İlahiyyat faküLTӘSİNİn elmi MӘcmuәSİ
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çapa tövsiyə etdi: f.e.d. Sakit Hüseynov Bu iş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun
- AZӘRBAYCAN VӘ ӘRӘB DİLLӘRİNDӘ MÜRӘKKӘB SİFӘT Qurbanəli Süleymanov
- DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE NARKOTİK/MADDE VE MADDE KULLANIM PROBLEMİ Adil Yılmayan
|
ӘDӘBİYYAT 1. Антология философии средних веков и эпохи Возрождения. М.: ОЛМА – ПРЕСС, 2001, 448 с. 2. Религиоведение: учебное пособие. Ростов н/Д: Феникс, 2009, 412 с. 3. Yunusov A.S. Azərbaycan islam. Bakı: “Zaman”, 2004, 346 s. 4. Azərbaycan Respublikasının konstitusiyası. Azərbaycan dilində. Bakı: “Qanun”, 2009. 5. www.e-qanun.az 6. Әliyev R. Dövlət və din. Bakı: “Avropa”. 2006, 96 s. 7. Hüseynov S. Azərbaycanda dini tolerantlıq mədəniyyəti: tarix və müasirlik. Bakı: “Təknur”, 2012, 176 s. 8. Yunusov A.S. Azərbaycanda İslam. Bakı, “Zaman”, 2044, 364 s. 9. İsgəndərli C. Azərbaycanda qeyri-ənənəvi dinlər və təriqətlər. Bakı, 2008, 96 s.
Gündüz Süleymanov 130
XÜLASӘ Tədqiqatda Azərbaycanda dövlət-din münasibətlərinin perspektivləri şərh edilmiş, dini etiqad azadlığının sosial-fəlsəfi aspektləri təhlil olunmuş, respub- likamızda milli təhlükəsizliyin təmin olunmasında dini təhlükəsizliyin əhəmiyyəti izah edilmişdir. Qeyd edilmişdir ki, dini təhsil sahəsində nəzarətin artırılması, bu sahədə maarifləndirmə işlərinin daha da geniş şəkildə aparılması və s. tədbirlərin görülməsi dövlət və din münasibətlərinin daha konkret prinsiplərlə qurulmasına səbəb olar və nəticədə ölkədə tolerantlıq mühitini daha yüksək səviyyəyə çatdırar. РЕЗЮМЕ В исследовании представлены перспективы государственно-религиозных взаимоотношений в Азербайджане, анализируются социально-философские аспекты свободы вероисповедания, раскрыта значимость религиозной безопасности в деле обеспечения национальной безопасности в республике. Отмечено, что усиление надзора в области религиозного образования, проведение в данной области мероприятий в области расширения просветительских работ и подобных им мероприятий, будут способствовать построению государственных и религиозных взаимоотношений на более конкретных принципах. В результате чего показатель толерантности в стране будет поднят на более высокий уровень. SUMMARY This article points out the prospective relationships between religion and state. The freedom of belief and its social and philosophical aspects are analyzed and it explains the importance of the religious security to provide for national security in Azerbaijan. It is noted that increasing control over religious education in this field and taking further action can cause the establishment of religion and state relations more concretely. As a result, it can levels up the environmental tolerance in the country.
Bu iş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun maliyyə yardımı ilə yerinə yetirilmişdir – Qrant № EIF-2014-9(24)-14/14/5 Azərbaycan və Ərəb dillərində mürəkkəb sifət 131
MÜRӘKKӘB SİFӘT
Filologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru
Açar sözlər: sifət, sifətin növləri, mürəkkəb sifətlər
Sifət əşyanın əlamətini və keyfiyyətini bildirən nitq hissəsidir. İstər Azərbaycan dilində, istərsə də Әrəb dilində sifətlərin bir qismi başqa nitq hissələrindən şəkli əlamətlərinə görə deyil, vəzifə və mənalarına görə fərqlənir. Buna görə də bir sözün sifət olub olmadığını xarici əlamətləri ilə deyil, onun vəzifəsi və daxili məzmunu ilə müəyyənləşdirmək lazım gəlir. İstər Azərbaycan dilində, istərsə də Әrəb dilində sifətlər sadə (ریصق – yoxsul), düzəltmə (دادح - dəmirçi) və mürəkkəb olmaqla (لاموذ – varlı) üç yerə bölünür. İlk əvvəl Azərbaycan dilində bir sıra mürəkkəb sözlərdən misal gətirməklə elmi aradırmanı davam etdirək. Bəzi sifət mənalı sözlərin öz formalarını dəyişmədən sonrakı isimlə birləşməsi nəticəsində mürəkkəb sifət bildirir. Məs: xoşsifət
هجولا نسح -
Çoxsaylı ددعلاریثك möhkəm inamlı
ةقثلا دیطو -
çox istəyən
ةبغرلا دیدش -
çoxuşaqlı دلولا ریثك –
çoxmillətli – تایموقلا دیدع bərabərhüquqlu
قوقحلا ىواستم -
əliqoynunda ىدیلا فوتكم -
Bu cür mürəkkəb sifətlər həm Azərbaycan, həm də ərəb dilində çox geniş şəkildə yayılmışdır. Bu məqalədə müxtəsər də olsa ərəb dilində olan bəzi mürəkkəb sifətlərdən bəhs ediləcək.
Qurbanəli Süleymanov 132
Mürəkkəb sifətlər iki sözün birləşməsindən əmələ gəlir. Burada iki ayrı – ayrı əvvəlki 8 məzmunların əsasında yeni məzmun ifadə edən bir söz kimi işlənir, hətta iki müxtəlif nitq hissəsindən əmələ gəldikdə belə, bir vurğu altında işlənir. Məsələn, ucaboylu oğlan 1 )ةماقلا لیوط دلو( ریغ , هبش və فصن
sözləri vasitəsi ilə yaranan sifətlə ifadə olunan təyin isə ərəb dilində geniş yayılmış dil hadisəsidir. ریغ – başqa, هبش - bənzər, فصن- yarı sifətlə izafəti ilə ifadə olunan (mürəkkəb) sifətdir. Belə birləşmələr tam, ayrılmaz, vahid məfhum ifadə edən və vahid bir sözə ekvivalent birləşmələrdir. Başqa təbirlə demiş olsaq, bu növ sifətlər də birləşmə daxilində müəyyən uzlaşma halları gözlənilməklə tam mənalı vahid kimi təyinin (sifətin) funksiyasını yerinə yetirir. Azərbaycanca yazılmış “ərəb dili” dərsliyində ریغ sözünü sifət, nisbi sifət, ismi – fail və ismi – məfullarla bildirilən keyfiyyəti inkar etmək üçün həmin sözlərin əvvəlinə əlavə olunaraq istənilən qədər izafət birləşmələri əmələ gətirdiyi qeyd edilir. ریغ sözünün keyfiyyəti sifəti nəticəsində yaranan sifət çox zaman dilimizə həmin sifətin mənasına antonim bir sözlə, yaxud “olmayan” köməkçi sözünü artırmaqla tərcümə olunur. دیعب ریغ نمز
- yaxın (uzaq olmayan) bir vaxt ةریهش ریغ ةدیرج – pis (məşhur olmayan) bir vaxt və s. Nisbi və feli sifətlərlə yaratdığı birləşmələrdə isə ریغ dilimizdə sözün əvvəlində işlənən qeyri sözü, eləcə də axırına əlavə edilən – sız 4 şəkilçisi və “olmayan” köməkçi söz vasitəsilə tərcümə olunur: ثیدح
ریغ
يدارا – qeyri – iradi bir söhbət; تامولعم ریغ رداصم – naməlum (məlum olmayan) mənbələr və s. 2
bildirən sifətlərin əvvəlinə (izafətin birinci tərəfi kimi) artırılan فصنvə هبش sözləri vasitəsilə yaranan sifətlərdir. Belə mürəkkəb sifətlər Azərbaycan və rus dillərindəki, müvafiq olaraq, “yarı” və “поли” sözlərinin artırılması ilə yaranan mürəkkəb sifətlərə uyğun gəlir. Misallara müraciət edək: ةیمسر
هبش – yarırəsmi görüşlər (полилегальные встречи);
1 Müasir Azərbaycan dili, III – c; Bakı, 2007, səh. 75 – 82; Prof. X.K.Baranov; Арабско – Рускый словарь, Moskva, 1977, s.605; Arapça – Türkçe sözlük, İstanbul, 1995, s.669; В.М. Гранде, Курс Арабской грамматики в сравнительно – истерическом освощении, Moskva, 1966, s.329 2 Ә.C. Məmmədov, Әrəb dili, Bakı, 2013, s. 216, s. 359; s.591; Sarf Nahv s. 221 Azərbaycan və Ərəb dillərində mürəkkəb sifət 133
لمعلا فصن
ينوناقلا
– yarımleqal fəaliyyət (ролилегальная дейтельность); لافطا
هبش
نیمئان – yarımyuxulu uşaqlar (полусонные дети) və s. )تاذ( وذ– sözü vasitəsilə yaranan sifətlə ifadə olunan təyinə gəlincə ərəb dilindəki sözdüzəltmə prosesinin qanunauyğunluqlarına müvafiq şəkildə digər bir sözlə əlaqəyə girərək vahid bir məfhum, vahid bir element təşkil edə bilən sözlərdən biri )تاذ( وذ– malik (sahib) olan sözüdür. ریغ,
هبش ,
فصن kimi sözlərdən fərqli olaraq )تاذ( وذ sözü sifətlə deyil, isimlə izafət əmələ gətirir. Bu söz vasitəsilə yaranan leksik vahidlər dildə eyni zamanda həm isim, həm də sifət kimi işlədilir və yerinə görə təyin edən, yaxud təyin olunan kimi çıxış edə bilir. Təyinin ifadə vasitəsi kimi digər sifət formaları ilə müqayisədə nisbətən az işlədilsə də, bu birləşmələrin dilə xüsusi bir gözəllik verdiyi qeyd olun- malıdır. 3
Məsələn: رطخلا تاذ بابسلا
- mühüm səbəblər; ىحریمض تاذءابطا – insaflı həkimlər; نیناسل وذ ناسنا – ikiüzlü adam və s. Bu tip birləşmənin ifadə etdiyi mənaya əks mənada olan sifət yenə də ریغ sözü vasitəsilə yaranır. Məsələn: لجر ریغ
ملع ىذ – biliksiz bir adam; بلاط
لقع ىذ – ağlı olmayan bir tələbə və s.
1. Təmyizli sifət tərkibi ilə ifadə olunan təyin. Özünün “Әrəb dili” dərsliyində Ә.C Məmmədov sifət tərkiblərindən danışarkən yazır ki, “Hər hansı cümlə üzvü kimi, sifətlə bildirilən təyinin də məna cəhətdən aydınlaşdırılmağa (tamamlanmağa, dəqiqləşdirilməyə, məhdudlaşdırılmağa və s.) ehtiyacı olur ki, bu da yerinə görə bir sözlə və ya bütöv bir tərkib əmələ gətirən söz qrupu ilə ifadə edilir. Belə ifadə formalarından biri təmyizdir. 4
Mənası təmyizlə dəqiqləşdirilən keyfiyyət bildirilən sifət ifadə olunan təyindən misallara müraciət etmək yerinə düşərdi. انس ریغص لیج – yaşca kiçik olan bir nəsil; ةلئسم
ةیمها ةریبك - çox mühüm bir məsələ
3 Ә.C. Məmmədov, Әrəb dili, Bakı, 2013, s. 216; В.М. Гранде, Курс Арабской грамматики в сравнительно – истерическом освощении, Moskva, 1966, s. 569; Arapça – Türkçe sözlük, İstanbul, 1995, s.298. 4 Ә.C. Məmmədov, Әrəb dili, Bakı, 1998, s. 338 Qurbanəli Süleymanov 134
اراشتنا عساولا باتكلا – geniş yayılmış kitab; اراشتنا ةلیلق رابخا– kəmiyyətcə az xəbərlər və s.
Bu növ sifət tərkibləri mənaca səbəb sifətli mürəkkəb sifətlərə çox yaxın olduqlarından bəzən elə dilimizə də mürəkkəb sifətlər kimi tərcümə oluna bilər. Məsələn: اهجو نسح ملاغ
- xoşsifət (bir) oğlan; انس ةریغص تنب – azyaşlı (bir) qız; تاءاقل لاجا ةریصق- qısamüddətli görüşlər və s. Belə tərkiblər, həqiqətən də ismi cümlələrə çox bənzəyir. B.M.Qrande bu bənzərliyi göstərməklə yanaşı onlar arasında fərqi belə izah edir: “...Bu birləşmələri müəyyən mənada üzvləri inversiya halında olan ismi cümlə ilə qarışdırmaq olardı... Lakin bu birləşmələr cümlə deyildir, çünki burada sifət təyinlənən sözlə hala görə uzlaşır, halbuki, cinsə və kəmiyyətə görə onunla uzlaşmır. 5
açarkən göstərir ki, bu vəziyyətdə sifətin oynadığı rol çox mühümdür. Tərkib bütövlükdə təyin vəzifəsini daşıyaraq, sifət vasitəsilə təyinlənənə bağlanır, sifət özü isə həm təyinlənənə, həm də təyin qrupuna xidmət edən bir sintaktik “keçid və yaxud da sintaktik “bağlayıcı” kimi təzahür edir: hal, müəyyənlik və qeyri – müəyyənlikdə təyinlənənlə, cinsdə isə təyinlənənə müvafiq aid əvəzlik qəbul edən isimlə uzlaşır. 6 İlk baxışda həmin sifət mübtəda kimi qəbul edilə bilən bu ismin xəbəri, həm də özündən əvvəlki ismin təyini təsiri bağışlayırsa da, əslində ismi xəbərdən və uzlaşan təyindən tələb olunan xüsusiyyətlərə tam şəkildə cavab verə bilmədiyi üçün müstəqil bir cümlə üzvü sayıla bilməz. 7
Yuxarıda deyilənlərdən belə məlum olur ki, bu növ tərkiblər üzvləri inversiya halında olan ismi cümlə kimi qəbul edilməməlidir. Çünki, halda, müəyyənlik və qeyri – müəyyənlikdə təyinlənən sözlə uzlaşan sifət ismi cümlənin müstəqil üzvü ola bilməz. Sifətin ifadə etdiyi məna isə tam şəkildə təyin olunana aid olmayıb ardınca gələn sözü köməkliyi ilə aydınlaşdırılır və məhz tərkib halında təyin kimi çıxış edir. Bu cür birləşmələrdəki ismi isə, bir qayda olaraq, təyinlənən ismə aid müvafiq bitişən əvəzliklə işlənərək, eyni zamanda həm sifəti aydınlaşdırır, həm də təyinlənənə işarə etməklə, bir növ xəbər rolunu oynayır: ههج و نسح ملعم- xoşsifət
5 В.М. Гранде, Курс Арабской грамматики в сравнительно – истерическом освощении, Moskva, 1966, s. 329 6 Ә.C. Məmmədov, Әrəb dili, Bakı, 1998, s. 338 7 В.М. Гранде, Курс Арабской грамматики в сравнительно – истерическом освощении, Moskva, 1966, s.295
Azərbaycan və Ərəb dillərində mürəkkəb sifət 135
(gözəlüzlü) müəllim (hərfən: bir müəllim, gözəldir onun üzü); هما ةضیرم دلو – anası xəstə olan (bir) uşaq (hərfən: uşaq, xəstədir onun anası) və s. Әrəb dilçiliyində bu növ birləşmələrdəki sifət də “səbəb sifəti” hesab olunur, çünki o, təyin edilən sözü bilavasitə təyin etmir. Elə buna görə də ona “səbəb” funksiyasında çıxış edən qayıdış əvəzlikli söz kömək edir. Әgər, sifət “həqiqi” deyilsə, deməli, təyin olunan isim də “əsl sahib” (ىلصا بحاص), yəni, əsl, həqiqi təyinlənən deyil. Belə birləşmələrdə sifətin uzlaşması məsələsinə gəlincə, Abbas Həsən burada sifətin cinsə görə özündən sonraki sözlə uzlaşdığı kimi, birləşmənin “əsl təyini” ilə uzlaşması variantının da mümkünlüyünü göstərir: اهعارتخإ میظع ةملاع, yaxud اهعارتخإ ةمیظع ةملاع – ixtirası böyük olan alim qadın 8 və s.
Әrəb dilçiliyində təyinin ifadə vasitəsi kimi geniş araşdırma apararkən işarə əvəzliklərinin çoxsaylı təzahür formaları, o cümlədən ilkin variantları haqqında elmi araşdırmaq bu məqalənin tədqiqat mövzusu olmadığından gələcəkdə buna ayrıca məqalə həsr edilməsi nəzərdə tutulur. Nəticə olaraq deməliyik ki, sadə və mürəkkəb sifətlə və onların ifadə vasitə- lərinə dair bu məqalədə çox maraq doğuran məsələlərin araşdırılmasına cəhd göstərilsə də bu kiçik həcmli tədqiqat da mövzunun tam həll edildiyini iddia etmək heç də düzgün olmazdı. ӘDӘBİYYAT 1. Müasir Azərbaycan dili, III – cild; Bakı, 2007 2. Arapça – Türkçe sözlük, İstanbul, 1995 3. Prof. Dr. B.Topaloğlu, Prof. Dr. H.Karaman, sarf – nahv kitabı, İstanbul, 1974 4. Ә.C. Məmmədov, Әrəb dili, Bakı, 1998 5. Ә.C. Məmmədov, Әrəb dili, Bakı, 2013 6. В.М. Гранде, Курс Арабской грамматики в сравнительно – истерическом освощении, Moskva, 1966 7. X.K.Baranov; Арабско – Рускый словарь, Moskva, 1977 8. 1966, ةرهاقلا, ىفاولا وحنلا , نسح سابع
8 ٤٤٢.ص,1966, ةرهاقلا, ىفاولا وحنلا , نسح سابع Qurbanəli Süleymanov 136
РЕЗЮМЕ
В статье исследутся прилагательные на арабском языке и выясняется что прилагательные в арабском языке также, как в азербайджанском языке: простые, производные и сложные. Поставленный вопрос, исключая некоторые моменты как в арабском, на азербайджанском и др. языках.
RESUME
In this article adjectives in Arabian language same as in Azerbaijan language are researching: simple, derivative and composite. This topic is similar in Arabic, Azerbaijani and other languages excepting some moments
Dünyada ve Türkiye’de narkotik/madde ve madde kullanım problemi 137
MADDE KULLANIM PROBLEMİ Adil Yılmayan BDU Sosyal İlimler ve Psikoloji Fakültesi Doktora öğrencisi Anahtar Kelimeler: Narkotik, psikoaktif, uyuşturucu, madde ve madde bağım- lılığı, madde kullanımı. Key Words: Narcotic, Psycho-active, Drugs, Substance and Drug Addiction, Using Drug.
Maddelere Bağımlılık, sadece Türkiye için değil, dünya insanlığını çok eski çağlardan beri büyük bir felaketle karşı karşıya bırakmaktadır. Çoğu zaman Uyuşturucu Madde Kullanımına dair problemlerin modern hayatla oluşan değişimler ve stresle ilgili olduğu düşüncesi yaygındır. Geleneksel toplumlarda, modern ve seküler toplum yapısına geçiş, aile yapısındaki zayıflayış, şehir yaşamının sosyoekonomik baskısının esas etken olduğu üstünde durulur. Bu amiller bazı Psikoaktif Madde epidemilerinde etkin olsa da gerçekte problem oldukça karmaşık olup kökeni sanayi devriminden çok öncelere uzanır[1, s.1]. İnsanlar, bazı maddelerin kendi ruh halini değiştirdiğini ve geçici de olsa kendisini farklı hissetmesini sağladığını farkettiğinden beri, madde bağımlılığı önemli bir biyopsikososyal problem olarak ortaya çıkmıştır. Zamanımıza dek bu maddelerden bazıları yasal çerçevede serbest kullanım olanağı bulmuş, bazıları ise engellenmesi tamamen mümkün olunamayan kanun dışı bir uğraş alanı olmuştur. Ülke ve kültürler arasındaki farklılıklar olsa da alkol, nikotin ve kafein, kanunlar dahilinde kullanıma açık olmuştur. Bazı ilaç ve uçucu maddeler de amaçları dışında kullanılabilmiş, yine bazı maddelerin üretimi bile yasaklanmıştır[2, s.50-51]. Her ülkede değişen oranlarda olmakla beraber, hemen hemen tüm ülkeler narkotik/uyuşturucudan olumsuz yönde etkilenmiştir. Narkotik kullanımının neden olduğu problemlerden akla ilk gelen problemler şiddet, suç ve AİDS (Acquired
Adil Yılmayan 138
Immuno Deficiency Syndrome) başta olmak üzere bulaşıcı hastalıklar ve sosyal yapıda meydana gelen tahribatlar olmuştur [3, s.3]. Şurası iyi bilinmektedir ki, Madde kullanımı bireyin özgürlüğünü kısıtlayan ve köleleştiren bir durumdur [4, s.92].Uyuşturucuların bağımlıya, aile hayatına, iş hayatına, aile ve ülke ekonomisine telafi edilemez zincirleme olarak zararlar vermektedir[5, s.7-13]. Günümüzde narkotik/uyuşturucu maddelere bağımlılık tüm dünya ülkelerinin üzerinde durması gereken çok önemli problemlerin başında gelmektedir. Hemen her toplumda birçok kişi gerçeklerden kaçıp sıkıntılardan kurtulmak adına, bu maddeleri kullanmakta ve ne pahasına olursa olsun bunları almaya çalışıp maddelerin zararlı etkilerine sığınmaktadır. Narkotik/maddelerin kullanılması çok eskiden beri, insan- ların umutsuz, üzgün, pişman, zaaf, elem, acı, neşe gibi ruh hallerinde bu maddeleri kullandıkları süregelmiş olduğu görülmektedir. Son yıllara kadar, bunların hemen hepsi çeşitli bitkilerden elde edilirken, zamanla sentetik maddeler de bunlara eklenmiştir [7, s.111]. Meclis Araştırma Kurumu Raporu, madde kullanım probleminin özellikle kent nüfusunun artışı ve buraya gelen gençlere madde kullanımına hayır diyebilecekleri ve de onları spor ve kültürel etkinliklere yönlendirecek uygun imkanların sağlanamaması sebebiyle son zamanlarda arttığı göstermektedir. Narkotik kullanımı, gençleri birçok suçu işlemeye yönlendirmektedir. Okul ve okul önlerinde yaşanan suçlar, eğitimci, veli ve öğrencileri olumsuz etkilemektedir. Narkotik/Madde kullananların %75‟inin 20 yaşından önce madde kullanmaya başladığı tespiti yapılmıştır [5, s.13; 6, s.359]. Yani zamanımızda önemli bir sosyal problem olan narkotik/uyuşturucu madde kullanımı ve bağımlılığı, giderek daha çok genç nüfus arasında esrar, eroin, mofinden tiner ve zamk vb. koklamaya kadar birçok türüyle yaygınlaşma eğilimindedir[8, s.77]. Bu dehşetli illet bağımlıları, ihtiyaçları olan bir günlük madde miktarını bedavaya getirebilmek uğruna başta kendi yakın çevresinden olmak üzere, birçok genci bu maddelere bulaştırmaktadırlar. Bu yeni alışanlar da, diğer gençlerden en sevdiklerini bu illete alıştırmakta, böylece felaket dalgası genişleyip tüm cihanı sarmaktadır[7, s.111]. Narkotik/ Uyuşturucu maddeleri kullanmak, üretmek, temin etmek, satmak, uygulamadaki farklılıklara karşın hemen her ülkede suçtur. Bunun temel sebeb- lerinden biri insan sağlığına zarar vermesi, diğeri de diğer bazı adi suçların işlenme- sinde ilk basamağı uyuşturucu kullanmaya başlamanın oluşturabilmesidir[8, s.77]. Bu çalışma Narkotik/Madde’nin ortaya çıkışından bu yana Türkiye’de ve Dünya’da ki kullanım ve yayılım sürecini konu edinmektedir. Bir konuda nitelikli
Dünyada ve Türkiye’de narkotik/madde ve madde kullanım problemi 139
çalışmaların yapılabilmesi için o konuyla ilgili sürece hâkim olunması ve çalış- maların yönünün bu doğrultuda yapılması gerekir. Bu durum bu çalışmanın çıkış noktasını oluşturmaktadır. Maddenin ortaya çıkışının, kullanım ve yayılım durumu- nun iyi bilinmesi, bu konuda atılacak adımlara ve alınacak tedbirlere ışık tutacaktır. Bu çalışmanın amacı, Dünyada ve Türkiye’de madde ve madde kullanım durumunu ortaya koymaktır.
Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|