Innovatsiyalar vazirligi ajiniyaz nomidagi nukus davlat pedogogika instituti ellikqala pedogogika fakulteti

Sport mashg`ulotini boshqarish. 
Mashg`ulot ta`siri ostida sportchining holati o`zgarishi 3 - bosqichga 
bo`linadi: xafta yoki oylar bo`yiga nisbatan bosqich davomida saqlanishi. Masalan: 
sport formasining xolati mashg`ulot jarayonida etarlicha chiniqmaganligi va x.k. 
Joriy xolati: bir yoki bir necha mashg`utlotni ta`siridagi o`zgarishi (bu 
holatlarni baholash, keyingi mashg`ulotlarni tuzilishi va yo`nalishini va ularga 
nisbatan yuklamaning kattaligini aniqlashga yordam beradi ). 
Operativ xolati: alohida mashqlarning ta`siri ostida o`zgaruvchan va tezlikda 
o`tuvchi (bularni mashg`ulotlar dasturini tuzishda, mashqlarning davom etish 
vaqti, xarakteri, shiddati va uni bajarish, davom etish vaqti va dam olish 
intervalining xarakteri. xisobga olinadi). 
Sport mashg`uloti jarayonini ko`p qirraliligi va sportchining doimiy holda 
imkoniyatining o`zgarishi, xar xil omillar ta`sirida uning holatini tebranishi, 

---

boshqarishining negizi bo`lib hisoblanadi. Bu esa, sportchidan murabbiyga 
beriladigan teskari aloqasi orqali beriladi: 
1) Sportchidan murabbiyga boruvchi ma`lumotlar (o`zini sezishi, ishga 
bo`lgan munosabati, kayfiyati va b-k): 
2) Sportchi o`zini tutishi xaqidagi axborotlar (mashg`ulot ishining hajmi, uni 
bajarishi, aniqlangan xatolari va b-k):
3) Mashg`ulot samaradarligini, qiska vaqtdagi ko`rsatkichlari (mashg`ulot 
yuklamasi ta`sirida funktsional tizimidagi chegara va o`zgarishlar xarakteri):
4) Mashg`ulot samaradorligining yig`ilishi (kumlyativ) to`g`risidagi axborotlar 
(sportchini mashqqa chidalilik holatining o`zgarish xolati ). 
Sport mashg`uloti davrlarida bosqichlar bo`yicha tayyorgarligi mashg`ulotni 
boshqarish samaradorligi mashq bilan chiniqish mashg`ulotlarining tuzilishini aniq 
soniniging ko`rsatkichlari va sport faoliyati bilan bog`liqdir. 
Bu esa, bu yoki u sport turlaridagi aniq sport predmetiga xarakterlidir. 
Shuning uchun mashg`ulot va musobaqa faoliyati model ini tuzish va saralash 
sifatida xam ishlatiladi. (sportda takomillashtirishning ma`lum bosqichlarida, 
tanlash sifatida xam ishlatiladi.). Keyinchalik sportchining aniq funktsonal 
imkoniyatlarini, model dagi individual ko`rsatkichlari bilan qiyoslanadi va keyingi 
ish va berilgan samaradorlikka erishish yo`nalishi aniqlanadi. 
Mashg`ulot jarayonida rejalashtirilgan natijaga erishishga yordam beruvchi, 
mashg`ulot vositasi va uslublari amalga oshiriladi. Ko`rsatilgan tsexini 
yakunlovchi operatsiyasi bo`lib, bosqichi bo`yicha oraliq nazorati bo`lib, 
mashg`ulot jarayonini samaradorligini belgilaydi va kerakli vaqtda korrektsiya 
qilinadi. Bu tsiklning hamma operatsiyalarini amalga oshirishni, eng kerakli 
sharoiti bo`lib xar tomonlama tenglashtirilgan ko`rsatkichlar xisoblanadi. 
Musobaqa faoliyati va sportchining tayyorgarligini aniq tuzilishini 
ko`rsatkichlari model tavsifini, oraliq nazorat xam boshqarishning asosiy 
ishlanmasi bo`lib xisoblanadi. Nazoratning bu natijasi ishning asosiy yo`nalishi va 
natijasiga erishish yo`lini aniqlaydi. 

---

Xulosa 
Xulosa o‘rnida aytish joizki, sportning barcha turi foydali. Asosiysi o‘quvchi 
shug‘ullanayotgan sport turini sevsin va o‘z xohishi bilan mashq qilsin. Bolani o‘zi 
istamagan sport turi bilan shug‘ullanishga majburlash noto‘g‘ri. Ota-onalar bolani 
biron biror sport turiga berishdan oldin murabbiy bilan sinov mashg‘ulot haqida 
kelishib olishi lozim. Agar farzand sinov mashg‘ulotidan yaxshi kayfiyatda va shu 
sport turi bilan shug‘ullanishga ishonch bilan chiqsa, unda mashg‘ulotlarni davom 
ettirish mumkin.
Shuningdek, bolaning yoshiga mos tarzda sport turining tanlanishi ham, 
ularnikelajakda jismoniy va ma’naviy jihatdan barkamolliginikafolatlaydi. 
Masalan, qaysi sport to‘garagiga necha yoshdan borish mumkin, degan savolga 
quyidagicha tavsiyalarni beramiz:3 yosh gimnastika, suzish; 4-5 yosh karate, ushu, 
raqs, badiiy gimnastika, tennis; 6-7 yosh akrobatika, futbol; 8-9 yosh basketbol, 
velosport, voleybol, biatlon; 10-12 yosh qilichbozlik, yengil atletika, ot sporti, 
boks.
Sportning u eki bu turining sportchi organizmiga ta`sirini aniqlash uchun 
alohida musobaqali mashqning emas butun mashg`ulot jaraenining ta`sirin 
o`rganish kerak. Shundan kelib chiqib sport turini guruhlarga taqsimlash uchun 
yuklamani xarakterlovchi uch to`g`ri amal qilish kerak.
Bularga sport mashg`ulotlarida bajarilaetgan ishning kuchi (maksimal, 
submaksimal, katta, o`rtacha, turli jadallikdagi) ishning tsiklligi eki notsiklliligi, u 
eki bu harakat sifatlarining rivojlanishi N.Ozolin (qouq), N.I.Volkov (qoyi) 
mashg`ulot vositalari klassifikatsiyasining muhim belgilariga quyidagilarni 
kiritishni tavsiya qiladilar.