Microsoft Word chingizxon ziyouz com doc
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com
kutubxonasi 33 aravalarni gir atrofdan buyuk Sario‘zak dashtlari o‘rab olgan. Dashtdagi bir tepalik ustida xoqonning taxtiravoni oltinlanib turibdi. Do‘g‘ulang o‘tovdan chiqqan zahoti taxtiravonga ko‘zi tushdi: taxtiravon ustida xoqon savlat to‘kib o‘tiribdi, uning atrofida farmoni oliyga tupurgan ayolning qo‘li bilan tikilgan bayroqlar shamolda hilpirab turibdi. Chingizxon shohona soyabon tagida o‘tirib tepalikdan chor atrofga dasht kengliklariga, qo‘shin- cheriklarga, ot-aravalarga ko‘z qirini solmoqda, osmoni falakda sodiq oq bulut soya solib turibdi. Kashtado‘z ustidan chiqarilgan hukm ijrosi deb bugun yurish kechiktirildi. Bu ham kerak edi. Bunday sharoitda hukm ijro etilmasdan turib yo‘lga chiqib bo‘lmaydi. Bu galgi o‘lim jazosi xoqonning ishtirokida ijro etilgan birinchi va oxirgi qotillik emas — Har xil qonunbuzarlar xuddi ana shu yo‘l bilan jazolangan va xoqonning shunga imoni komil bo‘ldiki, jazoni xalq oldida, jangchilarning ko‘z o‘ngida ijro etish raiyatni oliy hokim tomonidan o‘rnatilgan temir intizomga bo‘ysundirishning zaruriy sharti edi, nima deganda insonda bir chekkasi hokimiyat qahridan qo‘rqib yaltoqlanish hissi paydo bo‘lsa, ikkinchi tomondan o‘lim jazosiga boshqa birovlar mahkum etilganidan mamnun bo‘lishdek tubanlik hissi nish uradi, oqibatda odamlar shafqatsiz jazoni zaruriy shart deb qabul qiladilar va hokimi mutlaqlarning bu yo‘ldagi dahshatli harakatlarini ma’qullabgina qolmay, qo‘llab-quvvatlaydilar ham. Bu gal ham kashtachi ayolni o‘tovdan sudrab chiqib, sharmandai sharmisor qilish uchun aravaga solib aylantirib yurishganda odamlar ari to‘dasiga o‘xshab jonsarak bo‘lib qolishdi. Chingizxonning chehrasida pashsha chaqqanchalik ham o‘zgarish sezilmadi. Xoqon soyabon tagida o‘tirar ekan, uning atrofida bayroqlar shamolda hilpirar va soqchilar tug‘ dastalari yonida metin haykallarga o‘xshab tosh qotib turar edilar. Odamlar bilib qo‘yishsinki, g‘arbga qilinayottan buyuk yurish yo‘lidagi har qanday g‘ov, hatto arzimas to‘siq ham chilparchin qilinajak. Bu o‘lim jazosidan murod ham shu edi. Xoqon o‘sha bolali juvon ustidan bu qadar shafqatsiz jazoga qo‘l urmaslik, uni afv etish mumkinligini dil- dilidan tushunar edi, lekin bu mulohazani jo‘yali deb bilmadi — Har qanday muruvvat, har qanday oliyjanoblik doim ko‘ngilsizlikka turtki bo‘ladi: hokimiyat zaiflashadi, odamlar itoatsiz bo‘lib qoladi. Yo‘q, xoqon o‘z qaroridan pushaymon chekmadi, uning faqat bir narsadan ko‘ngli g‘ash edi — o‘sha kashtachining mahbubi kim ekanligi hamon noma’lumligicha qolayotgan edi. Osib o‘ldirishga hukm etilgan ayol tushgan arava saf tortib turgan qo‘shinlar va qator-qator ot- aravalar yonidan o‘tib borar edi, uning ko‘ylagining yoqasi yirtilgan, sochlari hurpaygan, tong oftobida yog‘dulangan tim qora qalin sochlari uning bo‘zdek oqargan qonsiz yuzini olomon nigohidan yashirib turar edi. Biroq Do‘g‘ulang boshini egmasdan tevarak-atrofga loqaydlik bilan motamsaro boqib borar ekan, endi o‘zgalardan yashiradigan siri qolmagandi. Ha, bir yigitni o‘zining jonidan ham a’lo ko‘rgan, uning adoqsiz muhabbatidan tug‘ib olgan ayol ana shu edi. Xaloyiq esa uning sirlarini bilishni istardi. Odamlar qichqira boshladilar: — Ey tul biya, ayg‘iring qani? Kim o‘zi u? Olomon gunohi azimdan forig‘ bo‘lish ilinjida birovning o‘limiga noilojlikdan guvoh bo‘lib turishdan hayajonlanib, g‘azabi qaynab faryod sola boshladi: — Qanjiq osilsin! Darhol osilsin! Nega imillashadi? O’lim jazosini ijro etuvchilar ham jazavasi qo‘zigan olomon junbushga kelib kashtachi o‘z gunohiga iqror bo‘ladi, jazmanining kim ekanini aytib beradi deb umid qilgan bo‘lsalar kerak. Shu payt taxtiravon tarafidan xoqonning xizmati yo‘lida sallasini keltir desa kallasini qo‘shib oladigan bir no‘yon ot choptirib kela boshladi. U o‘limga olib ketilayotgan kashtachi tushgan arava bilan bolani qo‘lida ko‘tarib kelayotgan xizmatkor ayol yoniga kelib to‘xtadi: — To‘xtanglar shu yerda! — dedi-da saf tortib turgan suvoriylarga qarab bor ovozi bilan murojaat qildi: — Hamma eshitsin! Bu beandisha megajin bolaning otasini aytib bersin! U kim bilan o‘ynashib yurgan ekan? Endi menga qara, manjalaqi, mana shu turgan erkaklar orasida bolangning otasi bormi? Do‘g‘ulang rad javobini berdi. Turganlar yana quloqlarini ding qilib guvillay boshlashdi. Arava olg‘a qarab sekin yuraverdi. Yuzboshilar bir-birlariga: — Bizning aravada unaqasi yo‘q, uning eri sening aravangda bo‘lib chiqmasin, — deb |