Guruh talabasi ning biorganik kimyo fanidan amaliy mashg’uloti namangan 2023

Sipidlarning siniflanishi. Sipidlarga xos sifat raksiyalari.
Yuqori malikulyar yog’ kislatalarning hosilasi bo’lgan va organic erituvchilarda yaxshi eriydigan hamda tirik arganizimlar tomonidan o’zlashtiriladigan modda laipidlar deyiladi. Ular ikka guruhga bo’linadi: oddiy lipidlar va murakkab lipidlar.
Oddiy lipidlarga yuqori malekulyar yog’ kislatalar bilan uch atomli sipirt - glitserinning murakkab efirlari bo’lgan yog’lar, yuqori malkulyar yog’ kislatalar bilan yuqori molekulyar spirtlarning murakkab efirlari bo’lgan mumlar va yoqori malkulyar yog’ kislatalar bilan palisklik spirtlar strollarning murakkab firlari – steridlar kiradi.
Murakkab lipidlarga tarkibida yuqori malkulyar yog’ kislatalar glitserin yoki boshqa ko’p atomli spirtlar, soffat kislata va azotli asoslardan iborat fosfolipidlar hamda yuqori malkulyar yog’ kislatalar, ko’p atomli sipirtlar va uglvodorotlardan iborat glikolipiglar mansubdir.
Lipidlar hujayra ixtiyoji uchun muhum axamiuyatga ega bo’lib, oqsillar va uglvodlar bilan xayotiy zarur birikmalar – biokomplekslar xosil qilinadi. Lipidlar, ayniqsa, yog’lar bbaxo 8,9,6,11,4,13,2,15 8,9,6,11,4,13,2,15 nrgwtik baza hisoblanadi. Yos’lar oqsidlanganda tng miqdordagi oqsil yoki uglevodlarning oksidlanishida ajiratiladigan energiyadan deyarli 2,5 hissa ko’p energiya ajiratiladi.
Tajriba. Yog`lar uchun sifat riaktsiyalar.
1) Yog` dog`ning xosil bo’lishi. O’simlik yoki hayvon yog’idan bir tomchi qog’ozga tomizilsa, qizdirilganda ham yo’qolmaydigan dog’ hosil bo’ladi.
2) Yog’larning eruvchanligi. To’rta prabilkaga bir ncha tomchidan o’simlik yog’i (kunga boqar, paxta, zig’I yoki boshqalar) quyiladi. Ularga 1 – 2 ml dan suv qo’shilganda nima kuzatiladi? Probirkalardan biriga atsiton, boshqasiga dietil efir, yana biriga binzin va nihoyat oxirgisiga etil spirit qo’shib chayqaltiriladi. Tajriba natijalarini qayt eting va erituvchilarning hususiyatlariga baxo bering. Xuddi shu tajribani hayvon yog’i (qo’y, cho’chqa, qoramol yoki boshqalar yog’i) bilan takrorlang. Erishning haroratga bog’lanishini aniqlash uchun suv hammomidan ham foydalaning.
3) Glitserin uchun akrolein sinovi. Probilkaga 2 – 3 tomchi yog’ (moy) va 0,5 g chamasi suvsiz kaliy bisulfat kukuni solinadi. Propirka ehtiyotlik bilan qattiq qizdiriladi (mo’rili shkaf). Oq tutun chiqadi. Bu o’tkir xidli akrolein bug’idir. Probirka og’ziga kumush oksidning ammiakdagi ritmasi bilan ho’llangan filtir qog’oz tutilgan u qoraydi (kumush mtaliajraladi). Fuksinsulfit kislata eritmasi bilan ho’llangan filtr qog’oz esa qizaradi (aldgidlar uchun sinov).
Shu tajriba bir bo’lak mum bilan takrorlanganda akrolni borligi kuzatilmaydi, chunki mumlar tarkibida glitserin bo’lmaydi: