Mantiq. Reja

 
HUKM 
predmetga ma’lum bir xossaning, munosabatning xosligi yoki xos emasligini 
ifodalovchi tafakkur shaklidir
. 
Hukmning asosiy vazifasi 
predmet bilan uning xususiyati, predmetlar o’rtasidagi 
munosabatlarni ko’rsatishdir
. 
Ana shuning uchun ham u doimo 
tasdiq
yoki 
inkor
shakldagi 
fikrdan iborat bo’ladi.
Fikr yuritish jarayonida biz predmet va hodisalarning oddiy, tashqi 
xususiyatlari bilan birga ularning ichki, zaruriy bog’lanishlarini, munosabatlarini bilib boramiz. 
Predmet va hodisalarning xususiyatlarini ketma-ket o’rganib, ular haqida turli abstraktsiyalar hosil 
qilamiz. Bu abstraktsiyalar hukmlar yordamida ifodalanadi. Bilimlarimiz turlicha bo’lgani uchun, 
ularni ifodalaydigan hukmlar ham har xil bo’ladi. Ba’zi hukmlarda aniq, tekshirilgan bilimlar 
Д 
С
В 
А 
А 
В
С 
Д 

---

ifodalansa, boshqalarida xususiyatning predmetga xosligi taxmin qilinadi, ya’ni noaniq bilimlar 
ifodalanadi. 
Hukmlar nisbatan tugal fikrdir
. 
Unda konkret predmet bilan uning konkret belgisi haqida bilim 
ifoda qilingan bo’ldi
. 
Hukmlar voqelikka mos kelish darajasiga ko’ra 
chin
, 
xato
va 
noaniq
(ehtimol, taxminiy) 
bo’ladi. 
Ob’ektiv voqelikka mos kelgan, uni to’g’ri ifodalagan hukmlar
chin
, mos kelmaganlari 
xato
bo’ladi. Ayni vaqtda chinligini ham, xatoligini ham aniqlab bo’lmaydigan hukmlar – 
noaniq
hukmlar mavjuddir. 
Hukmlar tilda 
gaplar
 orqali ifodalanadi
. 
Hukm
mantiqiy kategoriya bo’lsa
, 
gap
grammatik 
kategoriyadir
. Hukmlar asosan darak gap orqali ifodalanadi. Faqat darak gaplardagina fikr tasdiq 
yoki inkor holda bo’ladi.