«ijtimoiy psixologiya» fani buyicha

Anketa usuli 
Anketa metodi hammaga tanish bo‘lgan usullardan biri. Lekin ko‘pincha anketani
o‘tkazgan odam uning tuzilishi qanchalik qiyinligini yoki olingan ma’lumotlarni qayta ishlab,
sharxlash qiyinligini tasavvur qilmaydi. Yuqorida qayd etilganidek, anketaga kiritilgan 
savollarga ko‘ra anketa ochiq va yopiq turlarga bo‘linadi. Ochiq anketa respondentdan o‘z 
fikrini bilganicha bayon etishni talab qiladi, yopiq shakldagi anketa savollarining esa javoblari 
berilgan bo‘lib, tekshiriluvchi o‘ziga ma’qul bo‘lgan, qarashlari, fikrlari bilan mos bo‘lgan 
javobni beradi. Ochiq savollarning kamchiligi respondentlarning har doim ham qo‘yilgan 
vazifaga yetarli darajada mas’uliyat bilan qaramaganligi hamda yozilgan javoblarni statistik 
ishlov berishdagi qiyinchiliklar bo‘lsa, yopiq anketada respondentga tekshiriluvchi tomonidan 
o‘z fikriga ergashtirishga o‘xshash holat yoki har doim ham hamma savolning barcha javob 
variantlarini topib bo‘lmaslikdir. Shunday holatlarda respondent yo umuman javob bermasligi 
yoki tavakkal bir variantni belgilab berishi mumkin. 
Shuning uchun ham oxirgi paytda yarim yopiq savollardan iborat anketalar tuzilmoqdaki, 
ularda javob variantlaridan tashqari, yana qo‘shimcha fikr bildirish uchun qo‘shimcha qatorlar 
qoldiriladi.
Odatdagi anketa tuzilishi jihatdan uch qismga bo‘linadi: 
1. Kirish qismi yoki “respondenga murojaat" deb ataladi. Bu qismda odatda tadqiqot 
o‘tkazayotgan tashkilot nomi, oddiy tilda tadqiqot maqsadlari va ularning qanday foydasi borligi, 
tekshiriluvchining shaxsiy ishtiroki nima berishi, olingan ma’lumotlarning umumlashtirilgan 
holda ishlatilishi (anonimlilik), anketani to‘ldirish yo‘llari va boshqalar yoziladi. Yo‘riqnoma — 

---

murojaatning qanchalik yaxshi yozilganligi bevosita tekshiriluvchining ishga bo‘lgan 
munosabatiga bog‘liqdir. 
2. Asosiy qism. Bunga savollar kiritiladi, lekin savollar tartibiga ham e’tibor berish 
kerak, chunki boshidan boshlab qiyin savollar berilsa, bu narsa repondentni cho‘chitib qo‘yishi, 
hattoki, to‘ldirmasdan, anketani qaytarib berishiga majbur qilishi ham mumkin. Shuning uchun 
boshida yengil, xolis savollar berib, tekshiriluvchini qiziqtirib olib, keyin qiyinroq, psixologik 
savollarga o‘tish, oxirida yana “neytralroq" savollar berish maqsadga muvofiq. 
3. Yakuniy qism yoki “pasportichka" respondentning shaxsiy sifatidagi ob’ektiv 
ma’lumotlarni olishga qaratilgan bo‘lib, unda shaxsning jinsi, yoshi, oilaviy ahvoli, kasb-kori va 
boshqalar so‘raladi. 
Anketalar tarqatilish uslubiga ko‘ra, qo‘l bilan tarqatiladigan, pochta orqali 
yuboriladigan, gazeta yoki jurnallar orqali to‘ldiriladigan formalarga bo‘linadi. 
To‘plangan ma’lumotlarga, odatda, statistik qayta ishlov beriladi yoki ular kompyuterlar 
yordamida analiz qilinadi.