Microsoft Word F?LS?F? -d?rs v?saiti -b-5 eco

Nəriman Nərimanov
(1870-1925) görkəmli ictimai və dövlət xadimi, mütə-
fəkkir yazıçı, inqilabçı, publisist və həkim olmuşdur. N.Nərimanov dialektik və ta-
rixi materializm nümayəndəsi olmuşdur. Elmi-materialist fəlsəfənin mahiyyətini 
ifadə edərək N.Nərimanov qeyd edirdi ki, əhalinin maariflənməsi, dinin təsiri, sosi-
al ədalətə hər cür çağırışlar və s. cəmiyyətin ictimai münasibətlərindəki ziddiyyət-
ləri məhv edib aradan qaldıra bilməz. Onu yalnız həmin ziddiyyətlərin mənbələrini 
məhv edəcək yeni bır cəmiyyət qurulması həll edəcəkdir. Onun əqidəsinə görə xal-
qın azadlığı, sosial-siyasi və iqtisadi tərəqqisi ancaq fəhlə sinfi və digər zəhmətkeş 
kütlələrin zülm və istismara qarşı birgə mübarizəsi, inqilabda qalib gəlməsi yolu ilə 
mümkündür. "Proletar inqilabından başqa... heç bir azadlıq yolu yoxdur", "Biz bü-
tün dünya insanlarını iki sinfə bölüb, ancaq zalim və məzlum məsələsini meydana 
gətiririk" o qeyd edirdi.
N.Nərimanov maarifçi, inqilabçı-demokrat əqidəli yazıçı idi.
Ətaləti, na-
danlığı avamlığı tənqid etmək, xalqın savadlanması, maariflənməsi və inqilabi 
azadlıq şüurunun formalaşması uğrunda mübarizəsinin təsviri onun bədii əsərləri-
nin əsas mövzusu idi. N.Nərimanov "Nadanlıq", "Şamdan bəy", "Nadir şah", "Ba-
hadır və Sona", "Pir" və s. kimi bədii əsərlərin cəmiyyətdəki ədalətsizliklərin, sinfi 
zülm və istismarın, feodal əsarəti və mütləqiyyət üsul-idarəsinin ifşası onun bədii 
əsərlərinin qayəsini təşkil edirdi. 
N.Nərimanov Azərbaycan ictimai-siyasi fikrinin görkəmli nümayəndəsi idi. O, 
M.F.Axundovdan sonra çar üsul-idarəsinin və Şərq despotizminin ən kəskin tənqi-
dini vermişdir. 
Nərimanov cəmiyyətdə xalq və dövlət arasında dərin uçurum olduğunu görür 
və bu uçurumu yox etməyə çalışırdı. O, hesab edir ki, monarxiya üsul-idarəsi istər 
konstitusiyalı monarxiya olsun, istər başqa forma, fərqi yoxdur, monarxiya xalqı 
əsarət və nadanlıqda saxlayır, xalqın tərəqqisinə mane olur. O, əsil ümumxalq de-
mokratik respublika, parlamentli respublika üsul-idarəsinə tərəfdar idi. O, "Dövlət 
xalq üçündür" ideyasının böyük təbliğatçısı idi. Belə bir dövlətin qurulmasının əsas 
amilini isə o, fəhlə və kəndlilərin ittifaqı əsasında həyata keçiriləcək ictimai inqi-
labda görürdü.