sayentizm (latınca: bilik, elm sözündəndir) istiqaməti də
meydana gəlmişdi ki, burada da fəlsəfənin konkret elmə meylli olan müəyyən tə-
fəkkür tipinə arxalanması irəli sürülürdü.
Sayentizmin tərəfdarları pozitiv elmlərə (başlıca olaraq təbiətşünaslığa) istiqa-
mət götürərək fəlsəfədən ənənəvi dünyagörüşü problematikası çıxarmağı, fəlsəfə-
nin tarixən qərarlaşmış predmetindən imtina edilməsini, ona dəqiq elmlər tipindən
quruluş verməyi planlaşdırırdılar. Sayentizm istiqamətinə çox vaxt neopozitivizmi
(analitik fəlsəfəni), «elm fəlsəfəsini», strukturalizmi aid edirlər. Ümumi fəlsəfi sa-
yentist konsepsiyalarla yanaşı, müxtəlif spesifik nəzəriyyələr də yayılmağa başla-
mışdır. Bunlar: «industrial», «postindustrial», «texnotron», «informasiya» və digər
ictimai quruluş tipologiyasına uyğun modellər əsasında təşkil olunmuşdur. Sayen-
tist fəlsəfi təsəvvürlərin işlənilməsində ən böyük çətinlik metodologiya sahəsində
özünü göstərmişdir. Belə aydın olurdu ki, nəzəri bilikləri tam şəkildə empirik fakt-
lara müncər etmək qeyri– mümkündür. Sayentizm praktikası bir daha göstərdi ki,
fəlsəfi problemləri tam şəkildə təcrid etmək olmaz.
İkinci spesifik fəlsəfi konsepsiya
antropoloji konsepsiya hesab olunur. Bu isti-
qamət humanitar– antropoloji sahənin ön plana çıxarılması və antisayenizm meyil-
lərinin güclənməsi ilə bağlı idi. Bu zaman «insani məzmun» başlıca prinsip elan
olunurdu. Antropologizm çərçivəsində fəlsəfi anropologiya, həyat fəlsəfəsi, ekzis-
tensializm, personalizm və s. cərəyanlar formalaşmışdır. onların fərqli xüsusiyyət-
ləri təkcə əqlə münasibətdə deyil, sırf fəlsəfi məzmunun formalaşması mexaniz-
mində xristianlıq ilə doğma cəhətlərə malik olmasındadır. Bu istiqamətin tərəfdar-
larını təbii elmi təfəkkürün və onun normalarının ümumiliyinin qəbul edilməməsi
birləşdirir. Bu cərəyanların arasındakı sərhədlər demək olar ki, yoxdur.
Qərbdə XIX– XX əsrdə ən geniş yayılmış cərəyanlardan biri