Microsoft Word qurani-kerim-de-qida-kinci-n-r-2015. doc
yaxmış olursunuz. Allaha iftira yaxanlar (
Yüklə 16,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
yaxmış olursunuz. Allaha iftira yaxanlar (axirət əza- bından ) nicat tapmazlar!” (ən-Nəhl, 16/116). Allahın haram buyurduğu şeyə halal demək nə qədər günahdırsa, halal olan bir şeyə haram demək də o qədər günahdır. Çünki Allah-Təala heç kimə halal və haram qılma səlahiyyəti verməmişdir.
26 “Qurani-Kərim”də belə buyurulmuşdur: (Ya Peyğəmbərim!) De: “Allahın Öz bəndələri üçün yaratdığı zinəti və təmiz (halal) ruziləri kim ha- ram buyurmuşdur?” De: “Bunlar dünyada iman gə- tirənlər üçündür (lakin kafirlərdə onlardan istifadə edə bilərlər ), qiyamət günündə (axirətdə) isə yalnız mö- minlərə məxsusdur”. Biz ayələrimizi anlayıb-bilən bir tayfaya belə ətraflı izah edirik. (əl-Əraf, 7/32).. De: “Allahın sizə ruzi olaraq (göydən) nə endir- diyini gördünüzmü ki, onun bir qismini haram, bir qismini isə halal etdiniz?” De: “(Bunu deməyə) Allah Özü sizə izn verdi, yoxsa Allaha iftira yaxırsınız?” (Yunus, 10/59). Məhz bu ayələr bizə xəbərdarlıq edir. Allahın qoy- duğu sərhəddi aşmamağımızı, halal dediyini halal, ha- ram dediyini də haram qəbul etməyimizi nəsihət edir. Haramdan çəkinməyən, halalla harama fərq qoy- mayan insanın duasını Allah qəbul etməz. Haram qa- zancla edilən yaxşılığın savabı olmaz. Məhəmməd Peyğəmbər (s.ə.v.) belə buyurur: “Ey insanlar, Allah təmizdir, yalnız təmizi (ha- lal olanı) qəbul edər. Allah peyğəmbərlərə əmr etdi- yini möminlərə də əmr etmişdir”. Məhəmməd Peyğəmbər (s.ə.v.) sonra bunları söylədi:
Quran, 3.) 27
dan verilən sədəqədən başqa heç bir sədəqəni qəbul etməz – bir xurma qədər sədəqə versə, Allah o sədə- qəni qəbul edər. Sonra onu, sizin atın balasını (day- çasını) böyütdüyünüz kimi, sədəqə sahibi üçün bö- yüdür. Belə ki, o sədəqə dağ boyda olur” (Buhari, Zekat, 7; Müslim, Zekat, 1.). Bu ayəti-kərimə və hədisi-şəriflər müsəlman üçün, inanmış insan üçün halal tikənin və halal qazancın nə qədər əhəmiyyətli olduğunu göstərir. Qazancı halal ol- mayan insanın duası Allah tərəfindən qəbul edilməyə- cəyi kimi, halal olmayan qazancı ilə elədiyi xeyirli işin də bir qiyməti yoxdur. Ancaq zəruriyyət haramı mübah (dinə görə edil- məsi normal olan, nə günah, nə də savab olan işlər) ha- la gətirir. Dinimizdə məcburiyyət yoxdur. Çünki Isla- miyyət insana əziyyət verməyən bir dindir. Bir insan özündən asılı olmayan səbəblərlə haram olan bir şey yeməyə və yaxud haram olan bir şeyi eləməyə məcbur qalarsa, halal sayılmasa da, öz ehtiyacını yerinə yetirəcək qədər haram şeylərdən istifadə edə bilər. Bu, günah olmaz. Çünki ayəti-kərimədə haram olan şeylər sayıldıqdan sonra belə deyə buyurulmuşdur: “O (Allah) sizə ölmüş heyvanı, (axar) qanı, donuz ətini və Allahdan başqasının adı ilə (bütlərin və s. adı ilə) kəsilənləri (yeməyi) qəti haram etmişdir. Lakin naəlac qaldıqda (baçqasının malını) zorla mənimsə- mədən və həddini aşmadan (zəruri ehtiyacı ödəyənə qədər) bunlardan yeməyə məcbur olan kimsənin heç bir günahı yoxdur. Allah bağışlayandır, mərhə- mətlidir!” (əl-Bəqərə, 2/173).
28
Haram iki növ olur. Biri donuz əti və şərab kimi özü haram olan şeylərdir. Bunlara «haram liaynihi» deyilir. Digəri isə əslində haram olmayıb, vəziyyətdən asılı olaraq haram olan şeylərdir. Bunlara «haram
Oğurluq bir mal, məsələn, qoyun və ya pul ma- hiyyətcə halaldır. Ancaq başqasının malı olduğu üçün və sahibindən izinsiz alındığı üçün haram olmuşdur. Halal və haram haqqında bu qısa izahatdan sonra nəyin haram olduğuna baxaq. Haram olan məhsullar 1. Donuz əti. Donuz məməli heyvandır. Vəhşi və ə hilləşdirilmiş olmaq üzrə iki cinsi vardır. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Allah-Təala kirli və sağlamlığa zərərli olan şeyləri haram buyurmuşdur. Donuz da bunlardan biridir. Donuz hər cür kirli şeyi, siçan və heyvan leşlərini belə yeyən bir heyvandır. Buna görə də heyvanların ən murdarı kimi tanınmışdır. Donuz çirkli qidaları sevdiyi üçün, vücudunda həddindən artıq mikrob olur. Bu mikrobların başında trixin və solitor gəlir. Bunlar insan orqanizmi üçün çox təhlükəlidir. Müasir tibb də donuz ətinin hər iqlimdə, xüsusilə isti yerlərdə insan sağlığı üçün çox zərərli olduğunu müəyyənləşdirmişdir. Trixindən başqa, do- nuz streptokokku, donuz qripi, donuz vəbası, qarayara, dabaq və vərəm də donuzdan insana yoluxan xəstə- liklərdəndir. Bütün bu xəstəliklərdən qorunmaq üçün donuza toxunmamaq və ətini yeməmək lazımdır. 29 Donuz ətinin haram buyurulmasının səbəbləri yalnız bizim bu gün bildiklərimizdən ibarət deyildir. Bəlkə, zaman keçdikcə yeni-yeni səbəbləri də öyrə- nəcəyik. Hətta öyrənə bilməyəcəyimiz səbəblər də ola bilər. Ancaq qəti olaraq bildiyimiz və inandığımız bir ş ey vardır ki, o da Allah Təbarəkə Təalanın haram buyurduğu hər şeyin bizə zərərli olduğudur. 2. Allahdan başqasının adına kəsilən heyvan. Əti yeyilən heyvan kəsilirkən Allahın adı ilə – “Bismillah, Allahü Əkbər” deyilərək kəsilir. Bu, bir növ heyvanı yaradan və bizim istifadə və xidmətimizə verən ulu Yaradandan icazə almaq deməkdir. Bu icazə alınmadan heyvan kəsilə bilməz. Ancaq yaddan çıxdığı üçün, Allahın adı deyilmədən kəsilmişsə, zərəri yoxdur. Allahdan başqasının adı deyilərək və xatırlanaraq kəsilən heyvan əti yeyilməz.
vurularaq, başqa heyvanlar tərəfindən buynuzlanaraq öldürülmüş, canavarların yarısını yeyib atdığı hey- vanlar da özü ölmüş heyvanlar kimi qiymətləndirilir və yeyilə bilməz. Ancaq bunlar ölməmişdən qabaq kə- silsə, yeyilə bilər. 4. Qan. Kəsilmiş heyvanın vücudundan axan qan yeyilməz. Ancaq dalaq və ciyər kimi orqanlarda qalan qan axmış sayılmaz, dalaq və ciyərlə yeyilə bilər. Bu haqda “Qurani-Kərim”də belə buyurulur: “Ölü (kəsilmədən ölüb murdar olmuş) heyvan, qan, donuz ə
kəsilmiş, boğulmuş (küt alət və ya silahla) vurulmuş, (bir yerdən) yıxılaraq ölmüş, (başqa bir heyvanın buynuzu ilə) vurulub gəbərmiş, vəhşi heyvanlar 30
heyvanlar müstəsnadır – dikinə qoyulmuş daşlar (bütlər və ya Kəbənin ətrafındakı bütpərəst qurban- gahlar) üzərində kəsilmiş heyvanlar və fal oxları ilə pay bölmək sizə haram edildi. Bunlar günahdır... Kim aclıq üzündən naçar qalarsa, (çətinliyə düşər- sə ), günaha meyl etmək niyyətində olmayaraq (zə- rurı ehtiyacını ödəyəcək qədər bu haram ətlərdən yeyə bilər). Həqiqətən, Allah bağışlayandır, rəhm edən- dir!”. (əl-Maidə, 5/3). Burada əti yeyilən və yeyilməyən heyvanlar haq- qında məlumat vermək faydalı olar.
Ə
Ə
yanlar, quruda yaşayanlar və suda-quruda yaşayanlar olmaq üzrə üç yerə bölünür. 1. Yalnız suda yaşayan heyvanlar. Balıq da daxil olmaqla suda yaşayan bütün heyvanların əti yeyilir. Hənəfi məzhəbində balıqdan başqa suda yaşayan digər heyvanların əti yeyilməz. Ancaq suda öz-özünə ölüb su üstündə tərsinə yatan heyvan, balıq belə olsa, yeyilməz.
yaşayan heyvanlar üç yerə bölünür: Birincilər: çəyirtkə, milçək, qarışqa, hörümçək, arı, ə qrəb və başqa zəhərli həşəratlar kimi heç qanı olmayan- lardır. Bunlardan sadəcə çəyirtkə yeyilə bilər, digərləri yeyilə bilməz. Çünki bunlar insanın iyrəndiyi varlıqlardır. Ikincilər: ilan, kərtənkələ, gənə, bit və siçan kimi yer həşəratları, kirpi, yabanı siçan və bunun kimi qanı axmayan heyvanlardan ibarətdir. Bunlar zəhərli ol- duğu, insanların iyrəndiyi və Peyğəmbərimiz tərəfin- 31 dən öldürülməsi əmr edildiyi üçün yeyilməz. Üçüncülər: qanı axan heyvanlardır. Bunlar da ə hilləşdirilmiş və vəhşi olmaq üzrə iki yerə bölünür. Ə hilləşdirilmişlərdən dəvə, inək, camış, keçi, toyuq, qaz, ördək, göyərçin halaldır, əti yeyilə bilər. Qatırla eşşəyin əti yeyilmir. Atın əti yeyilə bilər, ancaq bu heyvan minik vasitəsi olduğu və ondan müha- ribələrdə istifadə olunduğu üçün yeyilməsi məkruhdur. It və samurun əti yeyilmir. Vəhşi heyvanlara gəlincə, onlardan: aslan, pələng, qurd, ayı, fil, meymun, pars və çaqqal kimi kəsici diş- ləri olan və yırtıcı heyvanlarla birlikdə şahin, tərlan, qartal və bayquş kimi pəncələri ilə ov edən heyvanların ə ti yeyilmir. Kəsici dişləri və yırtıcı pəncələri olan bu heyvan- lardan başqa vəhşi maral, vəhşi inək və eşşək kimi heyvanların əti yeyilir. Dovşan əti halaldır. Bunun kimi yırtıcı pəncələri olmayan göyərçin, sərçələrin bütün növlərinin, durna və buna bənzər yabanı quşların da əti yeyilir. 3. Həm suda, həm də quruda yaşayan heyvan- lar. Həm suda, həm də quruda yaşayan tısbağa, xər- çəng, ilan, timsah, suiti və buna bənzər heyvanların əti yeyilmir.
içilən mayedir. Içki haramdır. “Qurani-Kərim”də belə buyurulmuşdur: “Ey iman gətirənlər! Şərab da (içki
ə
nin ki, bəlkə nicat tapasınız!” “ Şübhəsiz ki, Şeytan 32
sizi Allahı yada salmaqdan və namaz qılmaqdan ayırmaq istər. Artıq bu işə son qoyacaqsınızmı?” (əl-Maidə, 5/90, 91). Ayəti-kərimədə qadağan edilən içki şərabdır. Ancaq Peyğəmbərimiz: “Sərxoşluq verən hər şey şə
- deyə buyurmuş və sərxoşluq verən hər içkinin şərab kimi haram olduğunu bildirmişdir. Sərxoşluq verən içkinin çoxu kimi, az miqdarı da haramdır. Çünki Peyğəmbərimiz: “Çoxu sərxoş edən ş
buyurmuşdur. Içki niyə haramdır? Çünki içkinin bir çox zərəri vardır. - Içki insanlar arasına düşmənçilik və kin salır. - Içki insanın ağlını başından alır. Insan sərxoş olduğu zaman ağlı, müvazinəti pozulur, nə danışdığını bilmir, hörmətdən düşür. - Içki insanın sağlamlığına da pis təsir edir. Mədə və ağciyərini xarab edir. Həzm sistemini pozur. Təz- yiqini yüksəldir. Beləliklə, orqanizmin düzgün işləməsi pozulur. - Böyük miqdarda can və mal itkisinə və bir çox insanın şikəst qalmasına səbəb olan yol qəzalarının ək- səriyyəti minik vasitələrinin alkoqollu vəziyyətdə istifadə olunmasından meydana gəlir. - Içki ailə həyatını da pozur. Insanın ailəsini və uşaqlarını unutmasına və bu səbəblə də boşanma ilə nəticələnən ailədaxili narazılığa səbəb olur. Belə bir ailədə yetişən uşaqlar narahat və bədbəxt olur. Ərlə arvadın yola getməməsi uşaqlara da təsir edir və
33 sağlam böyümələrinə mane olur. Buna görə də Peyğəmbərimiz (s.ə.v.): “Içkidən çəkinin, çünki o bütün pisliklərin anasıdır” (Ət- Tərğib vət-Tərhid, c.3, s.257. Hədisi Hakim rəvayət etmişdir) - deyə buyurmuşdur.
lamlığına zərərli olan hər şeyin haram olduğu yuxarıda izah edilmişdi. Narkotik maddələr də bunlardandır. Insan sağlamlığına çox zərərli olduğu üçün bunlar da haram buyurulmuşdur. Narkotik deyincə, insanın ağlına nəşə, tiryək, he- roin, kokain, morfi kimi maddələr gəlir. Haram olduq- ları kimi, alınıb satılmaları da qanuni (izinli) deyildir. Narkotik maddələrin ən təsirli və ortaq xüsusiy- yətlərindən biri, az miqdarda qəbul edildiyi zaman belə qısa müddətdə vərdiş əmələ gətirməsidir. Narkotik maddənin dadına baxmaq olmaz. Bir də- fə belə istifadə edənlərin ondan xilas olması çox çətin- dir. Narkotik maddənin dadına baxmaq zəhərin dadına baxmaq kimi bir şeydir. “Zəhər doğrudan da öldü-
diyi kimi, narkotik maddəni bir dəfə qəbul edən insan ondan xilas ola bilmir və ölümə məhkum olur. Tele- viziya ekranlarında və mətbuatda tamaşaçıları dəhşətə gətirən ibrətamiz nümunələrə təsadüf etmək müm- kündür.
Narkotik maddələrin pis nəticələrindən biri də ailəni dağıtması və ictimai münasibətləri pozmasından ibarətdir. Narkoman ailəsinin, uşaqlarının, qohum- ə qrəbasının qarşısında öz məsuliyyətini itirir. Onun axtardığı yalnız narkotik maddə olur. Onu tapmaq üçün hər şeyi fəda edir. Çünki artıq onun üçün həyatda 34 heç bir şeyin qiyməti yoxdur. Narkotik maddə üçün pul tapa bilmədiyi zaman oğurluq etməkdən və cinayət törətməkdən belə çəkinmir. Məhz buna görə də dinimiz narkotik maddənin bütün növlərini qadağan etmiş, alış-verişinə də icazə verməmişdir.
Insan idrakı üçün aydın olmayan bu və digər sual- ların bircə cavabı var – həqiqəti bilmək gərəkdir. Hə- qiqəti bilməyin isə yeganə yolu Allaha üz tutmaqdır. Müsəlmanlar Allahın donuz ətini haram buyur- duğunu yaxşı bilir və öz qidalarında donuz ətindən qətiyyən istifadə etmirlər. Donuz ətindən istifadə edən və onun çox faydalı, dadlı olduğunu, yalnız soyuducu olmayan keçmiş za- manlarda tez korlandığı üçün haram buyurulduğunu söyləyənlər isə, ilk növbədə bu qadağanın mahiyyətini başa düşərək, üzərində düşünməlidirlər. Müzakirələr aparmaq lazımlı şeydir, lakin müzakirələr təkzibedil- məz faktlar əsasında olmalıdır. Donuz ətinin qida kimi yararsız olması barədəki faktlar az deyil. Bu faktlar həm elmi, həm də elmi-küt- ləvi ədəbiyyatda dərc olunmuşdur. Lakin insanlar nə- dənsə, bu cür faktlara etinasız yanaşır və müxtəlif növ- lü qidalar hazırlanmasında donuz ətindən geniş surətdə istifadə edirlər. Həm də etiraf olunmalıdır ki, donuz əti və ondan hazırlanmış məmulatlar hələ qədim dövrlər- dən başlayaraq ən çox istifadə edilən qida məhsul- larındandır. Donuzun ev heyvanına necə çevrilməsi və insan həyatında bu “fəxri” yeri nə cür tutmasını göstərən
35 bəzi tarixi faktları sadalayaq. Ev donuzlarının əcdadı digər vəhşi heyvanlara nisbətən insandan daha az qorxan vəhşi qabandır. Qədim insanın əkdiyi müxtəlif bitkilər vəhşi qabanları ş irnikləndirirdi. Insanların ciddi səylərinə baxmayaraq, vəhşi qabanlar öz balaları ilə birlikdə əkin məhsulla- rının “gecə oğrularına” çevrildi. Insanlar donuz bala- larını tutmağa, çoxaltmağa və əhliləşdirməyə başla- dılar. Qabanlar qabaqlarına çıxan hər şeyi yediklə- rindən (onlar palıd qozası, yabanı bitkilərin kökləri, həşərat, qurbağa, kiçik gəmiricilər, quş yumurtası və s. ilə qidalanırlar) onları əhliləşdirmək çətin olmadı. Beləliklə, vəhşi qaban indiki donuza çevrildi və ev heyvanları cərgəsində itdən sonra ikinci yeri tutdu. Qədim dövrlərdə Çin və Misirdə donuzlar müqəd- dəs heyvan sayılırdı. Bu ölkələrdə donuzlar xoşbəxtlik və firavanlıq rəmzi idi. Fironların, imperatorların və kralların sarayında xüsusi donuzabaxan vəzifəsi mövcud idi. Yalnız dini və dövlət bayramlarında donuz ə ti yeməyə icazə verilirdi. Roma imperiyasında donuz ə tinin dadını yaxşılaşdırmaq üçün kəsməmişdən əvvəl donuza çaxır içirirdilər. Bəzi papius qəbilələrində isə hətta qadınlar donuz balalarına öz döşlərindən süd də verərdilər. Yeni Qvi- neyada yaşayan papius qəbilələri arasında donuza pə- rəstiş halı indiyə kimi qalmaqdadır. Donuz onlarda ailənin üzvü sayılır. Donuza adla müraciət edir, onunla söhbətləşir, danışırlar. Donuz xəstələndikdə, yaxud şi- kəst olduqda papiuslar kədərlənir və ağlayırlar. Papius- lar donuzu öz yedikləri qidalarla yemləyirlər. Insan-
36
Lakin insanlarla donuzlar arasındakı “yaxşı” mü- nasibət, donuz əti yeməklə insanların ağır nəticələrə gətirib çıxaran (hətta ölümlə nəticələnən) müxtəlif xəstəliklərə yoluxmaları ilə pozulmağa başladı. Insanların mənafeyi naminə böyük Yaradan, donuz əti yeməyi onlara qadağan etdi. Insanlara bu qadağan haqqında hələ Bibliyada xəbər verilmişdir:
Yüklə 16,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|