Hayot faoliyati havfsizligi
Yüklə 0,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
10-rasm:Yerning aylana uzunligini o’lchash
Muallifning ilmiy adabiyotlarda qisqacha „Geodeziya“ deb yuritiladigan „Turar joylar orasidagi masofani tekshirish uchun joylarning oxirgi chegaralarni aniqlash“ nomli astronomiya va geografiyaga bag’ishlangan asari 1025-yilda yozib tugatildi. 61 Beruniyning „Munajjimlik san’atidan boshlang’ich tushunchalar“ asari ham 1029- yilda G’aznada yoziladi. Oradan bir yil o’tgandan so’ng u o’zining „Hindiston“ nomi bilan tanilgan „Hindlarning aqlga sig’adigan va sig’maydigan ta’limotlarini aniqlash“ kitobini yakunlaydi. Bunda Beruniy hozirgi Amerika qit’asini mavjudligini Kolumbdan bir necha asr avval ilmiy asoslab bergan. Bu shoh asarning vujudga kelishiga Mahmud G’aznavining Hindistonga yurishlari sabab bo’ldi. Saroyning eng nufuzli astrologlaridan sanalgan Beruniy Mahmud G’aznaviy bilan Hindistonda bir muddat istiqomad qiladi va u erda sanskrit tilini mukammal egallashga muvoffaq bo’ladi. U bu til yordamida hindlarning tarixi, urf-odati madaniyati va fani bilan yaqindan tanishadi va natijada yuqoridagi asarni ta’lif etadi. 1030-yili Mahmud G’aznaviy vafot etib taxtga uning o’g’li Mas’udning o’tirishi Beruniyning ahvolini ancha yaxshilaydi. Olim o’zining astronomiyaga oid eng yirik asarini mazkur hukumdorga bag’ishlab „Mas’ud qonuni“ deb ataydi. o’rta asrning mashhur olimlaridan Yoqut Al-Xamaviyning yozishiga ko’ra, Sulton Mas’ud bu asar uchun Beruniyga bir filga ortilgan katta miqdordagi kumush tangalar hadiya etadi. Yoqut Al-Hamaviyning fikricha „Mas’ud qonuni“ kitobi matematika va astronomiya bo’yicha ungacha yozilgan barcha kitoblarning izini o’chirib yuborgan.[34] Olim Sulton Mas’udning o’g’li Mavdudning hukmronlik yillarida (1041- 1049) o’zining „Mineralogiya“ va „Farmakognoziya“ deb atalgan ikki asarini yozadi. Ularning har biri mazkur sohalardagi betakror asarlardan bo’lib, jahon madaniyatiing noyob durdonalaridan hisoblanadi. Abu Rayxon Beruniy 1048- yili G’aznada vafot etadi. Olim yozib qoldirgan 150 ga yaqin asarlari bilan astronomiya, astrologiya, matematika, geodeziya, geologiya, mineralogiya, geografiya, arifmetika, tabobat, farmokognoziya, tarix, filologiya va boshqa fanlarning rivojiga noyob hissa qo’sha oldi. Beruniyning betakror ijodi uning vatani O’zbekistonda alohida e’tibor qozongan.[19] Yüklə 0,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|