I.V.Ag’darma hosil qilish jarayoni uchun uskuna tanlash Ag‘darma hosil qilish usuli qo‘llaniladigan transport va ishchi uskunalar turlariga bog‘likdir. Temir yo‘l transportida – ekskavatorli, plugli va buldozerli ag‘darmalar, avtomobil transportida – buldozerli va ekskavatorli ag‘darmalar, konveyer transportida esa, ag‘darmada tog‘ jinslarini joylashtirishda konsolli ag‘darma hosil qilgichlar qo‘llaniladi.
Ochiq kon ishlari natijasida qoplovchi jinslarni va nokonditsion hisoblangan foydali qazilma to‘planadigan joyga ag‘darma deyiladi. Ag‘darmalarning karer konturiga nisbatan joylashuviga qarab ular ichki va tashqi ag‘darmalarga bo‘linadi.
Xozirgi kunda avtomobil transporti yordamida ag‘darma hosil qilishda asosan buldozerlar qo‘llaniladi. Ularning asosiy parametrlari quyidagilardan iborat: jami ag‘darma va ag‘darma uchastkasi fronti uzunligi, ag‘darma balandligi, uchastkalar soni, ag‘darma yo‘lini siljitish kadami, ag‘darma uchastkasini tayyorlash va yuklash davomiyligi, buldozer ishi hajmi va berilgan ish hajmini bajarish uchun kerak bo‘ladigan buldozerlar soni.
Ag‘darma bo‘shatish (yukni) fronti bo‘yicha 3 ta uchastkadan iborat. Bitta uchastkada yukni bo‘shatish amalga oshiriladi, ikkinchisi – rezervdagi va uchinchisida loyixalash ishlari amalga oshiriladi.
Buldozerli ag‘darmalarning qulayliklari: ag‘darmalarda ishning oddiyligi, ularning tez fursatda ko‘rilishi, ag‘darma hosil qilishga ketadigan harajatning va uskunaga ketadigan kapital harajatning kamligi.
Avtotransport qo‘llanilganda ag‘darma hosil qilish. Qoplovchi tog‘ jinslari avtomobil transporti yordamida ag‘darmaga tashilganda buldozerli ag‘darma hosil qilish qo‘llaniladi. Buldozerli ag‘darma hosil qilish jarayoni quyidagilarni o‘z ichiga oladi: avtosamosvallarni ag‘darma pog‘onasi yuqori ustki maydoniga bo‘shatish, pog‘ona qiyaligi ostiga joylashtirish, ag‘darma yuzasini tekislash, avtomobil yo‘llarini ta’mirlash. Ag‘darmani to‘ldirish ikki usul: pereferiyali yoki maydonli usul bilan amalga oshiriladi. Pereferiyniy usulda avtosamosvallar ish fronti bo‘ylab to‘g‘ridan to‘g‘ri qiyalik ostiga (turg‘un ag‘darmalarda) yoki fiyalikdan 3-5 m masofa uzoqlikda bo‘shatiladi. Shundan so‘ng qoplovchi tog‘ jinslari buldozer yordamida joylashtirilad
