida sham ko`rish mumkin. ekstraktdagi uglevodlar aralashmasi qog`oz xromatografiyasi yordamida sham n-butanol:sirka kislota:suv  4:1:5 sistemasidan foydalanib ajratilishi mumkin. Bu sistemada eriydigan uglevodlar quyidagicha taqsimlanadi: rafinoza (R_f  0,05), laktoza (R_f  0,08), mal’toza (R_f  0,11), saxaroza - (R_f  0,14), galaktoza - (R_f  0,16), glyukoza (R_f  0,18), mannoza (R_f  0,20), arabinoza (R_f  0,22), fruktoza (R_f  0,23), ksiloza (R_f  0,25), riboza (R_f  0,31)
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________