Жаxон географияси маърузалар

Global muammolar. 
 
Insoniyatning global (dunyoviy,sayyoraviy,umumjahon,xalqaro) 
muammolari. 
Tinchlik va qurolsizlanish. 
Taxminan 14,5ming marta urush bo’lgan 3,5mlrd odam o’lgan. 1980 yili 
qurollanishga 1trln AQSH dollari sarflagan. 
Ekologik “chiqindini kosmosga” uglerod oksidi sul
ь
fat gazi (Tursunzodada 
ftor gazi, mol tishi, anor guli) SO
2
ni atmosferada ko’payib borishi havo haroratini 
3-4
0
ga ko’taradi. +2
0
C isisa muz erib yarim metr suv bosadi,iqlim o’zgaradi. 
Atmosferasi uglerod oksidi bilan eng ko’p ifloslangan davlatlar: YAponiya (2,9 
ming t. 1 km
2
hududga), Germaniya (2,5), Buyuk Britaniya (2,4), Fransiya (0,7), 
AQSH (0,5), Rossiya (0,1), Xitoy (0,3). 
Demografik. BMT tomonidan oilani rejalashtirish.Dunyo aholisining o’sishi 
1960 yil-2%, 1980 yil-1,6%, asr oxiriga borib 1,5%, 2100 yilllar-1,2% bo’ladi. 
Aholi-ekologiya-iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanish. 
Energetika va xom-ashyo muammolari. 
Mazkur muammo kelib chiqishini 1-sababi jahon xo’jaligini energetika va xom-
ashyoga nisbatan “ishtahasini” juda oshib borayotganligidir. 
Masalan: XX asrda qazib olingan butun ko’mirning 40%, temirning 55%, neft va 
tabiiy gazning,boksitning 80%i so’ngi 20yillikka to’g’ri keladi. 
2-sababi tekshirilgan zaxiralarning cheklanganligi. 
3-sababi dunyodagi ayrim regionlar va mamlakatlarning tabiiy resurslar bilan bir 
xil ta’minlanmaganligi.Masalan: Fors ko’rfazi bo’yi mamlakatlarida jahonda 
aniqlanilgan neft zaxirasining 2/3qismi mavjud.Masalan: Saudiya Arabistonida 
YAIM 95%i neftdan keladi. 
Oziq-ovqat muammosi. 
Mediklarning hisobiga ko’ra, inson iste’mol qiladigan taomning kaloriyalik 
medisina normasi sutkasiga 2300-2600kkal va 70-700g oqsildan kam bo’lmasligi 
kerak.Lekin BMT ma’lumotiga ko’ra, dunyo aholisining 1/3qismi (rivojlangan 
mamlakatlar)gina shunday oziq bilan ta’minlangan xolos. 
Oziq-ovqat bilan ta’minlanganlik darajasi bo’yicha aholi jon boshiga 
hisoblanganda Italiya 1-o’rinda. Afrikada esa Liviya.
Rivojlanayotgan 
mamlakatlarda 
oziq-ovqat 
muammosi 
ancha 
murakkab.Dunyoda yetishtiriladigan g’alla hosilining 1/3qismi, go’sht, sut, 
tuxumning 15-20%i ana shu mamlakatlarga to’g’ri keladi. Masalan: Indoneziya, 
Pokistonda aholi jon boshiga go’sht iste’mol qilish 4kg (yiliga).Hindistonda 1,5-

---

137 
2kgni tashkil etgani holda, AQSH, Fransiya, Avstraliyada bu ko’rsatkich 100kg 
dan ortiq.
Oziq-ovqat muammosini hal qilish uchun 2xil usuldan foydalanish mumkin: 
1.Ekstensiv yo’l. 2.Intensiv yo’l. 
XX asr mobaynida sug’oriladigan erlar maydoni 4mln.gektardan 350mln.gektarga 
ko’paymoqda.Obikor dehqonchilik jahonning 135 mamlakatida tarqalgan bo’lib, 
uning yarmidan ortig’i Osiyoga to’g’ri keladi.