LiječNIČki vjesnik g o d. D I x
Iz kirurške klinike sveučilišta u Zagrebu. (Upravnik: prof. dr. J. Buđisavljević)
Yüklə 2,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Familijarna je anamneza
- Po starosti (vidi tablicu III.)
- Bračno stanje
|
Iz kirurške klinike sveučilišta u Zagrebu. (Upravnik: prof. dr. J. Buđisavljević) R a k d o j k e . Iskustva i operativni uspjesi. Dr. H. G j an k o v i ć . R ak dojke (Ca ma) zauzim a po če sto ći p o javljivanja m eđu karcinom im a k o d
žene drugo
m jesto, a k o d m uškaraca p eto-šesto ( O l i v a ) . M ortalitet je
ovog oboljenja v rlo velik. L y n- h a m je našao, da je
u Engleskoj i W alesu
zadnjih 10 godina umrlo od Ca ma 57.000 lju d i (na 46,000.000 stanovnika), dakle 5.700 godišnje. Mi ne raspolažem o sa sličnim statistikama, ali m ožem o pri bližno stvoriti neku sliku o stanju ovog o b oljen ja kod nas na tem elju podataka prikupljenih na podru čju Savske banovine (za k oje se o v d je moram osobito da zahvalim g. zdravstvenom savjetniku kod banske uprave dr. N o v a k u ) za vrijem e od 10 godina i to od 1925 do uključivo 1935. U ovom e je razdoblju liječeno p o gradskim, zakladnim i banovinskim b o ln i cama u banovini ukupno 670 bolesnih od Ca ma, od kojih je operirano 183 (27.31% ). O d operacije ih je um rlo ukupno 17 (3.49% ). U istom je vremenu liječeno na kirurškoj klinici 173 bolesnika, operirano 162 ili 93.87%, um rlo od operacije 3 ili 1.75%, a inoperabilnih je bilo 11 ili 6.35%. Dobra dvotrećinska većina svih naših bolesnika pripada Savskoj banovini. Dakle je bilo u svemu u isto vrijem e u svim z a v o dima banovine 843 bolesnika, od kojih je 649 ili 76.98% operirano, 194 ili 23.01% neoperirano, a umrlo 20 ili 3.09% (vidi tablicu I.). Inoperabilni neliječeni Ca ma žive prosječn o 30 m jeseci (ili 2% godine), najviše 36 do 40 m jeseci, dakle nešto preko 3 godine ( F r a n k - M a t h e w s ) . Prema tome m ožem o reći, da prosječn o godišnje umire u Savskoj banovini 20 bolesnika od raka d ojk e (većinom žene m ajke u naponu snage iz m eđu 40 i 50 godine života), kojim a ne m ožem o p o moći, a svima nam je nažalost dobro poznato, kako su b olova n je od Ca ma i smrt dugotrajni, bolni i teški za bolesnika i njegovu okolinu, osobito ako su tumori egzulcerirani ili kad se radi o metastazama u kičmi. A k o predpostavim o odprilike iste brojke (samo radi približnog računa) i za ostalih 9 banovina u k ra ljevini, onda se broj godišnjih smrtnih slučajeva od inoperabilnog raka povišuje na 180 bez grada B eo grada i ok olice. K ad je ovako relativno velik broj inoperabilnih slučajeva m eđu onim bolesnicim a k o ji traže liječničku pom oć u raznim zdravstvenim zavodima, jer raspo lažu zato potrebnim novčanim sredstvima, možemo
bez pretjerivanja predpostaviti, poznavajući teške prilike u kojim a živi seljačk i svijet, k oji u velikom broju sačinjava kontigent bolničkih pacijenata, da je 518 efektivni broj žena bolesnih od raka dojke najm anje dvostruko tako velik, ako ne i veći, a u relaciji s ovim i broj inoperabilnih slučajeva. TABLICA I. Rak d ojk e u Savskoj banovini liječen po bolnicam a i klinikam a u vrem enu od 10 godin a (1925.—1935.). Red.
br. Bolnica
M jesto U ku pn o operirano . înopera-
bilno um rlo
1 Gradska
Požega 1 0 1 2 Sisak 19 13 6 1 3
Varaždin 21 16 5 — 4 Banovin. B jelovar 14 14 0 — 5
Čakovec 9
1 — 6
Duga Resa 2 1 1 — 7
Glina 14
4 — 8
Gospić 9
4 — 9
Gračac 5
5 10
K arlovac 79 58 21 2 U N. Gradiška 14 11 3 — 12
Otočac
13
Pakrac 14
3 14 »» Petrinja 4 2 2 — 15
Senj 1
0 — 16
Slav. Brod 7 5 2 — 17
Sušak 45
5 — 18
V in k ov ci 23 15 8 1 19 . V irovitica 9 9
— 20 Zakladna Osijek 81 63 18 — 21 »> Mil. Sestre Zagreb
174 131 (75.28%) 43 (24.7%) 8 (6.f 0%) 22 Zagreb
125 74 (59.2%) 51 (40 8%) 5 (6.75%) Savska banovina sveuku pno 670 487 (72.38%) 183 (27.31%) 17 (3 49%) K p . Univ. kirurška klinika 173 162 (93.87%) 11 (6 35%) 3 (1.750 0) u z,agreDu od 1925.— 1935. 843 649 (76.98%) ^ 194 123.01%) 20 (3.09%) K od takovog stanja ovog ob oljen ja u našoj ba n o vini, k oja je relativno prem a ostalim a b o lje opskrb ljena i bolnicama i liječnicim a, m ožem o stvoriti neku predodžbu i time upotpuniti sliku kako ono izgleda u onim dijelovim a države, g d je je narod oskudniji, p r e vozne prilike, kojim a se m ože da d ođ e do liječnika i bolnice teže, a higijenske ustanove i liječn ici rjeđ i. — Pored toga ne sm ijem o zaboraviti, da je problem ranog liječen ja raka u glavnom pitanje prosvijećenosti ši rokih slojeva pučanstva. V eliki dio bolesnika kod nas, apstrahirajući od siromaštva, iz neznanja i neupuće nosti ne ide u opće liječniku ili dolazi prekasno, pa je i iz ovoga razloga sigurno, efektivno stanje ovog ob o ljen ja u cjelokupnosti kod nas teže, nego što slutimo. O d polovice 1921 godine, kada je kirurška klinika u Zagrebu otvorena, liječeno je d o k on ca 1935. god., dakle u 1414 godina, 227 slučajeva Ca ma. O d ovih je bilo 219 žena (96.52%) i 18 muškaraca (3.47% ) ili p o prečno na 27 žena otpada 1 muškarac (vidi tabelu broj II.). Ovaj je odnos muškaraca prem a ženama još upa- dljiviji, ako postavim o jedne i druge u relaciju prema broju sveukupno na klinici liječenih muškaraca i žena kroz isto vrijem e. Na 16.608 liječenih muškaraca, 8 Ca ma čini 0.04%, a na 8.154 liječenih žena 219 Ca ma čini 2.68% . Iz ovih brojaka jasno proizlazi, da je Ca ma kod muškaraca procentualno dosta rijetko ob oljen je. H i m m e l m a n n i L e h m a n nalaze u svom mate rijalu od svih Ca ma 1.1% Ca ma k o d m uškaraca, a O l i v a 1.25%, dakle 3 put m anje nego mi u našem. O d sveukupno 227 liječenih Ca ma u 14% godina, o p e rirano je u svemu 211 bolesnika ili 92.05%, a inopera bilnih je bilo 16 ili 7.05%. M eđu 211 operiranih boles nika bilo je primarnih ca (onih k o ji su na našoj k li nici po prvi put operirani) 192 ili 91% , dok smo reci dive, što vlastitih što tuđih (izvan klinike primarno operiranih) imali ukupno 23 ili 10.0%. Od ovih je 23 recidiva bilo vlastitih 12 (52.17% ) ili 6.25% od ukup nog broja prim arno operiranih, a l i tuđih (47.82% ). N eposredno je od opera cije umrlo 5 bolesnika, što
daje primarno operativni m ortalitet od 2.20%, k oji
odgovara onom e u inozemstvu publiciranih statistika ( M a g e n s 2.8%, B a a t z 4 .0 % ). Sa klinike je otpu šteno neposredno izliječenih p oslije opera cije 198 b o lesnika, to je 93.83%, poboljšanih 8 ili 3.79%, a neiz- liječenih 16 ili 7.04% (tablica II). M eđu neizliječe- nima, k o ji su u glavnom e bili zbog kliničkog nalaza beznadni s obzirom na bilo kakovu terapiju, bilo ih je i nekoliko, k o ji su uskratili operaciju, prem da je na laz pružao d ov oljn o izgleda na eventualno izlječen je. O ve b olesn ike nije b ilo m ogu će skloniti na operaciju niti onda, kada im je rečeno, da se radi o malignom procesu, k o ji u roku od 2— 3 godine vodi sigurno do katastrofe. G lavni razlozi, k o je bolesnici navode kao oprav danje što kasno dolaze na liječen je, jesu siromaštvo i neupućenost. P ojed in ci su čekali i radili godinu, g o dinu i po dana, dok su sm ogli d ovoljn o novaca za put i bolnički trošak. Jasno je, da u ovom roku m ože svaki i za op era ciju n a jp o v o ljn iji tumor postati inopera- bilan.
Familijarna je anamneza b ilo k o d ro d ite lja , dakle u d ir e k t n o j vezi, ili k o d b liže ro d b in e u s p ored n oj lin iji, b ila 14 pu t ili 6.76% s lu č a je v a p o z itiv n a ( H i m m e l m a n n i L e h m a n 11.5%, L a z a r u s , B a r l o w 10.0%, B e c k t o n 12.3%). B a u e r tv rd i, da se zn ačaj h ered iteta za Ca k o d lju d i op će n ito p r e tje r u j e , 'j e r do danas n em a m o n ije d a n p o z itiv a n dokaz, k o ji bi g o v o r io zato, da n a s lje d s tv o igra k a k v u v e lik u ili od lu čn u u logu k o d ra zv itk a Ca u o p će (K o n g re s n je m . kir. B e rlin 1936.). S druge strane nalazi J apanac Y o m o ich i h ere d ite rn o o p te r e ć e n je u 65% s lu č a je v a p ozitiv n o, š to-n e izg led a k ao pu ki slu ča j, a A m e TABLICA II. Godina m.
o rt
rt P
p e r ir a n o n eo p e ri ra n o | p r im a r n o o p e ri r a n i Ca
| pr im arn o n eop eri ra n i Ca
| R e c i d v i Steinthal Neposredni rezultati opera tivno liječenih o E rt X P v la sti
ti *3 3 uk u p n o] i op er ir an i *2 » !O. © I. II. III.
I P N I t 1921
0 7 7 7 0 5 0 0 2 2 2 0 0 4 1 7 0 0 0 7 1922 1 13 14 13 1 * 9
1 1 3 4 4 0 2 7 0 13 0 1 0 14 1923 0 15 15 14 1 12 1 1 1 2 2 0 1 6 5 12 0 1 2 15 1924 1 17 18 15 3 13 2 2 1 3 2 1 0 12 1 15 1 2 0 18 1925 0 13 13 9 4 9 3 1 0 1 0 1 1 6 2 8 0 4 1 13 1926 1 20 21 20 1 18 1 2 0 2 2 0 1 16 1 18 2 1 0 21 1927 0 9 9 8 1 7 0 1 1 2 1 1 1 6 0 7 1 1 0 9 1928 0 14 14 11 3 9 2 1 2 3 2 1 0 8 1 10 1 3 0 14 1929 0 14 14 14 0 14 0 0 0 0 0 0 1 12 1 14 0 0 0 14 1930 1 18 19 18 1 17 1 1 0 1 1 0 3 14 0 17 0 1 1 19 1931 1 11 12 12 0 12 0 0 0 0 0 0 3 9 0 12 0 0 0 12 1932 0 10 10 10 0 10 0 0 0 0 0 0 2 8 0 10 0 0 0 10 1933 2 14 16 16 0 15 0 0 1 1 1 0 5 8 2 13 2 1 0 16 Ukupno 7 175 182 167 15 150 11 10
21 17 4 20 116 14
156 7 15 4 182
1934 0 22 22 21 1 21 1 0 0 0 0 0 4 16 1 21 0 1 0 22 1935 1 22 23 23 0 21 0 2 0 2 2 0 2 18 1 21 1 0 1 23 Ukupno 8 1 2I9| 227 211 16 1 192 12 12 11
19 4 26 150 16 198
8 16 5 227 519 rik a n ac B a r l e t t u 28% i to je u 25% si. b a rem tko u o b ite lji b o le s n ic e im ao Ca, a u 11.5% si. je h ered itet b io direktan. P r o gn oza h e red itern o op te re će n ih n ije o p ćen ito lo š ija ( B a r l e t t ) . Po starosti (vidi tablicu III.) prip a d a n a jv e ć i dio naših b o le s n i- T A BLIC A I I I . Operirani ca m a po starosti (deceniji) operirani od 1921.—1935. Starost
bolesnika o d
1 0 - 2 0 god .
o d 3 0 - 4 0 god. o d
4 0 - 5 0 g od .
o d 5 0 - 6 0 god . o d
6 0 - 7 0 god .
o d 7 0 - 8 0 god. O p e
riran o Ne o p e riran o U k u p n o od 1921. inkl. 1935. 1 5
77 69 34 2 1 1 16 227 u postocim a 0.43 2.17
16.08 33.47
30.0 14.78
92 95% 7.04
ka 5. d e c e n iju (40—50 g.) (tako i po L a n e C l a y p o n u , M a g e n s u i d ru g im autorim a) i to 77 n jih o d 227 ili 33.47%. Izm eđ u 50 i 60 g od in e b r o j je Ca m a n ji sam o za 8 t. j. im a ih 69 ili 30.0% , tako da na o v a j p e r io d živ ota izm eđ u 40. i 60. g o din e otpada u k u p n o 146 s lu č a je v a ili 63.47%, dakle zn atn o više od p o lo v ic e . U 7. d e c e n iju b r o j o b o lje lih opa d a is p o d p o lo v ic e prem a dru gim d v je m a ra n ijim . B ilo ih je svega 34 ili 14.78%. U 8. d e c e n iju o p e rira li sm o u svem u 7 bolesn ik a , što izn osi 3.04% o d u k u p n og b r o ja (k od M a g e n s a 4.3 % ). Isp od 30. g o din e je Ca m a dosta rije tk o o b o lje n je . B a a t z j e u s v o m m a terija lu im a o 3 ta k ov a slu čaja , M a g e n s n ijed a n , a m i u svem u 5, što o p et izn osi 2.17% s v iju bolesn ik a . Izm eđu 10. i 20. god in e op erira li sm o sa m o je d a n je d in i slu ča j (0.43% o d c je lo k u p n o g b ro ja ) i to je d n u 1 6 -gođišn ju u datu ženu, k o ja je prem a tom e i naš n a jm la đ i b olesn ik . M ogu odm ah kazati, da je on a i danas, 10 god in a p o s lije o p e r a c ije živa, o s je ća se zd ra v om i nem a n i k a k ov ih zn a k ova recid iv a . T o ističem stoga, što B a a tz tv rd i
na te m e lju tr iju op erira n ih s lu č a je v a u starosti do 30. god in e, k o ji su svi u m rli u rok u od 3 g od in e p o s lije o p e r a c ije , da su Ca m a k o d m lađ ih in d iv id u a m a lig n iji od on ih k o d sta rijih i da je n jih o v m orta litet n e u s p o re d iv o veći. C a r n e t t, B e r t o n, W i d m a n n , H o w e l p u b licira li su 1932. jed a n slu ča j Ca m a k o d d je v o jč ic e o d 14 god in a. N aža lost n ije u Z. O. o tom e ništa p o b liž e referira n o. U c ije lo j litera tu ri, m en i p ristu p a čn oj, n ijesa m n aišao n i na je d a n slu ča j h istološk i u tv rđ e n o g Ca m a k o d žen e m lađ e od 16 god in a , pa prem a tom e m islim , da je o v o do sada n a jm la đ i p u b licira n i slu ča j u e v ro p s k o j litera tu ri. N a js ta rije naše b o le sn ice b ile su 2 sta rice u 73. g od in i živ ota . O b a d v ije su op erira n e. O d ov ih je jed n a ž iv je la p o s lije o p e r a c ije jo š 26 m je s e ci, a druga se n ije na u p itn icu u op će ja v ila , pa je v je r o ja t n o ta k ođ er prem in ula. O va dva slu čaja op erira n a u ta k o v is o k o j starosti za p ra vo b ez ik a k o v o g rezu ltata (ž iv je le su to lik o p o s lije o p e ra cije , k o lik o b i v je r o ja t n o b ile da i nisu op erira n e) iza z iv a ju p ita n je, im a d e li u o p će sm isla, da se k o d Ca m a u ta k o v is o k o j dob i in te rv e n ira op era tiv n o, izla žu ći ta k o stare b o le s n ic e p o g i b e ljim a p ostop era tiv n ih plu ćn ih i srča n ih k o m p lik a cija , k o jim a su i in a če ja č e izv rg n u te po sam im s v o jim god in a m a, ili ih je b o lje a p r io ri lije č iti k on ze rv a tiv n o ren tgen ološk i, čim e p o s ti za va m o ta k ođ er b a rem o v a k o v e u sp jeh e. P rem a g o r n je m je Ca m a u V III. d e c e n iju živ ota ta k ođ er rije tk a p o ja v a , ali m a n je rije tk a od on oga u II.
žena u k u pn o 182 ili 80.17%, a 35 neudatih ili 15.41% (Nic o l - s o n , P e r r i n , B e r m a n 14% ) da k le sk oro 6 put više, što p o tv rđ u je o p ć e op a žan je, da se Ca p o ja v lju je k u d ik a m o če š će k od u datih n eg o li k o d neudatih žena. M a g e n s u m a terija lu k lin ik e u K ie lu nalazi 9.6% neudatih pa to u zim a ka o dok a z za F ran g en h eim ov u p red p osta v k u , da fiz io lo š k i p o d ra ž a ji k o jim a je d o jk a izložen a za v r ije m e la k ta c ije i gra vid iteta sto je u u sk oj vezi s ra zv itk om Ca. I A m e rik a n - ski autori nailaze u svom v e lik o m m a terija lu na isti od n os u da tih p rem a n eudatim a od 6 : 1 , sam o se k o d crn ica b r o je v i d o n ekle iz je d n a ču ju a s to je 22.8 : 20.1. A u to ri se ne iz ja v lju ju , da 11 su u zrok o v e p o ja v e m ožda k a k ov e ra sn e osob in e. Yüklə 2,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|