Microsoft Word chingizxon ziyouz com doc
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Odil Yoqubov,
O’zbekiston xalq yozuvchisi Chingizxonning oq buluti (qissa). Chingiz Aytmatov www.ziyouz.com kutubxonasi 3 Bu tomonlarda poezdlar g‘arbdan sharqqa va sharqdan g‘arbga qatnagani qatnagan... Sario‘zakning biyday dalalari bo‘ylab ayozli shamol g‘azabnok quturib, oppoq qor unini osmoni falakkacha to‘zg‘itib yurgan qahraton qish chillasida oq libos kiygan dashtdagi tungi Bo‘ronli bekatini qor uyumlari orasidan topish poezd haydovchilari uchun oson emas edi. O’ynoqlagan qor bo‘ronlariga burkangan tungi poezdlar nim qorong‘ida yomon tushdagiday bezovta kelib ketaveradi. Ana shunday kechalari dunyo ibtidoiy unsurlardan yangi-dan yaratilganday tuyuladi — o‘zining izg‘irin nafasidan ushigan Sario‘zak dashti zulmat ila ro‘shnolikning tim qorong‘ilikdagi kurashidan paydo bo‘lgan g‘uborli ummonni eslatardi. Xuddi ana shu poyonsiz ovloq sayhonlikdagi bekatda har kecha tong otguncha mo‘‘jazgina uyning bir derazasida chiroq o‘chmaydi: u yerda kimdir og‘ir darddan jon talvasasida to‘lg‘anmoqda yoki birov uyqusizlik kasalidan azob chekayotir deb o‘ylaysan kishi. Bekat yonidagi ana shu hujrada Abutalip Quttiboev oilasi yashar edi. Unda Quttiboevning xotini bilan farzandlari har kuni dadalarini kutaverib, kechalari chiroqni o‘chirmas, xotini Zaripa esa lampa chiroq piligining kuygan uchini bir necha marta kesib qo‘yar edi. U har safar chiroqni yangidan yoqar ekan, bir juft kuchukchalarday burchakda quchoqlashgancha beozor uxlab yotgan qora sochli ikki o‘g‘ilchasiga mehr bilan nigoh tashlab qo‘yar edi. Zaripa ko‘ylakchan, sovuqdan junjukadi va qo‘llari bilan ko‘kragini qisib vahimaga tushadi va qo‘rqinch aralash o‘ylab ketadi: boyaqish bolalarim tushlarida otalarini ko‘rishayotgan bo‘lsa-ya, bir yig‘lab bir kulib uning ketidan har qancha chopishsa ham unga yeta olishmayotgan bo‘lsa-ya? Ular o‘ngida mudom otasini poylashadi, poezd keldi deguncha bekatga chopishadi. Poezd tormozlarini taraqlatib bir lahza bo‘lsa ham to‘xtadi deguncha bolalar xuddi otalari sakrab tushadiganday vagon oynalaridan ko‘zlarini uzishmaydi. Qancha poezdlar, qancha kunlar o‘tdi orada, lekin undan hamon darak yo‘q — qaerdadir qor ko‘chkisi tagida qolganday hecham undan nom-nishon yo‘q. Yerning boshqa bir kunjagida — Olmaotaning turmasida ham bir darcha — qalin temir panjara bilan to‘silgan derazada o‘sha kunlari tong otguncha chiroq o‘chmas edi. Mana bir oydirki, Abutalip Quttiboev shipda quyoshday uzluksiz yonib ko‘zni oladigan elektr chiroqlaridan holdan toydi. Tinimsiz porlab turgan elektr nuridan tig‘ tekkanday ko‘zi achishadi, qo‘rg‘oshin quyib qo‘yganday boshi zirqiraydi, bir lahza bo‘lsa ham hammasini unutishga, bu yerga qanday kelib qoldim, mendan nima xohlashadi deya o‘ylashga ham fursat berishmaydi. Kechalari boshiga ko‘ylagini yopib devorga o‘girilib yotdi degancha teshikdan qarab turgan turma nazoratchisi kameraga chopib kiradi-da, uni taxta so‘ridan tortib tushurib tepa ketadi: «Devorga qarab yotma, ablah! Boshingni yopma, yaramas! Vlasovchi!» deb so‘kadi. U «men vlasovchi emasman» deb har qancha dod-faryod solmasin, hech kim nazar-pisand qilmaydi. U yana ko‘zni teshguday ayovsiz elektr chirog‘iga qarab yotar ekan, yallig‘lanib qizarib shishib ketgan ko‘zlarini yumib, kaftlari bilan to‘sib oladi, qani endi u tim qorong‘ilikda, zimistonda, hatto lahadda bo‘lib qolsa-yu, ko‘z bilan miya ishdan chiqsayam mayliga, faqat hech qanday turma nazoratchisi, hech qanaqangi tergovchi degan baloyi ofatlarni ko‘rmasa, faqat odam bolasi bardosh bera olmaydigan qiynoqlar, ko‘zni ko‘r qiladigan elektr chirog‘i, uyqusizlik va kaltak azoblari bo‘lmasa! Nazoratchilar navbat bilan almashib turishadi, lekin hammasi birday berahm, shafqatdan asar ham yo‘q — mahbus devorga qarab yotdi deguncha, xuddi kutib turganday chopib kelib g‘azab bilan do‘pposlashar, kurakda turmaydigan so‘zlar bilan haqorat qilishar edi. Abutalip Quttiboev turma nazoratchisining vazifasi va burchlarini bilsa-da chorasiz paytlarida o‘z-o‘ziga derdi: «Nega ular bunchalik berahm, qarasang odamga o‘xshaydi. Nahotki odam bolasi shunchalik darg‘azab bo‘lsa? Axir men ularning birontasiga yomonlik qilmaganman-ku! Ular meni tanishmas, men ham ularni tanimas edim, nega endi xun uchun qasos olayotganday xo‘rlashadi. Nega? Bunday odamlar qayoqdan kelishadi? Ular qaerdan bu darajada rahmsiz bo‘lib qolishgan? Menga nima uchun azob berishadi? Bunga qanday bardosh berib bo‘ladi, jinni bo‘lmay bo‘ladimi, kallangni devorga urib, majaqlashdan boshqa iloji bormi?! Boshqa yo‘li qolmadi». Bir gal u bardosh bera olmadi ham. Umrida bunday jahli chiqqan emas. Nazoratchi kirib kelib |