Mehman Ağayev, Sultan Əliyev ÄÈÀËÈÇ Bakı – 2010

Dializ

səviyyəsini artırır, bradikardiya, seksual disfunksiya verirlər. Yüngül 

AH zamanı beta-blokatorlar SMH-nın geriyə çəkilməsinə səbəb ola 

bilirlər. Suda həll olan beta-blokatorlar (nadolol, atenolol) böyrəklə 

xaric olduqları üçün XBÇ zamanı kiçik dozada verilir, dializlə xaric 

olduğu üçün əlavə doza qəbul olunmalıdır.

                                                                                  Cədvəl 7.8

Dializ xəstələrində hipotenziv preparatların istifadəsi

Preparat

Doza, 

mq, tab.

Başl.

doza, mq

Saxlayıcı 

doza

Dializlə 

çıxa-

rıması

% 

böyrək 

eks.

% adi 

doza-

dan

KKA

Amlodipin

5

5, hər 

gün

5, hər gün

yox

10% az 100%

Diltiazem

120, 180

240, 

300, 360

120, hər 

gün

120-300, 

hər gün

yox

4 % az

100%

Felodipin

5, 10

5, hər 

gün

5-10, hər 

gün

yox

0,5% az 100%

İsradipin

5

5, hər 

gün

5-10, hər 

gün

yox

 0 %

100%

Nifedipin

30, 60

30, hər 

gün

30-60, hər 

gün

yox

1 % az

100%

Verapamil

40, 80, 

120

40, 

gündə 2d

40-120 

gündə 

2 d

yox

3-4 %

100%

AÇFİ

Kaptopril

25, 50

12,5 hər 

gün

25-50, hər 

gün

hə

80 %

8 – 

16%

Enalapril

2,5, 5, 

10, 20

2,5 hər 

gün

2,5-10, 

hər gün

hə

100%

33-

50%

Fozinopril

10, 20

10, hər 

gün

10-20, hər 

gün

hə

75%

50-

100%

209

Fəsil 7. Dializ xəstələrin problemləri

Lizinopril

5, 10, 

20, 40

2,5 hər 

gün

2,5-10, 

hər gün

hə

100%

25-

50%

Perindopril

4

2, 

günaşırı

2, günaşırı

hə

60-70%

10% 

ya 

Ramipril

1,25, 

2,5, 5, 

10

2,5-5, hər 

gün

2,5-10, 

hər gün

hə

-

33-

66%

Beta- 

blokalorlar

Asebutolol

200-400

200, hər 

gün

200-300

hə

15-30%

33-

50%

Atenolol

50-100

25, 

günaşırı

25-50

hə

75-85%

25-

50%

Karvedilol

5

5, hər 

gün

5

hə

2% az

100%

Metaprolol

50-100

50, 

gündə 2d

50-100 

gündə 2 d

hə

50-10% 100%

Nadolol

20, 40, 

80, 120, 

160

40, 

günaşırı

40-120 

günaşırı

hə

60-75%

25%

Pindolol

5, 10

5, gündə 

2 d

5-30, 

gündə 2 d

hə

36-39% 100%

Propranolol

10, 40, 

80

40, 

gündə 

2 d

40-80, 

gündə 2 d

hə

əhəmiy-

yətsiz

100%

Adrenergik 

modulya-

torlar

Klonidin

0,1, 0,2, 

0,3

0,1 

gündə 

2 d

0,1-0,3 

gündə 2 d

yox

40-70%

50-

75%

Klonidin TTS

0,2

Hər həftə

Hər həftə

yox

40-70% 100%

Quanabenz

4,8

4, gündə 

2 d

4-8, gündə 

2 d

yox

1 % az

100%

210

Dializ

Quanfasin

1,2

1, 

günaşırı

1-2, hər 

gün

yox

24-73% 100%

Labetolol

100,200,

300

200, 

gündə 2d

200-400, 

gündə 2 d

yox

5% az

100%

Prazozin

1, 2, 5

1, gündə 

2 d

1-10, 

gündə 2 d

yox

10% az 100%

Terazozin

1, 2, 5

1, gündə 

2 d

1-10, 

gündə 2 d

yox

10-15 % 

az

100%

Vazodilyata-

torlar

Hidralazin

10,25,

50,100

25 gündə 

2d

50 gündə 

2d

yox

10% az 100%

Minoksidil

2,5 10

2,0

gündə 2d

5-30,

gündə 2d

hə

12-20%

50%

ARA

Lozartan

50

50, hər 

gün

50, hər 

gün

yox

13% az 100%

Kandesartan

4,8,16,

32

16, hər 

gün

4-32, hər 

gün

yox

50%

50%

4. AÇFİ. Dializ xəstələrində AÇF səviyyəsi yüksək, prekallikrein 

qıtlığı aşağı olduğu üçün AÇFİ qəbulu  patogenetik əsaslandırılmış 

sayılır. Reninin aktivlik dərəcəsi dializ xəstələrində, adətən, yüksək 

olur, bəzən hətta artıq həcmə baxmayaraq reninin aktivlik dərəcəsi 

aşağı da ola bilir. Angiotenzin II SMH-yə  səbəb olur və AÇFİ ilə 

müalicədən sonra SMH-nin geri oturmasına səbəb olur. Həmçinin 

AÇFİ durğun ürək çatışmazlığında da müvəffəqiyyətlə istifadə 

olunur.

AÇFİ ilə müalicə dializ zamanı bradikininin hasil olması 

nəticəsində anafi laktoid  reaksiyaların müşahidə olunmasına səbəb 

olur. Amma anafi laksiyayabənzər reaksiyalar AN69 membranlı 

dializatorlardan da olur. AÇFİ  qəbul edən dializ xəstələrində 

hiperkaliyemiya, öskürək, dəridə səpgilər, dadın təhrif olunması və  

aqranulositoz müşahidə oluna bilər.

211

Fəsil 7. Dializ xəstələrin problemləri

5. Angiotenzin II antaqonistləri. Lozartan dializ xəstələrində hi-

per toniyanı nəzarətə almaq üçün çox istifadə edilir.

6. Vazodilyatatorlar.  Hidra lazin, minoksidil II sıra dərmanları 

kimi istifadə olunur. Taxikardiya yaratdıqları üçün bunlar beta-

blokatorlarla müştərək təyin olunur. Hidralazinin 200 mq/gün 

dozası qırmızı qurd eşənəyinə oxşar sindrom, minoksidil qadınlarda 

hipertrixoz yarada bilər.

Hipertonik kriz rejimə  əməl edən dializ xəstələrində az müşa-

hidə edilir, amma bəzən “təxirəsalınmaz hipertonik situasiya” mü-

şahidə oluna bilər. “Təxirəsalınmaz hipertonik situasiya” zamanı 

yüksəlmiş arterial təzyiq müalicə olunmadıqda həyati  əhəmiyyətli 

orqanların zədələnməsinə səbəb ola bilən vəziyyətə deyilir. Bunlara 

hipertonik ensefalopatiya, sol mədəciyin çatışmazlığı, qeyri-stabil 

stenokardiya, miokard infarktı, aortanın hipertonik disseksiyası, 

hemorragik və işemik insult aiddir. Bəd xassəli hipertenziya (adətən, 

diastolik təzyiqin 120 mm c.süt.-dan yüksək olması) zamanı gözün 

tor qişasında ikitərəfl i hemorragiya və eksudat müşahidə edilir. 

“Təxirəsalınmaz hipertonik situasiya”larda AT-nin birdən salınması 

da arzuolunmaz hallara səbəb ola bilər.

I sıra preparat kimi nifedipinin 10 mg 1 tablet dilin altına 

qoyulması lazımdir və ehtiyac olduqda 15 dəqiqədən sonra təkrar 

da etmək olar və ya klonidinin uzunmüddətli təsir edən preparatları 

istifadə edilir. Əgər xəstə artıq bu preparatları alırsa, beta-blokatorlar 

və AÇFİ əlavə edilir.

Təcili məqsəd üçün preparatların parenteral yeridilməsi – nitro-

prussid daimi infuziya şəklində – başlanğıcda 0,3-0,8 mq/kq/dəq 

(maksimal olaraq 8 mq/kq/dəq) yeridilir. Amma bu zaman diqqətli 

monitorinq aparılmalıdır, çünki nitroprussidin toksik metaboliti – 

tiosianat böyrək çatışmazlığı zamanı  bədəndə  yığılır. Sianidlərin 

qatılığı  hər 48 saatdan bir təyin olunur və 10 mq/dl-dən artıq 

olmamalıdır.

212

Dializ

Tiosianatın  toksik simptomlarına öyümə, qusma, miokloniya, 

apopleksiya aiddir. Ümumi olaraq infuziyanın davamiyyəti 48 

saatdan çox olmamalıdır. Nitroprussid və onun metabolitləri dializ 

ilə yaxşı çıxarılır. 

Ürək çatışmazlığı, astma, ürək blokadası olmayan xəstələrdə 

labetolol istifadə edilir (vena daxilinə 2 mq/dəq ümumi doza 2 mq/

kq bədən çəkisinə  qədər). Hidralazinin asta yeridilməsi də AT-nı 

yaxşı endirir, amma ÜİX olduqda ondan qaçmaq lazımdır.

7.5. Hematoloji problemlər

Anemiya.

 Terminal XBÇ zamanı anemiyanın  əsas səbəbi 

EPO produksiyasının çatışmazlığıdır. Böyrəklərin funksiyasının 

pozulması zamanı EPO produksiyası aşağı düşür. Müxtəlif dərəcədə 

anemiya müşahidə edilir. Müalicə olunmadıqda Het 18–24% və 

daha çox aşağı düşür. EPO anemiyanın baş verməsində böyrək 

çatışmazlığından  əlavə, başqa faktorların da rolu vardır. Belə ki, 

aparılmış  tədqiqatlar HCV ilə yoluxan xəstələrdə Hb-nin səviyyə-

sinin nisbətən yüksək olması aşkarlanmışdır.

Kliniki mənzərə.

  Xəstələr ümumi zəifl ik  və  təngənəfəslikdən, 

başgicəllənməsi, yuxu pozğunluğu, soyuğa qarşı tolerantlığın 

azalması,  fi kir  dağınıqlığı, baş  ağrılarından  şikayət edirlər. Ürək 

atımının yüksəlməsi, ürəkdöyünmə, nəbzin gərginliyinin artması 

ilə  müşayiət  olunur. SMH inkişaf edir, fi ziki gərginliyə tolerantlıq 

azalır, qan laxtalanması pozulur, immunitet enir, seksual və koqnitiv 

funksiyalar aşağı düşür. Stenokardiya, aşağı ətrafl arda arabir “keçici 

axsama” işemik tutmaları müşahidə edilir.

Fiziki müayinə  dəri avazıması, xüsusən ovucda, dırnaqların 

yatağında, ağız boşluğunun selik qişasında bu, yaxşı aşkar olunur. 

Ürəyin bütün dinləmə nöqtələrində sistolik küy eşidilir. EPO 

istifadə olunana qədər 20%-dən çox dializ xəstələri üçün daimi  

transfuziyalar tələb olunurdu ki, bu da transfuziya reaksiyaları, 

213

Fəsil 7. Dializ xəstələrin problemləri

virus infeksiyaları, dəmir ilə yüklənmə, həssaslığın artmasına səbəb 

olurdu. EPO istifadəsindən sonra hemotransfuziyaya ehtiyac aradan 

qalxdı, xəstələrin vəziyyəti yaxşılaşır, yorulma azalır,  fi ziki  yükə 

tolerantlıq artır, dəri qaşınması,  əzələ  qıcolmaları azalır, seksual 

funksiya yaxşılaşır. EPO müalicəsindən 3 ay sonra EKQ-da işemik 

dəyişişliklər azalır, ExoKQ-də SMH geri inkişaf edir. Xəstələrin 

koqnitiv funksiyaları yaxşılaşır, diqqətin konsentrasiya olunması 

yaxşılaşır.

EPO müalicəsinə göstərişlər.

 Dializönü dövrdə kreatinin klirensi 

35 ml/dəq-yə endikdə Hb səviyyəsi 11 q/dl-dən aşağı, Het 30–33% 

olduqda EPO müalicə başlanılır. 

Uremiyada anemiyanın korreksiyasının üstünlükləri

•  Həyatın keyfi yyəti yüksəlir;

•  Hərəkət aktivliyi artır;

•  Dəri qaşınması azalır və trombositlərin funksiyası yax şılaşır;

•  Sol mədəcik hipertrofi yasının dərəcəsi azalır;

•  Seksual disfunksiya aradan qalxır;

•  İştah yaxşılaşır;

•  Qanköçürmələr cox azalır.

NKF-K/DOQİ tövsiyələrinə görə Hb səviyyəsi 11–12 q/dl ara-

sında olmalıdır və bu səviyyə “hədəf səviyyə” adlanır (şəkil 7.1).  

Hematin qıtlığı.

 

XBC zamanı müntəzəm  şəkildə hematin qıt-

lı ğı  təsadüf olunur. İlk növbədə  bədəndə  dəmir ehtiyatı qiy mət-

ləndirilməlidir. Başqa səbəblərdən fol turşusu və vitamin B

12

  çatış-

mazlığı müşahidə edilir. Suda həll olan vitamin kimi fol turşusu 

dializ ilə çıxarılır. B

12

 vitamininin molekul kütləsi 1355 D olsa da, 

o da dializ zamanı kənar olunur və bu vitaminlərin qıtlığını aradan 

qaldırmaq üçün bədənə əlavə olaraq yerıdılır.

214

Dializ

Şəkil 7.1. Anemiyanın müalicəsində müxtəlif tövsiyələrə görə  hədəf Hb 

səviyyəsi. K/DOQI – Didney Outcames Quality Initiative; UK RA – Un-

aited  Kindhom  Renal  Association;  CARI  –  Caring  for  Australians    with  Renal                        

Impairment

  

Bədəndə dəmirin vəziyyətinin qiymətləndirilməsi: 

Ferritinin səviyyəsi bədəndə dəmir ehtiyatını obyektiv əks edir, 

kəskin dəyişmələrə cavab verir. Dəmirin qan zərdabında səviyyəsi 

etibarlı  şəkildə  dəmirin bədəndə miqdarını obyektiv əks etmir, 

göstəricilər gün ərzində dəyişir. 

Dəmir gıtlığı aşağıdakı göstəricilərə görə inkar edilir:

•  Ferritin >100µg/l;

•  TSAT (dövranda olan dəmiri göstərir) >20%;

•  Hipoxrom eritrositlərinin miqdarı <10% (dəmirin  əlve riş-

liliyini xarakterizə edir, az hallarda istifadə olunur).

Bununla belə, EPO müalicəsinə başladıqda və terapiya dövründə: 

•  Zərdabda ferritin 300–800 µq/l;

•  TSAT 20–50%;

215

Fəsil 7. Dializ xəstələrin problemləri

•  Hipoxrom eritrosotlərin miqdarı <2,5% olmalıdır.

Dəmir preparatları daxilə verilir, yaxud vena daxilinə yeridilir. 

Daxilə, adətən, dəmir sulfat, fumarat və ya qlükonat (200 mq/

gün)  istifadə edilir, amma üstünlük dəmir fumarata verilir. 

HD xəstələrində  dəmir gıtlığını aradan qaldırmaq üçün dəmir 

əsasən vena daxilinə yeridilir.

Dəmir qıtlığı təsdiq edildikdən sonra venadaxili dəmir preparatla-

rı – dəmir dekstran (Kosmofer), dəmir saxaroza (Venofer, Encifer),  

dəmir qlükonat və s. istifadə olunur. 

•  HD xəstələrinə  həftədə 1 dəfə 100 mg vena daxilinə, 5 

dəqiqəyə yeridilir (5 həftə müddətində)

•  Yanaşı  təsirlərdən üzün qızarması, bronxospazm müşahidə 

oluna bilər.  Ən təhlukəsiz preperat dəmir saxaroza (Encifer, Ve-

nofer) hesab olunur.

•  Dəmir qıtlığı olmayan xəstələrə 1–3 aydan bir 100 mg dəmir 

preparatı yeridilir.

•  Dəmir göstəriciləri hədəf göstəricilərindən artıq olduqda 3 

ay müddətində dəmir preparatları istifadə olunmur. 

Venadaxili preparatlara üstünlük verilir, çünki oral qəbul olu-

nan preparatlar MBT tərəfi ndən yaxşı absorbsiya olunmur. HD 

pasientlərində oral dəmir qəbulu cox zaman dəmir ehtiyatını yax-

şılaşdırmır. Dəmirin daxılə qəbulu MBT tərəfi ndən yanaşı təsirlərə, 

ishal və ya qəbizliyə  səbəb ola bilər. Fosfat birləşdiricilərinin də 

qəbulu dəmirin sorulmasına mane olur. Dəmirin  əzələ daxilinə 

yeridilməsi dəridə  ləkələrin (tattoo) əmələ  gəlməsinə  səbəb ola 

bildiyi üçün ondan imtina edilir.

Dializ xəstələrində əsas iki göstərici ferritin qıtlığı və transferrinin 

doyma dərəcəsinin təyinindən istifadə olunur, amma bunlar dəmir 

pozğunluğuna tam yox, təxmini qiymət verməyə imkan verir. Bu 

analizləri venadaxili dəmir inyeksiyasından 2 həftə sonra yoxlamaq 

lazımdır.

Müalicə. Parenteral yolla dəmir preparatlarının istifadə olunması 

Hb-nin səviyyəsinin artmasına səbəb olur. Venadaxili dəmir 

216

Dializ

preparatları epizodik – dəmir qıtlığı meydana çıxdıqda, yaxud 

balansı saxlamaq üçün kiçik dozada daim yeridilməlidir.

Dializ xəstələrində dəmir qıtlığının səbəbləri:

– Dəmir ehtiyatların tükənməsi;

– Xroniki qan itkisi.

1. Dializator və magistrallarda qanın qalması;

2. Analizlər üçün qanın götürülməsi;

3. Damar yolundan qanın itirilməsi;

4. Cərrahi qanitirmələr;

5. Gizli mədə-bağırsaq qanaxmaları.

– Qidada olan dəmirin absorbsiyasının azalması:

1. Fosfat – birləşdiricilərin qəbulu;

2. H

2

 blokatorları, proton nasosunun blokatorları, funksional 

axlorhidriya;

3. Uremiya zamanı bağırsaqlarda dəmir pis sorulur.

Dəmirə qarşı tələbatın artması:

1. EPO təsirindən eritropoezin sürətinin artması;

2. Toxumalardan dəmirin pis azad olması (retikuloendotelial 

blok).

Dializ xəstələrində  dəmirlə yüklənmə müşahidə edildikdə (qan 

zərdabında ferritin >500 µq/ml) dəmir preparatlarının yeridilməsi 

lazım deyildir.

Peroral preparatlar. 

Bir çox yanaşı reaksiyalara görə – qəbizlik, 

dispepsiya, meteorizm, ishal və az effektivliyinə görə  məhdud 

istifadə edilir. Dəmir preparatlarının peroral qəbulu – 200 mq/gün, 

yeməkdən 1 saat əvvəl, yaxud axşam yuxudan qabaq verilir. Qan 

zərdabında ferritinin səviyyəsi və transferrinin doyma dərəcəsi hər 3 

aydan bir təyin olunur. Venadaxili dəmirin yeridilməsi ancaq EPO-

ya rezistentlik olduqda, ferritinin səviyyəsi 150 mq/ml və transferrin 

saturasiyası 20%-dən az olduqda istifadə olunur.

Peroral dəmir preparatlarından dəmir sulfat, fumarat, yaxud 

qlükonat, 200 mq/gün yeməkdən 1 saat qabaq istifadə olunur. 

Dəmirin qana sorulması  əsasən 12 barmaq bağırsaqda və nazik 

217

Fəsil 7. Dializ xəstələrin problemləri

bağırsağın proksimal hissəsində baş verir. Fosfat birləşdiriciləri 

dəmirin bağırsaqlarda sorulmasını ləngitdiyi üçün dəmir preparatları 

ilə fərqli vaxtlarda qəbul olunmalıdır. 

Venadaxili dəmir preparatları

  dəmir dekstran, qlükonat və 

saxarat formasında istifadə olunur. Aşkar edilmişdir ki, vitamin E 

istifadə olunması dəmir preparatlarının istifadəsindən meydana çıxan 

oksidativ stressin ağırlığının qarşısını alır. Venadaxili preparatlar 

peroral dərmanlara nisbətən yüksək effektivliyə malikdirlər. Digər 

tərəfdən, venadaxili dəmir dekstran yeritdikdə 0,7% xəstələrdə ciddi 

anafi laktik reaksiya müşahidə edilir.

Dəmir dekstran bir neçə yolla dozalanır: 1000 mq dəmir dekstran 

ardıcıl 10 dializ seansı zamanı yeridilir. Bəzən yüksək doza 500 mq 

və daha çox yeridilə bilər. Başqa üsul hər həftə 100 mq yeridilməsidir. 

Axırıncı inyeksiyadan 2 həftə sonra zərdab ferritini və transferrin 

doyması təyin olunur. Dekstran 1 ml 50 mq dəmir olmaqla istifadə 

olunur. Dekstranın yeridilməsinə qarşı allergik reaksiya, adətən, 5 

dəq. sonra başlayır, bəzən 45 dəq-dən sonra da baş verə bilər.

Anafi laktik reaksiya hipotenziyaya, huşun itməsinə, purpuraya, 

stridoroz tənəffüsə, dispnoye, sianoza tənəffüsün dayanmasına 

səbəb olur. Ona görə epinefrin həmişə əlin altında olmalıdır. Sonrakı 

dövrdə limfadenopatiya, mialgiya, artralgiya, yüksək bədən hərarəti, 

baş ağrısı müşahidə olunur.

Dəmir natrium qlükonat, dekstrana nisbətən az allergik reaksiya-

lar verir. Adətən, 8 ardıcıl dializ zamanı 1000 mq dəmir yeridilir. Hb 

14 gündən sonra yüksək səviyyəsinə çatır, preparat 200 ml fi ziolo ji 

məhlulda həll edilərək 2 saat ərzində dializ zamanı yeridilir.

Dəmir saxarat.  Dəmir saxaratda  (Venofer) Encifer dəmir qlü-

konatdakı kimi dəmir dekstrana (Kosmofer) nisbətən möhkəm 

birləşməmişdir, amma bunun böyük kliniki əhəmiyyəti yoxdur.

EPO terapiyası.

  Hazırda eritropoezı stimulyasiya edən eri-

tropoetinin kommersiya preparatları alfa, beta olsa da, omeqa və 

218

Dializ

deltanı da alimlər almağa müvəffəq olmuşlar (Y.V.Şilo, 2008). EPO  

preparatları tərkibindəki qlikozilləşmə zənciri uzandıqca və azad sial 

qalıqları artdıqca izoformaların yarımçıxarılma dövrünün uzanması 

ilə əlaqədar onların eritropoetik xassələri artır. Hazırda üç nəsil eri-

tropoetin prepaparları yaradılmışdır (cədvəl 7.9)

                                                      

 Cədvəl 7.9

Eritropoezi stimuləedən dərmanların farmakokinetikası

Nəsil Preparat

Populyasiya

Yarımçıxarılma dövrü, saatlar

Vena daxili

Dəri altına

I

Epoetin alfa 

(epreks)

Sağlam 

şəxslər

6,8±0,6

19,4±2,5

Epoetin 

beta(rekormon)

Sağlam 

şəxslər

8,8±0,5

24,2±2,6

II

Darbepoetin 

alfa

Dializ 

pasientləri

25,3± 2,2

48,8±5,2

XBX xəstələri

-        69,6

III

Mirsera (beta)

Sağlam 

şəxslər

133±9,8

137±21,9

Dializ 

pasientləri

134±19

139±20

Hazırda əksər DX Epreks preparatını standart doza kimi 2000 v, 

hər HD zamanı v/d alırlar. İndividual göstərişə görə bəzi xəstələrdə 

doza dəyişdirilir.

Artiq III nəsil eritropoetin preparatı olan Mirsera (tərcümədə – 

eritropoetin reseptorlarının uzunmüddətli aktivatoru) xəstələrə ayda 

1 dəfə  dəri altına inyeksiya olunur (şəkil 7.2). Kliniki tədqiqatlar 

göstərir ki, Mirseranın istifadəsi zamanı Hb daha stabil olaraq hədəf 

səviyyədə saxlanılır.                                        

219

Fəsil 7. Dializ xəstələrin problemləri

Şəkil 7.2. EPO preparatlarının dəri altına inyeksiya sahələri

     

Mirseranın istifadə dozası korreksiya fazasında 70–80 kq çəkisi 

olan xəstə üçün standart doza kimi 50 mkq/15 gün, saxlayıcı fazanın 

standart dozası 100 mkq/ay  təşkil edir.

EPO müalicəsi apardıqda tövsiyələr:

•  Böyrək çatışmazlığı və Hb səviyyəsi 11 q/dl-dən az olduqda 

EPO müalicəsi başlanılır;

•  Müalicədən qabaq bədəndəki dəmir ehtiyatı yoxlanılır;

•  Mikrosit anemiya olduqda, amma bədənin dəmir ehtiyatları 

normal olduqda alüminium  intoksikasiyası  və talassemiya haqda 

fi kirləşmək lazımdır;

•  Nəzarət olunmayan arterial hipertenziya EPO müalicəsinə 

əks göstərişdir;

•  Müalicənin birinci ayında Hb və Het hər həftə, sonrakı 

dövrdə hər iki həftədən bir təyin olunmalıdır;

•  Zərdab dəmirinin, ferritinin, transferrinin doyma % səviyyəsi 

birinci üç ay – hər ay, sonrakı dövrdə  hər 2–3 aydan bir təyin 

olunmalıdır;

Áàçóíóí áàéûð ñÿòùè

Ãàðûíûí þí äèâàðû

Áóäóí þí ñÿòùè

220