Buldozerli ag‘darmalar: a – periferiyali; b – maydonli ag‘darma hosil qilish usullari.
Maydonli usulda avtosamosvallar ag‘darmaning butun maydoni bo‘ylab bo‘shatiladi. Ahdarma yuzasi buldozer yordamida tkekislanadi , va maxsus uskuna (katka) yordamida zichlanib chiqiladi. Shundan so‘ng keyingi qatlam yotqizilib chiqiladi. Bunda holatda buldozerli ag‘darma vertikal bo‘yicha rivojlanib boradi. Tekislash va yo‘l ishlari kam bo‘lgan pereferiyali usul eng samarali usul hisoblanadi (4.1 rasm).Maydonli usul kamdan kam hollarda qo‘llaniladi (asosan turg‘unligi kam bo‘lgan yumshoq tog‘ jinslarini joylashtirishda).
Buldozerli pereferiyali ag‘darmalarni hosil qilish sxemasi. II.HISOBLASH ISHLARI II.I.Skvajina parametrlarini hisoblash Bugungi kunda karerlarda turli tog‘ jinslarida burg‘uquduqlarni burg‘ulashda turli-tuman samaradorli vositalari mavjuddir.
Bu usulning moxiyati shundan iboratki, portlovchi modda qiya yoki vertikal skvajinalarga joylashtirilib, ularning tepa qismlari tiqinlanadi. Tiqinlovchi material o‘rnida qumli inert materillardan, burg‘ulash qirindilaridan yoki maxsus tarkibga ega bo‘lgan tiqinlovchi materiallardan foydalaniladi. Skvajinalar pog‘onaning tepa qismida parallel holatda bir yoki bir necha qator etib, orasidagi masofalar hisoblab teng qilib joylashtiriladi.
Skvajinalar orasidagi masofa shunday tanlanishi kerakki, har bir portlatilgan skvajina o‘rtada ochiq joy qoldirmasdan bir-birining ustiga parchalangan tog‘ jinslarini yopishi yoki qoplashi kerak.
Gorizontal, qiya va vertikal skvajinalar mavjud. Hozirgi kunda vertikal skvajinalar keng qo‘llanilmoqda. Skvajinada portlovchi modda zaryadi yaxlit va oraliq bo‘shliqli holda, portlatiladigan blokda esa bir qatorli va ko‘p qatorli holatda qilib joylashtiriladi.
Portlovchi skvajina paramertlari. a – yaxlit zaryadli qiya skvajina; b – havo bo‘shlig‘i hosil qilib ko‘p qatorli holatda joylashtirilgan vertikal skvajina; 1 – PM zaryadi; 2 – zaboyka; 3 – havo bo‘shlig‘i.
Skvajina diametri tog‘ jinsi xususiyati va burg‘ulash stanogi modeli, dolota diametriga bog‘liq holda qabul qilinadi.
Berilgan dolota diametri (2 ilova) ga bog‘liq holda portlovchi skvajina diametri aniqlanadi ( , mm):
= =
bu yerda: - dolota diametri, mm;
- tog‘ jinsi qattiqligiga bog‘lik holda qabul qilinuvchi burg‘ulanish koeffitsenti
