İRƏvan türkləRİNİN ƏDƏBİ MƏtbuat abiDƏSİ
Naqqal Müdir və naşirlər: Mir Mahmud Mirfətullayev, Cabbar Əsgərzadə (Aciz). Elan
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Naqqal
Müdir və naşirlər: Mir Mahmud Mirfətullayev, Cabbar Əsgərzadə (Aciz).
İrəvan ris-müsəlman qız məktəbinin müdirləri xanım ( Qalinina) mütəllimlərin əl işlərini(tikişlərini) müsəlmanlara göstərməkdən otrü tazə açılan biləndə, məktəbin öz evində bu may ayının 14-də xanımlar 16 kişilər üçün (Vstafka)sərgi döşənəcəkdir. Tamaşa gündüz səat 12-dən 6-ya qədər, tamaşa pulsuzdur.
Yenə də qulluğçularını artırmış çay, süd, qəhvə, qoğaldan əlavə saət 12-dən 4-əcən nahar və saət 8-dən 10 –can şam xörəkləri hazırlayur. (Şərait)in o günü təmizliyilə hazır xörəklərdən əlavə böyürtmə xörəklər də hazır edir. Müəyyən vaxtlardan gec, tez xahiş edin, Cənabların istədikləri bulunmazsa narazı olmayacağlar. Səhhət və salamatlığını sevən müştərilər üçün stullar tozli deyildir.
Bu yazımızda M. Q. Imzası ilə məktub yazan: idarədən yazıb sual edirsəniz ki, ruslarda bir misal var ki, çağırılmamış qonaq müsəlmandan pisdir. O düz sözdür. İmdi əgər birisi bu çağırılmamış müsəlmana çağırılmamış qonağ gələ, bəs o kimdən pis gərək olsun? İdarə: Bu məsələ çox tariğdir və əlavə ondan biz halı məssələdə nabəği o gərnəməmişik, ona görə məsləhət görürük ki, bu məsələdən həmşəhəriniz Hacı Mirzə Həsən Ağaya rəcuh edibsə, cavab alsa əgər. ...
- Gəncədə sovunca ki: cidanı oğurluyan – yerini eylər, irad kı yazırsan – yerini göstər. - Naxçıvandakı mili naqqala: sifariş ilə - hac qəbul olmaz. Dərdini söylə - yaz baxalım, yaz! ...
Cəsalifdə həpənd”.....Mən də şərikəm, yaxşı deyirsən. İrəvan, “Luys” mətçəəsi- Типография «Луйсъ» Эриванъ - Mətbəə “Luys” , İrəvan 19 MAY 1914 –cü il, No 7. Lək-lək türk dilində həftəlik məzhəkəli məcmuədir. Hər nüsxəsi 7 qəpikdir.
Ədəbiyyat.Lək-lək. Siyasi lüğətlər.Bayğuş Dil məsələsi. Dul toyuğ. Ədəbiyyat.Hərdəmxəyal. Tiflisdəm məktub. Həmədanlı. Makudan. Təbriz Son xəbərlər. Qız məktəbində sərgi.. 41 Elan.
Ədəbiyyat Şairəm, fikrimdə var hər cür hekayətlər yazım, Bu həğiğətçün yalandan min rəvayətlər yazım. Bu əvam millət üçün aği ğəradan seçməyə ki, Göz verim; alt yapum ğil köprülərdən keçməgə Varma sönər turp əkilmiş yerdə buğda biçməgə, Getməsün meyxanələrdə ab heyvan içməgə , Millətə meyxanələrdən min ğəbahətlər yazum, Min fəlakətlər, rəzalətlər, şəmatətlər yazım. Bir zəman dəllək kimi səyim hənali sağğalə, Bir zəman tul kəlaməm bənzəsün ənli şalə, Bir zəman cahılları həmduş edim ğara malə, Bir zəman əfsun yazim rozəpəzə, həmrəmalə, Ğoçilərdən , damdələnlərdən xəsarətlər yazım, Pullulardən, hacılardan da xısastlar yazım. Nəs səmək zəmani eylərəm bahi hicab, Istudenti eylərəm xərm vəşiği dil kəbab, Bir zaman mişkin mədarimdən dönər qanə şərab, Bir zəman lənətlər alsam mollalardan bir hesab, Bəsliyər həğğimdə möminlər ədavətlər yazım, Fəhlədən, tacirdən, əsnafdan şəmaətlər yazım. Bir zəman həzl eylərəm tiryakini ar eyləməz, Səmmidir cismim deyər əfmi çala kar eyləməz, Zənn edirdim tiryaki heç mil əğmar eyləməz, Indi bildim ki, bu ğövmi pəndə bidar eyləməz, Nəşeyi tiryakdan bolli kəsalətlər yazım, Gülməli halət və əntiğə hekayətlər yazım. Həp vəzifəmdir yazəm banklardakı başçıları Gözləməzlər bir kərə pulsuzları, yoxsulları. Onlara möhtac olan olsun gərəkdir ğullari Min kərə yalvarsan olmaz, bir kərə məğbullari. Eyləyüblər əda və kəbrə adətlər yazım, Lütfisizlik, mərhəmətsizlik şağavətlər yazım. Lək-lək. Siyasi lüğətlər, yaxud gödən davası Mabəd Di gəl İranə: götür Məşhədin mətuli başını öz xəddamayindən ötri hüğuğ şəkm tabedir Həzrət Rza(H ..)dən bunun da səbəbi odur ki, qənbədşərifi təmir etməkdən ötəri boynu nazik xəddamlar iş görə bilməzlər , valla bu da hüğuğ şəkm tab etməzdi. Bilir ki, bu dünya fənadır. Qaldı Azərbaycan: hökumətin hökdarı Həzrət Neğdərt əlamərtəbət hafiz məmləkət Azərbaycan pəşt pənayə firqəyə ğandıran və dərvişan hami firğəyə rəmalən və tiryakiyan və məhafiz falçiyan və ruzə xuvanan ağini sahib və tac sər əyal və öylad pəxlə xurdəndə qan Hacı Səməd xan da istiğlaliyyət istəyür Əhməd Şahdan ki, bu hökmdarın təht həmayətində 42 pəxasöviylə tiryəki rahət içsünlər ki, dərvişlərin nəşiyyəsi təxt olub. Həmişə Təbriz bazarında məşrutəni pisləsünlər ki, daha intixab işlərinə heç kəs qaruşmasın. Xoyun möminləri, Mərəndin hənirməndləri, Həmədanın ğeyrətliləri istiğlaliyyət istəyürlər ki, onların imanları amanda olub, bunların hənrləri dünyada , axırqilər pəndə ğeyrətləri saləmat qalub sədəmə yetişməsin. Ku kəmran seyidləri və ümumən İranın müxtəlif yerlərinin mollaları aftanomiya istəyiblər ki, bunların əmamələri küçükləşməyib və onların şəcərələri müctehidlərin mübadək imizalərilə bərəbər xalidar olmasun. Az-az cümlə istiğlaliyyət axtaranlardan Maku Sərdarıdır ki, bu nitqində istiğlaliyyət yolində böyük səy və təlaşlari var. Allah əcr versin. Ama bu cənabın özi ac degil. Bunun istiğlaliyyət axtarması rəyyətin ğarnıni doyurmağ üçün degil. Çün ki, Makuda heç aclığ bilməzlər ki, nədiyə deyirlər, ancağ bunun istiğlaliyyətə çalışmağı ondan ötridir ki, İrəvandakı acların ğarnini doyuzdurmağdən ötri makulilərin şişəyə dutulmaş ğanlarından bir az suya ğatıb göndərsin ki, zəfəran əvəzinə hər il plovun rəngini saraltsun. Ğarəz bu saət dünyanın hər yerində bu muxtariyyat, istiqlaliyyət, hüğuğ, çörək məsələsindən ötəri davadır. Hər kəs çalışır ki, ğapdırdıği çörəyini saldırsın , ancağ burası məlum olsun ki, məzlum zalımdən , ac toxdan həmişə tələbkardir. Ama İran Şahı Cuvan Əhməd də allahdan istiğilaliyyət istəyir ki, allah oni sağ-salamat həddi-buluğa yetirsün ki, daha abiğonlari onun işinə baxmayıb, xeyir-şərinə ğarışmasınlar. Vallah allaha şükür, İranda ümumən pəpə deyəndən məmə yeyənə ğədər aclığ ədası və tərəqqi tələb edənlər yoxdur. Çünki İrandan xəzinələr dolusu kitablar çıxartmağ olar ki, hamısının əhadiş və əxbarındə dünyanın fani olduği məlum edilir. Hətta İranın fəhlələri də belə bir ixtiyar tələb edirlər ki, boyunlarına bir səxəki dəgəndə deməsün, bax bu səxəkiyə mənim boynuma dəgdi. Bu səxəki məndən suvayı heç kəs dözməz , mən ki, dözürəm. Indi ğarğalar İran ənğalından hər nəki öyrəndilər buni yaxşi yadlarində saxlasunlar ki, onların çörək davası olmayıb, məhz minmək üçündür. Bayğuş Dil məsələsi (Beşinci nömrədən mabəd) Danışığımızın, dilimizin islahi intiligentlərimizə , yarımçıxlarımıza yaramadıği kimi, ha eylə də mollolərimiz , vaizlərimiz , həpi kəndlərimiz , xanəndələrimiz üçün də əlverişli degil. Bizim kənd ərafələrindən bir nəfər məşhədi ibrətən mabədinə o ğədər ğəzəl köçürüb ki, lap layiğ təmrif olduği kimi ovləsə də danişiğinə təğyir verə bilməz. Bu çün ğavun meydanda arabaçılalara xitab olaraq buyurdu arabələri ahəstə-ahəstə çəkən, tain ki, xeymələrin tənanlərini kəsixtə etməsünlər. Yenə bir günləri məhaldən bir nəfər kəndli işləri üçün suda dəvət olunur. Müəyyən vaxtında qələ bilməyur. Axırıncı dəvətdə suda gələrkən sud deyir, bununla üç dəfədir ki, dəvətnamə göndərirəm, niyə gəlmirsən? Kəndli deyir cənab sudya, (Arpa çayının ğır-ğır abədindən əbur etmək məhal məmmətinəh olduği üçün xidmətinizə gec şərəfyab olduğ ). Sud başa düşməyir, dilmanc qalır məəttəl. Axır, o -bu yığışıb əhvəlati sudyaya bildirirlər . Sud deyir get, daha bir də ğoz ğırıb məniylə beylə dilləriylə danışma . Vaizlərimiz isə (ələldət kaltəboət janiyə) buyurduğləri kimi nar, alma, heyva və gögərçin əvəzinə ənar, sib, nedanə və kəbutər adət ediblər. Əgər dilimiz türkləşib islah olunarsa, o zaman onların fəzilətləri məhv olduğu kimi fəsahət bəlağətlərinə də böyük ziyan yetirər. Qiraət, ərbiyə kimi də hürufatın hankı məxrəciylə deyiləcəyi itib gedər. Xanəndələrimiz üçün bu iş heç yaramaz (Dəşti) və (Gəlayi) mahnılarında oxunmağ üçün türk ğəzəllərinin abda qalıtları yoxdur. Xanəndələrimiz də fars ğəzəllərini səhih və boğazda oxuduqlari üçün dil məsələsinin ziddinə olduğləri məlumdur. (Nist dər oh həlm cəz hədrən, ya pedərən çe qənm şər degümi nətəvanəm xuanim)belə səhih oxuduqları ğəzəlləri də türk ğəzəlləriylə dəgişəcəkləri aşkar bir işdir. Bu səbəblərə görə də mən öz tərəfimdən dil məsələsi ətrafında yunbalanan ağalarımıza məsləhət görürəm ki, əbdə şınğırlarını da çəkməsinlər. Çünki bu məsələ intiligentlərin gözəl ləhcələrinə , molla və vaizlərimizin fəsahət və bəlağətlərinə , mənim kimi yarımçığların baədıb və pər məna danişığlərinə və xanəndələrin duzlu ssariylə oxudiğləri səhih ğəzəllərinə buyük zərər yetirər , o zaman da hamu bəhanəçilər əlbir olub bizim keçəl molla demişki( və əli əlsan balsalam) deyərlər. Biz də qalarıq lal, kar, lat, lüt, zəvvar imam Rza.
43 Iltimas dəva: dul toyuğ Ədəbiyyat
Bir gün var idi bizlərə sultan idin, ay bəy! Kənd əhlinə bir sahət fərman idin, ay bəy! Işrətdə idik öərm xəndan idin, ay bəy! Varya xanimə hər gecə mehman idin, ay bəy! Ğördin bizı hərçənd müsəlman idin, ay bəy! Yer tədk bizi hərçənd ki insan idin, ay bəy!
Noldu gecə-gündüz yeyib asudə yatan gün , O Leylini görəndə ğudurub güllə atan gün, Meyxanədə milsəkin güllərin ğışdə satan gün, Hər ildə satıb mülküyi məğsudə çatan gün, Veyl-veyıl dolanan bisər saman idin, ay bəy! Dada-dada alude şanpan idin, ay bəy!
Imdisə sizə ğıldı cəfa çərxi stəmkar, Dövlət səni də bunlar ilən ğıldı bərabər, Yazdı kridit (nəyi ğami) meyxanəçi kesbər. Paslandi ğəlafində ğəzil dogməli xəncər, Əvvəl necə heybətli bir oğlan idin, ay bəy! Səflər dağıdan Rüstəm dəstan idin, ay bəy!
Qanun sizə də, bizlərə də verdi musavat, Get ğoçularıvi rahət özət, rahət uzan, yat , Pulsuzluğa tab et, maralım, etmə xəyalat, Qarpız nübarı bekara gəlməz, dəxi heyhat, Keşdi ozaman sahib bostan idin, ay bəy! Bağda ğoş olub sərvi-xuraman idin, ay bəy! Hərdəmxəyal Təshih Keçən nömrədə səhv olub, Əlixan (Makinski) əvəzinə Əli xan (İrəvanski) gedib. Bu barədə qarelərimizdən üzr istəyirik. TIFLISDƏN MƏKTUB Salam əleykum, ay lək-lək dayı, səni xoş gördük. A kişi, mən əvvəllər elə bilirdim ki, bəs sən də bizim bağlarda tikən Hacı Leylək ğəbilindənsən , ama indi baxıram ki, xeyir a.... Sən ilə onların arasında zəmin –asiman təfavüt var:Məsələ; mənlə onlar gündüzlər ilan- qurbafa şekarına çıxırlarsa da , ama gecələr də rahət durmuyub , bir ğıçaları üstə dayanıb damağlərini şağıldadıb yoldan keşənləri iztirabə salırlar. Ama sən gündüzlər bu əməllərini eyləyirisən də, gecə balalarını ğanadlarının altına alub, rahət səmiri lap kəsürsən. Olmya sən ğorxursan ki, gecə eşigə çıxasan, gecə veyilləri bir əft yetirələr. Ay kişi, bir gəl Tiflisə, gör 44 burada nə aləmdir! Gecə səni aparım məcthəd bağına , gürcü ğızları iylə müsəlmanların məhbubanə söhbətlərinə ğulağ as, gör müsəlmanlar gürcülərlə necə gözəl danışırlar. Peşələri səhərə kimi gürcü ğızlarinə “şini cırim” deməkdir. Bir belə iş də mənim başıma gəldi və təti tərk edib İrandan çıxanda əvvəlcə yolumu Bakıya saldım, bir neşə ay idi ki, Çornuqorodda işləyirdim. Sonra bir günləri vağzal yoluiylə gedirdim, bir nəfər həmşəhərlimizə rast gəldim, mənə dedi : hərif, bu nə gün dirrikdir düşmüsən? lap cəhənnəm mələkinə bənzəyirsən, al aynanı, bir sifətinə bax, gör! Doğrudan da aynanı alib sifətimə baxdım, ozümi tanıya bilmədim.... Dedim, bəs, əizim, necə eyliyim ? Dedi gəl mənimlə gedək Tiflisə . Orada yaxşı fabrikalar, savodlar var, oradaca işlə, bir ayın içində gör nə pul vurursan! Mən də həmşəhərlimin sözünə baxıb onunla Tiflisə getdim. Ama Tiflis, nə Tiflis, hesab elə bi guşə cənnətdir. Burada ola goz , xanımları görüb, doğrusu əlim işə daha yapışmadı və Bakıda ğazandığım pulları da buradaca xərcləyib, ğalmışam indi Tiflisdə. Amma istəyirəm bu gün bir iş arayam və yaxud yenə Bakıya ğayıdam. Çünki indi baxıram cibimdə pulum olmadığına görə madamlar daha mənə etina eyləmirlər və bu şəhridə onların qəmehtinalığının xüsusunda yazub idarənizə göndərdim, bu bir şərtiylə mənim halimi bilərsiniz. Gürci ğızları “şeni cırım” dedilər, pullarımi şirin-şirin yedilər. Pul ğurtulanda “şeni mumazali”dedilər. Həmədanlı Məşədi İbad. Makudan Bir-iki il bundan əvvəl köhnə(çin, nişan) fruşə getdigi kimi indi yerimə məzillərdən yığışdırılıb , baha ğiymətlərə satılan mirpəncək və rtibilək çəbənləri genə məzbialərə ğayıdıb. Çünki, əvvəlcə möhtərəm dostlari makulilərə yaxşı beləd degilidilər. Hər kəsin yaxasində və ya başğa yerində bir sərdarlığ , mirpəncligə nişani görsədilir. Həman saət “çest”verirdilər. Odur ki, ondan sonra Makunun hammalları da məzildən-zaddan çalışub bir mirpencək və ya xanlığ nişani tapub taxardılar ki, bizdə də babadan xannığ güya bunlara da “çest”verəcəkmişlər. Sonra baxırlar ki, daha dostlar sərdarləğ nişani taxanlara gözlərini bərəldirlər . Məyər pencak nişanını görsələr nə edəcəklər... Odur ki, daha mətah xoddan düşüb çiyinlər , nişanlar genə məzbillərə atildi. Mirbaçğlardirlər( . ) Sərdarın dövlətindən biz nəmiş mərba xunçələri Istəkli ğonaqlarıni pozmuş və canlarından. Mərba çaxar deyrlər , ama buranın yedinəfs kasib. Arvadlari meribanın rənginə baxub şeş mərzində duçar olublar. Dərbar hakimləri məsləhət görürlər ki, mərbaçığardanların şirəsindən onlara pisund eləsünlər ki, bəlkə mərzlərinə şəfa olsun. (.) mürəba çığartmağ çiban çğartmağ kimi bir dərddir). TƏBRIZ Buradan böyük mübəlliflər hazırlanıb İranın sair qatələrinə göndəriləcəkdir ki, oranın da bəndələrini həzrət Fərəvaninin dininə dəvət etsinlər, əgər iman gətirməsələr Azərbaycandan onların başına daş yağacaq. 45 SON XƏBƏRLƏR Nəcəf Şayət var ki, qubali hacı Molla Baba (70 ) min sahib əmamə axundlərilə yığışıb (Molla Nəsrəddin) məcmuəsinin axırıncı nömrəsində (müsəlman arvadları öz ərlərindən bəd məamlə və naxoşluğ gördükləri lalda, boşanmaq ixtiyarlı olmaları) məsələsi yazıldığı üçün böyük bir təxfir layihə yazdırıb cümləsi imza edəndən sonra təsdiğ etməkdən ötrü buraya... göndərmişlər. RUS-MÜSƏLMAN QIZ MƏKTƏBINDƏ SƏRGI Bu may ayının 15-də qızlar məktəbində şagirdlərin toxuma və tikmə şeyləri ki , ibarət olsun haşiyələr, səndəl örtükləri, pərdələr, balınc üzləri, divar zinətləri və firəngi əsvalı ilə iki mərdəliylə tikilmiş bir çox zənənə libaslar məktəbin nazirəsi xanım (Qalinina) tərifindən sərgiyə qoyulmuşdur. Arvadin bir neçə zatlir ilə bərabər kamal tamaşa edildi və nazirə əfəndilərin neçə illər çəkdikləri zəhmətin səmərəsi olaraq bu gün müsəlman aləmində asar tərəfindən olan bu sərgi ilə böyük alqışlara və tədqirlərə məzhər oldu Və xanım qızların işləri və güzəlliyi qədər də tamaşaçıları məmnun yola salıb hər iş kəndi üzərində tikilmiş ad sahiblərini təqdirə məcbur etdi. Və bu sərgidəki işlər üçümüncü və beşiminci sinif şagirdləri tərəfindən hazırlanmışdı. Bir də həvəsli qızlarımızın bu yolda səliqələrini təqdir və tərqilərini arzu etməklə bərabər nazirə və müəllimlərinə təşəkkür ediriz. İdarə Müdir və naşirlər: Mir Mahmud Mirfətullayev, Cabbar Əsgərzadə (Aciz)
Sərbəst və o gönü təmizlik ilə alır. Ona görə təmizlik sevən cənablardan tövğholunur, başlarını vurdurub, yüzlərini təraş etdirməkdən otürü köhnə bulsanən əkas xanəsənin yanında olan “Manuğ çutaxyans”in “Marsel” parixmaxerskayasına təşrif gətirsünlər. Hağğ zəhmət hər dəfə 20 qəpik, 12 dəfəlik ğartuçğamız 2 manatdır. “Marsel” Parikmaxerskayası.. Manuk Çitaxyants Типография «Луйсъ» Эриванъ - Mətbəə “Luys” , İrəvan 46 26 MAY 1914-cü il, No 8. Lək-lək türk dilində həftəlik məzhəkəli məcmuədir. Hər nüsxəsi 7 qəpikdir.
MÜNDƏRİCAT
Təxmis.Mələk Naqqal. Məğalə həft cür. Yaltaxçı. Təbriz xəbərləri. Siyasət. Ordubad. Ordubadlı. Yuxunun zillətindən.Dəyirmançı. Böyük tənqid. Bayquş. Ədəbiyyat. Hərdəmxəyal. İrəvan xəbərləri Gəncə.Palazqulaq. Nəsihət. Leyləyin yuva dayəsi. Elanlar
Təxmis
Dudman əmadən şayyadəm, Vətən övladini cəhlə yürüdən ustadəm, İndi bu əmrdə məndə əvz şəddadəm, Ğaş söyküyüm baz kəftəyə xud dilşadəm Yandır cəhlim o az əlm edib aradən.
Ğalıb olmış ğənimə ruz əzəl zalimu şəğağ Nə qədər mən ki varam , arta gərək cəhli və nifağ. Mən olan yerdə olanmaz ədən əhli tifağ, Hami məzhəb kafirəm, çe dəhəm şərh mərağ, Yoxdi təqsirim əzəldən bu işə möhtadəm.
* Çaşıram, əğlimi başdan aparır haləti dost, Şəhdi şəkərdir əgər fəhş ola adəti dost, Yadigarımdı bu ğoynumda olan saəti dost
Nəsdir loh dlim cəz əlif ğamət dost. Çəkinim hərif deyər, yad nədad ustadım.
Bət pirsət olmuşam imdi edərəm nəğz əhvəd, Olmuşam doğruya həm düz gedənə çünki, ənud.
Məni bu hala salan övladi yəğğin əhdi nətud. Mən məğnbudəm fərdus birin cayım bud Səmada röalər hus dad yəğın bir badəm.
* Aləm eşğidə oldum bəlli duyana eşğ. Verdi çün saği xoşrubuna peymanə eşğ,, Dinimi əldən alub yüzdəki oldanə eşğ, , Taşdəm hağğa bəguşdər meyxanəyə eşğ,
47 Hər dəm ayəd, zənni ba beçə mübadək badəm.
* On bir il məskənim oldu rözat ətbat, Şeytanat elmini təkmil eylədim mən sənuat, Orda təhsil eylədim çox hərəkat səkinat, Elmə Nəcəf əsil həsbəm ra nəşnaxət Bəhr ehsan pedər mən çe ğədər.... Mələk naqqal.
MƏQALƏ HƏFT CÜR Yaxud
sənət biruzə vermək
Dünyada yaranmış insanların hərəsi özünəməxsus bir iş, bir sənət bulub başını saxladığı hamıya məlumdur. Hələ bizim çölmək yapmaq , bel sazlamaq, daş kəsmək, dam dəlmək kimi sənətlərə məşğul olmamızın mənfəətlərində vaz keçib, bu həft cür məğalədə hər kəs başını saxladığı sənətin tərəğğisi üçün öz sənətini büruzə verməkdən bəhs edəcəyəm...
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|