Microsoft Word Materiallar Full

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

242 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

Hər bir gənc, vətəndaş  dərk etməlidir ki, hansı  vətəni, milləti, milli xüsusiyyətləri təmsil edir, hansı özünəməxsus və 

səciyyəvi spesifik xüsusiyyətlərə sahibdir və bütün bunlar hansı əsaslara söykənir. 

 Azərbaycanda milli özünüdərk prosesi böyük bir tarixi yol keçmişdir. Milli ideologiya, milli kimlik, özünüdərk 

prosesində həyatını qurban verən insanlar məhz özlərindən sonrakı nəslin bu ülvi dəyərlərə sahib çıxmasını, onu qorumasını 

istəmişdilər. Məhz onların ağır şərtlər altında, heç bir təhlükə və  qorxudan çəkinməyərək millətin gələcəyini düşündükləri 

üçün bu mübarizəyə qoşulmuşdular. Bu missiyanın davam etdirilməsi isə gələcək nəsilə bir vəzifə kimi  ötürülmüşdür.  

Böyük və    zəngin bir tarixi irsə sahib olan Azərbacanda bu gün milli şüur, millilik, gənclərdə milli özünüdərk 

səviyyəsinə bir qədər fərqli prizmadan nəzər yetirməyə çalışacayıq. Çoxsaylı sorğu və  təhlillərin nəticəsi olaraq bəyan 

etmək olar ki, bu gün irsimizə sadiqlik, milli düşüncəmizə  sədaqət və Azərbaycançılıq ideyalarının tam dolğunluqla 

təzahürü məsələlərində narahatedici məqamların mövcudluğu danılmaz bir faktdır. Burada söhbət yalnız gənclərin patriotik 

hisslərə qapanma səviyyəsindən getmir. Məsələ daha ciddidir. Görəsən, bugünki gəncliyin, əjdadlarımızın təcrübəsi olaraq, 

milli dəyərlərimizi gələcək nəsillərə çatdırmaq potensialı  və missiyası vardır mı? Sualın cavabı isə mövcud vəziyyətin 

obyektiv və subyektiv səbəblərindədir. Səbəblər isə  bəllidir...fərqli maraqlar, fərqli düşüncə  tərzi, fərqli zəmanə... Bu 

məqaləmizdə biz özünüdərk prosesinin təkamülü təsiri və  milli şüurun, özünüdərkin gənclər arasında bu gün daha da 

yüksək səviyyəyə çatdırılması ilə bağlı təklifləri nəzərdən keçirməyi qarşımıza məqsəd qoymuşuq. 

Milli şüur, milli özünüdərk mənəvi dəyərləri özündə əks etdirən bir anlayışdır. Özünüdərk və şüur anlayışı nə qədər 

ümumidirsə, milli şüur istilahında həm ümumilik, həm də xüsusilik vardır. Milli şüur bir növ fərdi  şüurla ümumi şüur 

arasında əlaqələndirmə funksiyasını yerinə yetirir. Çünki milli şüurda bir fərdin təmsil olunduğu konkret etnik, dini, mədəni 

xüsusiyyətlərlə yanaşı, ümumi mahiyyətli bəşəri dəyərlər də öz  əksini tapa bilər. Yəni hər birimiz bir tərəfdən konkret bir 

millətin, dinin, mədəniyyətin nümayəndəsi olduğumuz halda, digər tərəfdən ümumbəşər dəyərlərin daşıyıcısıdır. 

Ona görə  də, milli şüur, milli ideya dedikdə, onu yalnız etnik mənada başa düşüb, yalnız məqaləmizin kökündə 

dayanan türkçülüklə  əlaqələndirmək məzələyə  məhdud prizmadan baxış kimi qiymətləndirmək olardı. Türkçülük milli 

şüurun biri hissəsidir. Daha doğrusu onun aparıcı hissəsi və nüvəsidir. Buna səbəb də odur ki, milli şüurun formalaşması hər 

şeydən öncə dil, mədəniyyət və qan-nəsil birliyi (etnos) ilə bağlıdır. Hər bir insan danışdığı dilin milli varlığıdır. Elə bir 

varlıq ki, özünü onunla ifadə edir. Bu baxımdan türk dilində (Azərbaycan) danışan və  təhsil alan hər bir Azərbaycan 

vətəndaşı (türk və türk olmayanlar) özünü həm türk (çoxsaylı Azərbaycan türkləri), həm də azərbaycanlı (türklər və azsaylı 

etnik qruplar) kimi qəbul edir. Bu vəhdət nəticəsində yaranan azərbaycançılıq milli şüurun özünüdərk nümunəsidir. Deməli, 

milli şüur formalaşdırılarkən dil amili birinci yeri tutur. 

Azərbaycan gəncliyinin sıralarında bəzi hallarda obyektiv və subyektiv səbəblərdən müşahidə olunan “özünüdərk” 

anlamına və onun doğurduğu milli dəyərlərə, vətəndaşlıq borcuna və tarixi köklərə müəyyən biganəlik və etinadsızlıq 

cəmiyyətin birbaşa səyləri ilə aradan qaldlırılmalı, bağçalarda, orta məktəblərdə, ali təhsil ocaqlarında “milli özünüdərk” 

anlamı mütləq olaraq mərkəzləşmiş  və planlı  şəkildə  hər kəsə  aşılanmalıdır. Tarixi dəyərlərin və milli mənsubiyyət 

elementlərinin daşıyıcıları olan gəncliyin qarşısında bu gün layiqli gəcələcəyin təmin edilməsi baxımından böyük vəzifələr 

durur. Odur ki, zəngin millət, firavan cəmiyyət və layiqli gələcək yönümlü əməllərimiz fərdiyyat  şəklində  və mütləq 

xarakterli kütləvi tədbirlərin hökümət səviyyəsində həyata keçirilməsinə yeni bir təkan veriləcəyini düşünürük. 

Məhz bu baxımdan, vətənə şüurlu sevgi, milli özünüdərk və fərdi fəaliyyətlərin bu kontekstə salınması tələbi hər bir 

adamın üzərinə ağır yük qoyur.  

Milli-mənəvi dəyərlərin, əxlaqın, adət-ənənələrin yeni nəslə çatdırılması, davam etdirilməsi üçün mədəni abidələrin, 

bədii ədəbiyyatın, milli fəlsəfi fikrin rolu böyükdür. Lakin milli ruhu qorumaq, inkişaf etdirmək və yeni nəsillərə çatdırmaq 

üçün ən yaxşı mühit milli dövlətçilik şəraitində yaranır. Milli dövlət ancaq ərazinin, maddi sərvətlərin deyil, həm də milli-

mənəvi dəyərlərin qorunmasına xidmət edir. Və bu zaman milli ruh həyat tərzinə çevrilir. Dövlətçilik ideologiyası da milli 

ideologiya da eyni bir təməl üzərində-milli fəlsəfi fikir zəminində formalaşır.