printsipga asosan, to’lqin harakati yetib borgan har bir nuqta ikkilamchi to’lqinlar manbaiga aylanadi:
qiluvchi qurilma joylashsin. Biz uni qabullagich deb ataymiz. Agar manba va to’lqin qabullagich
qilar ekan. Bu hodisaga Dopler effekti deb ataladi.
ni manfiy deb olaylik. Shunga
o’xshash qabullagichning tezligi
ni musbat deb olaylik agar qabullagich manbaga
yaqinlashayotgan bo’lsa, aksincha manfiy deb olaylik, agarda qabullabich manbadan uzoqlashayotgan
bo’lsa. Agar manba harakatlanmasdan
chastota bilan
tebranayotgan bo’lsa,
unda manba
chi tebranishni
chiqarganda birinchi tebrangan to’lqin o’rkachi
muhitda
yo’lni bosib o’tishga ulgiradi (
to’lqinning muhitga nisbatan tarqalish tezligi). Demak,
Agarda manba muhitga nisbatan
tezlik bilan
harakatlansa, unda manba
chi tebranishni chiqargan paytda birinchi tebranish o’rkachi manbadan
oraliqda bo’ladi (6 - rasm). Demak,
to’lqinning o’rkachi va chuqurligi
uzunlikda joylashar ekan. Chunki to’lqin uzunligi quyidagiga teng:
Bir sekund davomida
uzunlikka joylashgan o’rkach va chuqurlik qo’zg’almas qabullagich
yonidan o’tar ekan. Demak, qabullagich bir sekund mobaynida
uzunlikda joylashgan
o’rkach va chuqurlikli tebranishni qabul qiladi va
chastota bilan tebranadi. (10.23) ifodaga (10.212) ni qo’yib quyidagiga ega bo’lamiz:
(10.24) ifodaga binoan qabullagich va manbaning shunday harakatida qabullagich manbadan
chiqarayotgan
chastotadan katta
chastotani qabul qilib ular orasidagi masofa kamayar ekan.
Agarda qabullagich bilan manba orasidagi masofa ortsa, unda
chastota
chastotadan kichik bo’ladi.
Dostları ilə paylaş: