H s nov q.. YÜKs k g rginlikl r V elektrik izolyasiya texnikasi
Yüklə 4,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- _________________Milli Kitabxana__________________
- 2.2.4. Izolyatorların elektrik möhk mlikl rin gör t yin edil n forma v ölçül ri
- 2.2.5. Izolyatorların mexaniki möhk mlikl rin gör t yin edil n forma v ölçül ri
|
2.2.3. N ml nm v çirkl nm raitind izolyatorların i l m si Açıq atmosferd çirkl nm v n ml nm t sir etdikd izolyatorların s thind elektrolitik keçirici p rd yaranır. Bel keçirici p rd nin t sirind n sızma c r yanının qiym ti artır. Sızma c r yanın keçdiyi izolyasiya s thinin müqavim ti a a ıdakı kimi t yin edilir:-
(2.2.1)
I çi g rginliyin t siri il yaranan sızma c r yanın qiym ti is , h min müqavim tl t rs müt nasib olacaqdır: siz siz h h D U h R U I (2.2.2)
Göründüyü kimi, sızma yolunun boyu d yi dikc izolyatorların hündürlüyü boyu çirkl nm p rd sinin xüsusi müqavim ti - (h) v diametri - D(h) d d yi ir. Lakin, bu ifad l rl hesabatlar aparmaq ç tindir. Çünki, çox hallarda
_________________Milli Kitabxana__________________ 73
izolyasiyada müxt lif s th t b q l rind çirk qatının qalınlı ını t yin edm k mümkün olmur. Ona gör , hesabatlarda çirkl nmi izolyasiyanın xüsusi s thi keçiriciliyi:
a a ıdakı kimi ifad edil c kdir: s f s s k h D d R siz 0 ) ( 1 (2.2.3) M lumdur ki, diametrin d yi m si formadan asılı olaraq t yin edilir. Ona gör izolyatorlarda yuxarıdakı inteqralla t yin edil n -k
forma msalı t tbiq edilir. Sızma c r yanını azaltmaq üçün izolyatorun hündürlüyü artırılmalı v en k siyi is azaldılmalıdır. Bu is , konstruksiyanın mexaniki davamlılı ını z ifl dir. (2.2.3) –d göst ril n forma msalı a a ıdakı kimi t yin edilir: L f L D dl k 0 ) ( 1 (2.2.4) Müxt lif markalı asma x tt izolyatorlarının forma msalları 0,6-0,95 arasında qiym tl r alır [23]. Sızma c r yanı artdıqca izolyatorun s thind quruma ba verir. Lakin quruma bütün s thi bürüy bilmir v ayrı-ayrı l k l r kilind olur. Bu zaman h min qurumu l k l rin üz rind n sıçrayan bo almalar, «s thi qismi bo alma»-lar, mü ahid edilir. Yaranan bo alma qı ılcımlarının müqavim tl ri azalır v sızma c r yanının yolunda, ardıcıl olan qurumamı hiss l rd , onun qiym ti yenid n artır. Bu qayda il , n ml nmi v çirkl nmi izolyator s thind qismi s th bo almaları inki af edir. Mü yy n çirkl nm v n ml nm rtl rind bu bo almalar bütöv izolyasiya z ncirini bürüy r k x ttin açılmasına s b b ola bil r k. 2.2.4. kill rd izolyasiyanın n ml nmi s thind ba ver n d yi iklikl r v bu zaman inki af ed n elektrik prosesl ri göst rilmi dir. Göründüyü kimi n ml nm nin ilkin v ziyy tind izolyasiyanın s thind g rginliiik paylanması x tti olur k.5.3 a). N ml nm t sirind n artan sızma c r yanı itkil ri izolyasiyanın s thini qurudur. Quruyan izolyasiya s thi böyüyür. Tez quruyan hiss l rd s th müqavim ti artır v g rginlik dü güsü çoxalır k. 2.2.4.b,v). Iki n mli parça arasında olan izolyasiya s thind qı ılcımlı qövs yaranır k.2.2.4 q). C r yan artır v yeni quruyan sah l r çoxalır k.2.2.4 d). H min sah l rd g rginlikl r artır v yeni qı ılcımlı bo almalar meydana çıxır. Deyil nl r eyni qaydada açıq havada qura dırılmı dayaq sutunlarına v çox elementli aparat izolyatorlarına da aiddir. Ona gör izolyatorlara veril n fomalar el olmalıdır ki, onların h m çirkl nm si, h m d çirkl nmi s thin _________________Milli Kitabxana__________________ 74
n ml nm si bircinsli olsun. Lakin mür kk b formalı izolyatorlarda k. 2.2.1 v k. 2.2.2. bunları yaratmaq ç tindir. Bu m nada, izolyatorların konstruksiyalarında t rtib olunan t k v qabır alar yax ı t sir edirl r. Çünki onların vasit si il , L
nisb ti xeyli d yi diril bil r. Onlar sızma c r yanlarının yolunu artırmaqla izolyatorlarda islanmayan v ya murdan qorunan gizli, t k altı çıxıntılar yaradırlar. Bu hiss l rd izolyatorların hündürlüy dü n tutumları da artır. N tic d , h min yerin g rginliyi azalır. S naye tezlikli g rginlikl r üçün elektrik bo alması kommutasiya g rginlikl rind n kiçik olur. Bunun s b bi ikincinin t sir müdd tinin qısa olması v istilik prosesl rinin tam sona çatmamasıdır. N ml nm v çirkl nm raitl rind izolyatorlarda t kl r xüsusi il müsb t rol oynayırlar. t kl r olan trafda izolyatorun s thinin sızma c r yanının yolu v elektrik tutumu artır. Onların üst s thi izolyatorun oxuna perpendikulyar istiqam td 20 -25 0 bucaq t kil edir. t kl rin çıxıntı uzunluqları a=30÷50 mm, t kl r arası m saf l ri is , t=50÷100 mm boyunda hazırlanır (göründüyü kimi t 2·a olur). t kl r sayı nominal g rginliy gör t xmini olaraq a a ıdakı kimi hesabalanır:- n 1,5+0,065·U
_________________Milli Kitabxana__________________ 75
X tt v aparat izolyatorlarının hesabatlarında elektrik, mexaniki möhk mlik, istilik xass l ri kimi parametrl r t yin edilir. Bütün yuks k g rginlikli xarici izolyasiya sisteml rind standartlara uy un izolyasiya m saf l ri olur. Xarici izolyasiya üçün 9920-76 DÜIST-d
nisb tinin n ml nmt izolyasiyanın bo alma g rginliyin gör f rql ri verilm s d , bu nisb tin izolyasiyanın çrkl nm d r c sin v ya mur bo alma g rginliyin t siri böyükdür. 50%-li ya mur bo alma g rginliyinin n böyük i çi faz g rginliyin U nbf nisb ti, izolyatorun i çi g rginliy olan ehtiyat msalından az olmamalıdır. Izolyatorların ehtiyat msalı - K
möhk mlikl rinin statistik parametrl rin sas n hesablanır. Izolyatorun s thi üzr bo alma g rginliyi üçün sas parametr, izolyatorun üst v alt elektrodları arasındakı n qısa m saf – bo alma m saf sidir. Ona gör , izolyasiyanın hesablanması v layih l ndirilm si zamanı bo alma m saf si il (hündürlük) yana ı onların forma v ölçül ri d t yin edilir. Materialına gör hesabatlar d yi ir. n çox i l dil n farfor v ü d n hazırlanan izolyatorlar elektrik möhk mlikl rin gör mü yy n bo alma aralıqlarına malikdirl r. Bu parametr gör standartlarda DÜIST 9920 -76 v s. izolyatorlar üç kateqoriyada hazırlanırlar:- A, B, V. Açıq atmosferd i l y n keçid v dayaq tipli, izolyatorların malik olduqları bo alma m saf l ri s naye tezlikli sınaq g rginlikl rin gör a a ıdakı iki rtd n hesablanır:- a) quru v t miz raitd , b) ya murlu v çirkl nmi raitd . H r iki halda hesabat, 1 d q saxlanan sınaq g rginlikl ri il yoxlanır. N tic d hesabat a a ıdakı kimi aparılır: 335
20 1 , 1 sin
U bos , m (2.2.5)
205 20
yagbos U , m (2.2.6)
Hesablanmı bu m saf l r izolyatorlara t tbiq edilir. Yuxarıda göst rilmi apparat izolyatorlarında s thi bo almalar bir sıra keyfiyy t xarakteristikasına malikdirl r. M lumdur ki, onlarda bo alma g rginlikl ri bircinsli sah d olan g rginlikl rd n daha a a ı olur k.2.2.5. yril rd n görünür ki, hamar s th malik olan dayaq izolyatorlarının s thi boyu bo alma g rginliyinin qiym ti, h min elektrodlar arasında hava oldu u haldakından kiçikdir. Bo alma g rginlikl ri sah nin bircinsliliyind n, s thin n ml nm d r c si v dielektrik nüfuzlulu undan da asılı olur. _________________Milli Kitabxana__________________ 76
Keçid izolyatorunu xarici radiusu r x v daxili radiusu r d olan silindrik kondensator kimi q bul etdikd onun xüsusi s thi tutumu a a ıdakı kimi hesabalanar: , 0
x x n r r n r C [F/m] (2.2.7)
burada n – nisbi dielektrik nüfuzlulu udur. Daxili bo lu u hava olan keçid izolyatorlarının üç nöqt si f rqli g rginlikl r malik olur:-c r yan keçiricisinin s thi, izolyatorun daxili divarı v izolyatorun xarici divarı. Onlar silindrik izolyasiya qatları kimi hesablanır k.2.2.5 a. Bu zaman daxili divarın hava t b q si il toxunan nöqt l rind a a ıdakı sah g rginliyi meydana çıxır:
1 1 . . (2.2.8) g r E h-f -un qiym ti 24,5 kV/sm –a arsa, keçid izolyatorunun daxili divarının yaxınlı ında ionla ma v taclanma ba ver bil r.
Alman alimi Tepler keçid v dayaq izolyatorlarının s thind bo almanın inki af mexanizml ri v onların bir sıra qanunauy un xass l rini tapmı dır. Aparılan t crüb l rd , taclanma v sürü n bo almada lokal ionla ma g rginlikl ri üçün prosesin keyfiyy tc eyni oldu u sübut
_________________Milli Kitabxana__________________ 77
edilmi dir. Üst lik, taclanma g rginliyn xarici elektrodun materialının da t sir etdiyi mü ahid edilmi dir.
Iti uclara malik metal flanesi olan keçid izolyatorlarında taclanma yaradan g rginliyin qiym ti a a ıdakı kimi hesablanır: 45 , 0 7 10 2 , 7 C U tac (2.2.9)
H min izolyatorun s thind sürü n bo alma yaradan g rginlik is , a a ıdakı kimi t yin edilir: 45 ,
6 10 37 , 6
U bos sur (2.2.10)
Izolyatorun qalınlı ı kiçik olduqda, d=r x -r d , onun xüsusi s thi tutumu müst vi kondensatorların tutumuna uy un kild hesablanır: d C n 0 (2.2.11) Bu ifad n z r alınarsa, (2.2.9) v (2.2.10) düsturları a a ıdakı kimi yazıla bil r: 45 ,
2 10 75 , 6
tac d U (2.2.12)
45 , 0 59 , 0 n bos sur d U (2.2.13)
U>U tac olduqda, Tepler formulasına uy un olaraq, sürü n bo almada yaranan s thi qı ılcımın uzunlu u a a ıdakı kimi ifad edilir: 4 5 2 dt dU U kC bos sur (2.2.14)
T crübi hesabatlarda is , sürü n bo alma üçün a a ıdakı sad ifad istifad edil bid r: k U U tac bos sur 10 (2.2.15) Sürü n bo alma uzun müdd t t sir etdikd b rk izolyatorun, xüsusi il farforun s thind erroziya ba verir. Izolyatorun s thind temperaturun artımları is onlarda çatların yaranmasına s b b olur. (2.2.15) ifad sind ki k –nun qiym tl ri a a ıdakı c dv l 2.2.2-d verilmi dir: C dv l 2.2.2 _________________Milli Kitabxana__________________ 78
1 2 3 4 6 8 10 k 15 10 7,7 6,5 5,05 5 5 Sürü n bo almaların t sirind n, üzvi dielektrikl r daha intensiv da ılmaya m ruz qalırlar. Onların s thiqd bo alma qı ılcımlarının kömürl mi izl ri qalır. Izl r d rinl dikc izolyatorun qövsl qapanma g rginliyi azalır. B z n, yüks k g rginlikli keçid izolyatorları ka ız-bakelitd n hazırlanır. Ka ız saslı izolyasiya gövd l ri üz rl rind farfor çarxlar olmadan istifad edilirl r. M s l n,
daxili izolyasiyası buna misaldır. D yi n g rginlikl r t siri il , ka ız-bakelit t rkibli izolyatorlarda bo alma m saf si v g rginlik arasında, normal atmosfer raitli rind a a ıdakı empirik ifad l rl hesabatlar aparılır:
2 m
; U bo =0,8·l bo -1,25·l 2 bo ; burada l bo 0,2 m
asılılıqları istifad edilir. (2.2.14) formulasına gör sürü n bo alma g rginlikl ri üçün a a ıdakı ifad ni almaq olar: 20 5 2 dt dU C k U surbos surbos Bu ifad d 20
g rginliyin artım sür tinin t sirini göst rir. 50 Hs g rginlikd n 1 mksan-lik impuls g rginliyn keçdikd onun bo alma g rginliyin t siri 1,5 olur. Ilk yaxınla mada onu k msalına aid etm k olar, yekun k - 50 Hs üçün 57,5; müsb t impuls üçün 64,5, m nfi impuls üçün76,0 q bul edilir. 2.2.5. Izolyatorların mexaniki möhk mlikl rin gör t yin edil n forma v ölçül ri Dayaq v keçid izolyatorları kimi, aparat izolyatorlarının mexaniki möhk mlikl ri yilm qüvv l rin qar ı hesablanır. yici qüvv l r bu izolyatorların § 2.2.4-d (2.2.5) v (2.2.6) ifad l ri il hesablanmı -
bo alma m saf l rin uy un hündürlükd t tbiq edilir. H min hündürlükd yici qüvv v m saf y uy un qüvv momenti yaranır:
Dayaq v keçid izolyatorlarının k.5.6 mexaniki hesabatında bütün qüvv nin farfor gövd y t sir etdiyi, içliyin is mexaniki qüvv da ımadı ı n z rd tutulur.
_________________Milli Kitabxana__________________ 79
Mexaniki möhk mliy gör izolyatorların enin ölçül ri, daxili v xarici diametrl ri tapılır. Farfor gövd nin daxili diametri a a ıdakı formuladan t yin edilir:
burada
r f -daxili izolyasiyanın flanes yaxınlı ındakı xarici radiusu, a – daxili izolyasiya il farfor gövd arasında qalan iç m saf sidir. Bu zaman izolyatorun hazırlandı ı materialın müxt lif mexaniki t sirl r gör möhk mlik h ddl ri n z r alınır. Deyildiyi kimi, elektrotexniki farfor üçün hesabatlarda sas n yilm d mexaniki möhk mlik h ddi istifad edilir. Hesabatlarda möhk mlik rti kimi, ym da qüv [MPa/m 2 ] q bul edilir. Silindrik formalı farforun yilm d müv qq ti müqavim t momenti: müq 2,43·10 6 ·S -0,377 kimi hesablanır. k.2.2.6. n n vi formalı keçid v dayaq izolyatorları Do rudan da real avadanlıqlar v x ttl rd dayaq v keçid izolyatorları sas n yilm qüvv sin i l yirl r. Bu halda çubuq killi konsol b rkidilmi (tir) izolyatorun diametri: _________________Milli Kitabxana__________________ 80
dag bos dag cub L P D 4 , 4 (2.2.16)
burada P dag - da ıdıcı dartı qüvv si; dag – izolyator materialına aid mexaniki da ıdıcı g rginlikdir. Ehtiyat msalları v ç ki il kütl arasında s rb st dü m t cili n z r alındıqda, kök altı ifad ni 0,102-y bölürl r. Onda, n n vi formalı dayaq izolyatorlarının mexaniki möhk mliy gör hesablanan xarici diametri a a ıdakı kimi olar:
4 , 38 (2.2.17) Keçid izolyatorlarında daxili radiuslar v ya a a ı hiss sind silindrik oyu u olan dayaq izolyator konstruksiyaları üçün hesabatlar a a ıdakı kimi aparılır: 4 3
, 38
bos ey ey H P D D d (2.2.18)
(2.2.16), (2.2.18) ifad l rind H bo izolyatorların bo alma m saf si (hündürlüyü) olub, (2.2.5) v (2.2.6) ifad l rind n alınmı n böyük qiym t q bul edilir. Qar ılıqlı yaxınla ma metodu il , bu izolyatorların xarici diametr gör qalınlıqları hesablanır. Sonra qalınlı a gör en k sik sah si, en k siy gör empirik yril rd n müv qq ti müqavim t msalı
tapılır [16] v (2.2.18) formulası il son n tic hesabatı aparılır.
Taxma farfor izolyatorlaının qalınlıqları a a ıdakı t qribi ifad d n t yin edilir: =U de /E de (2.2.19)
burada E de =4÷5 kV/sm – farfor üçün orta sah g rginliyidir. Dayaq v keçid izolyatorlarında E de -n qiym tl ri izolyasiya materialına gör hesabalamaq olur. M s l n, orta keyfiyy tli farfor üçün E de - n qiym ti a agıdakı kimi hesablanır: 8 ,
des E (2.2.20) Yüks k keyfiyy tli farfor üçün : 3 72 , 1
E (2.2.21) _________________Milli Kitabxana__________________ 81
Epoksid q tranları üçün is , 83 , 1 des E olur. (2.2.22) (2.2.20-2.2.22) ifad l rd izolyasiyanın qalınlı ı , m-l götürülmü dür. Keçid
v ya içind alt t r fd n konus killi oyu u olan n n vi dayaq izolyatorlarının qalınlıqları mexaniki hesabatlardan ba qa s thi de ilm sınaq g rginlikl rin gör (
standartlardan h r g rginlik sinfin uy un s thi de ilm U de s thi sınaq
g rginliyi tapılır v 1,6 g f artırılaraq U qal =U de kimi (2.2.19) formulasında n z r alınır.
Açıq havada i l y n izolyasiyanın sas üstünlükl rind n biri, onlarda bo almadan sonra g rginlik götürüldükd (k sildikd ) elektrik möhk mliyinin b rpa olunmasıdır. Xarici izolyasiyanın bo alma g rginliyi dedikd , hava aralı ı v izolyator gövd si arasında ba ver n elektrik bo alması dü ünülür. Bu g rginlik havanın t zyiqi, temperaturu v n mliyind n asılı olaraq d yi ir. Bu zaman izolyatorların konstruksiyaları, ölçü v formaları da vacib rol oynayırlar. 45 sm- q d r hündürlüyü olan izolyatorlarda (35 kV-a uy un olan) elektrik bo alma g rginliyini k narları dair l nmi elektrodlarla artırmaq olur. A a ıda bu m s l l rin h llin baxılır.
Yüklə 4,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|