Microsoft Word monoqrafiya docx
Yüklə 7,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Doktor Əbdülhüseyn Zərrinkub
Dünya ədəbiyyatının mühüm bir hissəsi olan İran ədəbiyyatı zəngin ənənələrə söykənən və güclü şairlərə malik olmaqla yanaşı həm də dərin köklərə söykənir. Bəzən bu ədəbiyyatı farsdilli ədəbiyyatın konteksindən cıxarılıb, fars ədəbiyyatı kimi təqdim etməyə çalışırlar. Nəzərə alsaq ki, Rudəki, Cami, Farabi, C.Rumi, Nəvai, Xaqani, Məhsəti, Nəsimi, Füzuli kimi nəhəng sənətkarlar fars dilində yazıb yaratmışlar, fars dilinin rolu danılmazdır. Lakin adları göstərilən sənətkarların hamsını farsmənşəli qəbul etmək olmaz. 32 Bu nöqteyi- nəzərdən də Nizami də istisna deyil. Ancaq Nizaminin dünya şöhrəti və əsərlərini farsca yazması iranlılar tərəfindən illərcə onu fars şairi kimi qələmə vermişlər. Hətta, internet səhifələrində yazmaqdan belə çəkinməmişlər. Müasir İran alim və ədəbiyyatşünasları da bu xülyadan əl çəkmək istəmirlər. Dolayısı ilə dünyanın ən görkəmli alimi Ə.Zərrinkub da istisna deyil. Müasir İran ədəbiyyatşünası Tehran universitetinin professoru, Əfqanistan, Hindistan, İsveç və ABŞ-da Oksford universitetlərində İran ədəbiyyatından dərs demişdir. Son illərdə daha doğrusu 2004-cü ildə Nizamiyə həsr etdiyi “Gəncə piri və ya utopiya” əsəri Gəncə şəhəri, Atabəylər dövləti, Nizaminin həyat və yaradıcılığı, onun məfkurəsi haqqında dolğun məlumat verir. Yazılarından hiss olunur ki, Ə.Zərrinkub doğurdan da çox güclü alimdir. Lakin Nizaminin mənşəyinə gəldikdə onun Gəncədə doğulmasını təsdiq etsə də, babasının İraqdan köçüb Gəncəyə gəlməsi və burada məskunlaşması versiyasını irəli sürür. Halbuki buna heç bir əsası yoxdur. Bizcə bu məsələ elə ehtimal olaraq da qalacaqdır. Bütün bunlara baxmayaraq Zərrinkub Azərbaycan, Gəncə, o dövrün tarixi şəxsiyyətləri, Nizaminin həyat, yaradıcılığı, məfkurəsi, hansı dinə inanması və əsərləri barədə çox müfəssəl məlumat verir. “Xəmsə”si haqqında olduqca gözəl təhlil aparmışdır. Yazdıqlarından da məlum olur ki, kim pir tapmaq istəyirsə də, Gəncədə Nizaminin ətəyindən yapışsa kifayətdir. Ancaq yazılanlarında bir qədər utopiya olduğuna işarə vurur. Bununla belə tarixi hadisələrin və şəxsiyyətlərin yaşadığı dövrləri Nizaminin doğru yazdığına görə şairə minnətdarlıq edir. Ə.Zərrinkub Nizamini fars ədəbiyyatının incisi adlandırılması və Firdovsi qədər sevilməsini vurğulayır. Əlbətdə , bu fikir öz-özlüyündə çox qiymətlidir. Ancaq Nizamini fars ədəbiyyatı daxilində verib, Azərbaycan şairi kimi göstərməməklə biz, heç cür razılaşa bilmərik. Bu sahədə bizim də günahımız az deyildir. Biz, Nizaminin 800 illik yubileyinə qədər ondan heç söhbət açmamışıq. İran ədəbiyyatşünasları isə Nizami ilə ciddi məşqul olub onun fars və ingilis dillərində bütün dünyaya yayılmasına səbəb olmuşlar. 33 Indi bu nəticəyə gəlmək olur ki, biz daha çox çalışmalı, dahi şairin 900 illik yubileyində bu tilsimi sındırmalıyıq. Bunun üçün orta və ali məktəblərdə xüsusi Nizami dərsləri, Nizami mərkəzləri, Nizami ensiklopediyası yaratmalıyıq. Əks halda biz, bu sahədə İranlıları keçə bilməyəciyik. Demək lazımdır ki, AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İstitutu bu sahədə xeyli iş görmüşdür və hazırda da bu işlər davam etdirilir. 2013-cü ildə şairin vətəni Gəncə şəhərində AMEA Gəncə bölməsində Nizamişünaslıq şöbəsi yarandı. Lakin 1 il vaxt keçməsinə baxmayaraq adı çəkilən İnstitutda 1 nəfər də olsun şərqşünas, fars dilini bilən mütəxəssiz yoxdur. Görəsən Zərrinkub kimi alimin qarşısında bunlar necə cavab vereceklər?. Əgər bu yarımçıq mütəxəssislər Azərbaycanca yazılmış tərcümələrdən istifadə edib, qabağa getmək fikrindədirlərsə də, bu, yerində saymaqdan başqa bir şey deyildir. Belə gedərsə, biz heç bir müvəffəqiyyətdən danışmağa cürət etməyəciyik. Nizami bizimdir deməklə məsələ həllini tapmır, gərək elmin yüksək ola. Yüklə 7,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|