Microsoft Word qurani-kerim-de-qida-kinci-n-r-2015. doc
Yüklə 16,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Orqanoleptik xüsusiyy ətl əri
- Canlı suyun istifad ə olunmasi şərtl əri
- Islam dinind ə suya dua etm əyin f əzil əti
- Su haqqında k əlamlar
- Allahın yer üzünü su il ə diriltm əsi”
|
Təmiz içməli suyun üstün cəhətləri
Təbiətdə saf suyu tapmaq, demək olar ki, qeyri- mümkündür. Saf su qoxusuz, dadsız və rəngsizdir, la- kin havadakı karbon qazı suyun içində həll olunmağa başladığı andan etibarən dadı pozulur. Təbiətdəki sula- rın tərkibində yad maddə, ərimiş duzlar, qazlar, kimyə- vi maddələr, xəstəlik yaradan və ya yaratmayan mikro- orqanizmlər, torpaq, gil və s. mövcuddur. Bunların bir qismi gözlə, bir qismi də dad və qoxu ilə müəyyən edilir.
Orqanoleptik xüsusiyyətləri. Su saxlanıldığı mühitdən asılı olaraq bərk, maye və qaz halında ola bilir. Sıxlığı əsasən temperatura bağlıdır. Suyun orqa- noleptik xüsusiyyətlərindən temperaturu, bulanıqlığı, şə ffaflığı, rəngi, dadı, qoxusu olduqca önəmlidir. Iç- məli su şəffaf, rəngsiz, qoxusuz və yaxşı dada malik olmalıdır. Suyun temperaturu. Suyun özünəməxsus dadı temperaturdan asılıdır. Konkret istilik dərəcəsi söylən- məsə də, ümumi olaraq içməli suyun temperaturu stan-
50 dartlara (Azərbaycan Respublikasında içməli suyun keyfiyyət göstəriciləri QOST 2874-82-nin tələblərinə uyğun təmin edilir) görə 7-11 0 C arasında olmalıdır. Daha isti sular dadsız ola bilir və temperaturu 20 0 C-dən artıq olduqda ürək bulandırır. Soyuq sular isə mədə- bağırsağın selikli qişasının iltihablaşmasına zəmin yaradır və bağırsaqda qidanın hərəkət etməsini məhdud- laşdıraraq sancıya səbəb olur. Suyun rəngi haqqında qərar verə bilmək üçün suya ancaq süzüldükdən sonra baxılmalıdır. Suyun rəngi əsasən orada asılı halda mövcud olan üzvi və qeyri-üzvi maddələrdən, eləcə də istehsalat sularında həll olmuş kimyəvi boyaların olmasından irəli gəlir. Az miqdarda su rəngsizdir, qalın təbəqə halında isə təbii olaraq rəngi mavi çalarlıdır. Içməli su rəngsiz, qoxusuz və dadsız olmalıdır. Suyun qoxusu. Yaxşı xüsusiyyətlərə sahib olan içməli su qoxusuzdur. Suyun qoxulu olmasına bir çox amillər səbəb olur. Suya qoxu verən amillər mikroor- qanizmlərin fəaliyyəti, ishal və sidik qarışması, üzvi maddələrin ayrılması, istehsalat və bu kimi müxtəlif tullantıların qarışması ola bilər. Eyni zamanda, dərin yeraltı sularda sulfatların ayrılması ilə əmələ gələn kükürdlü hidrogen, suların içində yaşayan yosunlar, müxtəlif mikroorqanizmlər və bəzən də suların nəql edilmələrində istifadə olunan boru və qablar da sudan qoxu gəlməsinə səbəb olur. Suların dezinfeksiyasında istifadə olunan xlor və yod da suya özünəməxsus qoxu verir. QOST 2874-82-yə görə, qoxu 5 ballı sistemlə ölçülür və içməli suyun qoxusu 2 baldan çox olma- malıdır.
51 (O 2 ) və karbon (CO 2 ) qazının tərkibindəki digər kim- yəvi maddələrə və suyun istiliyinə, ya da soyuqluğuna görə dəyişir. Suyun turş, acı, duzlu ya da dadsız olma- ması arzu edilir. Su dadını dəyişdirməməli, içildiyi zaman boğazda quruluq, qıcıqlanma və mədəyə ağırlıq verməməlidir. Içməli suyun keyfiyyəti və dadı tərkibindəki həll olmuş oksigen və karbon qazının miqdarından asılıdır. Belə ki, 1 litr suda 20-50 mq qədər qaz ola bilir. Bunun yarısı CO 2 , digər yarısının üçdə biri oksigen və üçdə ikisi də azotdur. pH dərəcəsi. pH suyun turşuluğunu və ya qələvi mühitini göstərən bir ölçüdür. Məhlulda olan [H] + ionu
konsentrasiyasını ifadə edir. Saf suda [H] + və [H] -
ionlarının miqdarı tarazlıqdadır və pH=7 olur. pH<7 şəraitində mühit turşu, pH>7 şəraitində isə mühit qələvidir. çməli sularda pH göstəricisinin 6,5-8,5 olması tövsiyə edilir. Suyun codluğu onun tərkibində olan kalsiumun miqdarından asılıdır. Buna baxmayaraq, codluq dərəcəsi sudakı kalsium və maqnezium duzlarından irəli gəlir. Su bunları torpaqdan alır. Həll olmuş halda olan kalsium və maqnezium suyun tərkibində hidro- karbonat, sulfat və xlor duzları və ayrıca az miqdarda nitrat duzları halında olur. Xüsusilə kalsium hidrokar- bonat və kalsium-sulfat suyun codluğunda əhəmiyyətli rol oynayır. Suyun tərkibində ən çox kalsium, maqnezium, sulfat və xlor duzlarına rast gəlinir.
Hamımız suyun canlıların həyatında ciddi rol oynadığını, əhəmiyyətini və su itkisinin nələrə səbəb 52 ola biləcəyini bilirik. Əslində həyatımız üçün bu qədər dəyərli olan sudan maksimum faydalanmaq istərik. Amma bunun müqabilində canlılar üçün ən faydalı suyun hansı olduğunu bilmirik. Canlılar üçün ən faydalı su «canlı su» adlandırılan təbiətin bizə bəxş etdiyi təbii qaynaq suyudur. Dağ- lardan gələn ərimiş qar və ya buzlaq suları, torpaqdan fısqıran qaynaqlar, kilometrlərcə uzunluqda təbii yataqlarda axan dəniz və çay suları ən böyük canlı su mənbələridir. Canlı su sadəcə susuzluğu yatırtmaq üçün deyil, eyni zamanda canlılıq və şəfa verən sudur.
Suyun orqanizmə yararlı olması üçün bəzi xüsusiyyətlərə malik olması vacibdir: - təmiz olmalıdır; - enerjili olmalıdır; - oksigenlə (O 2 ) zəngin olmalıdır; - mineralla zəngin olmalıdır; - pH səviyyəsi orqanizmdə baş verən prosesləri tənzimləməlidir; - molekulyar quruluşu kiçik və altıbucaqlı olmalıdır. Bu gün xalq arasında işlənən “Su qədər ömrün olsun” ifadəsi təmiz, sağlam və nurlu ömrə işarədir. - Suyu içmək üçün ən yaxşı vaxt yatmazdan ə vvəl, yuxudan oyananda, yemək yeməzdən yarım saat ə vvəl və ya bir saat sonra. - Əgər özünüzü pis hiss edirsinizsə, dərhal su için. Su hamı üçün şəfaverici eliksirdir. Çox az şey ola bilər ki, insanın ruhuna qısa zamanda su qədər müsbət
53 təsir etmiş olsun. - Günə bir stəkan su içərək başlayın. Bu böyrəkləri boşaltmağa və orqanizmin toksinlərdən azad olmasına yardım edəcək. - Gündə ən azı səkkiz fincan (200x8=1600 ml) su için. - Ac deyilsinizsə, yemək yeməyin, onun yerinə su için. - Özünüzü yaxşı hiss etmirsinizsə, dərman içməyə tələsməyin, əvvəlcə bir fincan su için. - Yemək zamanı su içməyin, yeməkdən yarım saat ə vvəl və ya bir saat sonra için. - Yediyiniz yeməklərlə su qəbul edirsiniz, çünki onların tərkibində də su vardır. - Stresli və narahat olduğunuz zaman bir fincan su için. Su sizin bədəninizdəki mayeni və duzu tənzimləyərək sakitləşmənizə yardım edəcək. - Düzgün qidalanmağa səy göstərin. - Çox çay, qəhvə və alkoqollu içkilər içməyin. Bu içkilər sidikqovucu olduqlarından bədəndəki suyun itkisinə səbəb olurlar. Hər bir insanın gündəlik su ehtiyacları müxtəlif amillərlə bağlıdır. 1. Çəki artdıqca insanın suya ehtiyacı artır. 2. Qidalanma – meyvə-tərəvəzlə daha çox qidalanan insanların suya tələbi quru qidalarla qidalananlara nisbətən azdır. 3. Iqlim. 4. Fiziki aktivlik. 5. Xəstəliklər – məsələn, yüksək hərarət, ishal və qusma zamanı suya ehtiyac artır. 6. Səyahət zamanı su həyati əhəmiyyət kəsb edir. 54 Su itkisi zamanı qəbul olunan su ilə yanaşı mineralları da nəzərə almaq vacibdir. Orqanizmə lazım olan suyun miqdarının hesablan- masında iki üsuldan istifadə olunur: 1) Insan bədəninin kütləsinin hər kq-ı 32 qrama vurulur. Məsələn, 70x32=2240 ml. 2) Gündəlik qəbul etdiyiniz hər kalori üçün 1 ml. Ə gər 2500-3000 kalori qəbul edirsinizsə, onda 2,5-3 litr su içməniz vacibdir. Ə gər çörək, kreker kimi quru qidalar yeyirsinizsə, isti iqlimdə yaşayırsınızsa, müntəzəm idman edir və sauna, ya da buxar vannası qəbul edirsinizsə, həddən artıq su içməlisiniz. Gündə 8-10 dəfə sidiyə çıxmaq optimal miqdarda su içdiyinizin göstəricisidir. Hamilə qadınlar daha çox su içməlidirlər. Normada qadın hamiləlik dövrü öz çəkisini 12,5 kq artırır. Bunun 6-8 kq-ı sudan ibarətdir. Çox zülal və duz qəbul etmə, ishal, tərləmə, hərarətli xəstəliklər, isti ərazidə yaşamaq və işləmək su tələbatını artırır. Su çatışmamazlığından ən çox əziyyət çəkən orqanizmin aşağıdakı hissələridir: - immun sistemi; - ürək və qan dövranı sistemi; - həzm sistemi. Suyu necə içməli? 1. Yuxudan duran kimi iki fincan su içmək daxili orqanları fəallaşdırır. 2. Yeməkdən 30 dəqiqə əvvəl bir fincan su içmək həzmə yardım edir. 3. Hamama girməzdən əvvəl bir fincan su içmək qan təzyiqini normallaşdırır. 55 4. Yatmazdan əvvəl bir fincan su içmək infarktın və insultun qarşısını alır. Su və inanclar
Türkiyənin Mardin vilayətində aprel ayında yağan yağış suyunun şəfalı olduğuna inanılır. Buna bənzər bir inanc Vanda da mövcuddur. Cənubi Azərbaycanın Şə büstər mahalında da aprel ayında yağan yağışın suyu müqəddəs sayılır. Hətta suyun müqəddəsliyi ilə bağlı hədislər də var. Deyilənə görə Muhəmməd Peyğəmbər (s.ə.v.) yağış yağanda başını açar və “sən məndən sonra gəldin, ya mübarək” - deyərmiş. Burada əski və yeni inanclarda Göy-su və müqəddəslik birləşir. Bu za- man Göy Tənqri müqəddəs Yer-subun sahibsiz qalma- ması üçün xaqanı (hökmdarı) göndərməsi yada düşür. Ağacları, qayaları, suları müqəddəs saymaq islam- da Tanrıya şərik olaraq qəbul edilmiş və dinə zidd ol- duğu üçün də qadağan olunmuşdur. Bu cür inanclara islam ölkələrində, demək olar ki, rast gəlinmir, ancaq Altayda, Tuvada, Xakasyada, Yunanıstanda bu inanc- lar özünü daha çox göstərir. Araşdırılmağa ehtiyac duyan məsələ bəlkə də «pir» anlayışının mənbəyi və ona aid edilən xüsusiy- yətlərdir, məsələn, Türkiyədəki Üryan baba bir pirdir. Türbəyə sahiblik edən Üryan babadır. Üryan baba türbəsinin dilək bağlanan barmaqlıqları kimi ətrafın- dakı çır-çırpı və ağaclar da onun malı sayılır. Bəzi tür- bələrdə olduğu kimi, Üryan babanın da bir çeşməsi, ya da su quyusu ola bilərdi. Üryan baba ağaclara və ya su- ya mənəvi güc verən biri kimi xalq arasında da məş- hurdur. Bu ağacların quru yarpaqları, ya da suyun bir neçə qurtumu inanca görə hikmətlidir. 56 Türkmənistanda türbələrə “qala” deyilir, məsələn, Çoban baba qalası, Çoban babanın məzarı və ona yaxın olan əraziləri əhatə edir. Bunun sahiblik sferası, mənəvi mülkiyyəti Çoban babaya aiddir. Məzar isə Babanın stalaqmitidir. Gön dəri və üzərindəki diləklər onun bayrağıdır. Ona dilək bağlayanlar, ya da uşağının olması üçün nəzir edənlər ona nəzirləyərlər, digər pirlərdə oduğu kimi onun qoruması altına girirlər. Pirlərə aid müqəddəs hesab edilən sular olduğu kimi, pir olaraq bilinən sular da var. Bir çox müqəddəs çayın və su hövzəsinin yanında ayrıca bir məzar, ya da türbə yoxdur. Bu, “ocaq” olaraq bilinən ailələrə aid şə fa verən, problemləri həll edə bilən su mənbəyi olaraq bilinir. Burada müqəddəsliyinə inanılan suya bu keyfiyyəti verən hər hansı pirin, yiyənin olduğunu görürük. Türk xalqlarının inanclarında and içilən, yardım istənilən və sığınacaq yeri olan suyun pir olaraq təriflənməsinə tez-tez rast gəlinir. Su mədəniyyətinin bir təzahürü olaraq suyun mü- qəddəs olduğu yerlərdə çirkabların su ilə paklanma- dığına, suyun çirkaba qarışmasının onun müqəddəsliyi ilə düzgün gəlmədiyinə inanılır. Müqəddəs yerlərin balıqlarını da suyun müqəddəsliyinə hörmət əlaməti olaraq ovlamırlar. Sudan şəfa və rahatlıq ala bilmək üçün onun çirk- ləndirilməməsi vacib sayılmışdır. Naxçıvanda, Təb- rizdə, Salmasda, Qarsda, Ağrı dağında, Daşlıçayda baharda yuyunmaq üçün çaya girəndə bütün ilin sağlam və hüzurlu keçməsi üçün üç dəfə “ağırlığım- uğurluğum, kəlliyim-keçəlliyim bu suya” - deyilir. Su ilə bağlı bir sıra dualar da var: “Ağzı dualının qarşısına pak su çıxsın”, “Allah suyunu bol eyləsin”,
57 “Allah axar suyunu bulandırmasın”, “Allah səni sel- suların qada-bəlasından iraq eyləsin”. Su yiyəsinə xeyir, bərəkət və sağlamlıq gətirə- cəyinə və ya əksinə bulanıq suyun da uğursuzluq və zərər gətirə biləcəyinə inanılır. Suyun şəfaflığı ağ əyə, selə dönmüş halı isə torpaq əyə ilə eyniləşdirilmişdir. Görkəmli folklorşünas Mürsəl Həkimovun araşdır- malarında su ilə bağlı bir çox diləyə – məsələ rast gəlirik: “Balan bəxt-iqbal suyundan əl-üzünü yusun”, “Suyun sulara qarışsın”, “Suyun Ayşə-Fatması balala- rının pənahı olsun”, “Su ilahəsinə qurban olum” və s. M.Həkimovun tədqiqat işlərindən seçilmiş bu misal- larla məzmun etibarilə Anadoludan toplanmış məsəllər arasında çox az fərq var. Anadoluda “Su kimi əziz ol”, “Su kimi aydın ol”, “Su kimi ömrün uzun olsun”, “Su verənin çox olsun”, “Verdiyin su ölənlərinin canına- ruhuna dəysin” (bu məsəl Azərbaycanın bəzi bölgə- lərində “Verdiyin su ölənlərinin ehsanı olsun” kimi işlənir), “Yol böyüyün, su kiçiyin” kimi bir çox məsəllər vardır. Su ilə bağlı qarğışlar da az deyil: “Ağırlığını-uğur- luğunu yumağa evində bir ovuc su tapmayasan”, “Ağ- zundan qara su gəlsin”, “Ağlın qar suyuna dönsün” (qar suyunun şəffaf olmadığına işarə edilir), “Allah axar suyunu qurutsun”, “Allah suyunu bulandırsın”, “Allah uğuruna su çıxarmasın”, “Allah yurduna su bağlasın”, “Atanın cənazəsini yumağa su tapmayasan”, “Balan bulaq başında boynu bükük qalsın”, “Bulaqdan yeni ildə su götürməyə qalmayasan”, “Var-dövlətin sellərə-sulara qərq olsun”, “Ilin ilk çərşəmbəsində fala baxmağa təmiz su tapmayasan”, “Su ilahəsi sənə qənim olsun” və “Suyun Ayşə-Fatması dərdinə dəva
58 etməsin”. Suyun təmizliyi bəzən hz.Ayişə və hz.Fatimə ilə eyniləşdirilir. Demək olar ki, dua və qarğışlar da onların adı ilə bağlıdır. Göründüyü kimi, folklor mətnlərində suyun ruhaniliyinin və ilahi gücünün olduğuna inanılır. Suya olan inamların izahı da burada axtarılmalıdır. Islamda su niyyətdir, bərəkətdir, həyat qaynağıdır. Onu bəşəriyyətə bəxş edən böyük qüvvə hər şeyin iradəsini əlində tutan Allahdır. Su bir vasitədir. Onu vasitəyə çevirən də Allahdır. Suda bir qüvvə aramaq Allaha şərik qoşmaqdır və bu da bağışlanılmaz günahdır.
Islamiyyət təkallahlı səmavi din olaraq dünyada geniş yayılmış dindir. Islam peyğəmbəri hz. Muhəm- məd (s.ə.v) vasitəsilə VII əsrdə yayılmağa başlamışdır. Islam dinində su içməyin vacibliyi aşağıdakı kimidir: - bəsmələ çəkilməsi; - suyun stəkandan içilməsi; - suyun oturaraq içilməsi; - stəkanın sağ əllə tutulması; - stəkanın içinə nəfəs verilməməsi; - suyun üç qurtuma içilməsi və sonda «əlhəm- dülillah» deyilməsi. Çəkilən kristall fotoşəklində suyun verdiyi mesaj çox aydındır: sevgi və minnətdarlıq kimi duyğular yaradılışdan qəbul buyrulmuşdur, yəni sevgi və minnətdarlıq yaradılışın özüdür. Su nə qədər sevgi, duyğu və ahəng dolu söz və musiqi ilə müqayisə 59 olunaraq izah edilirsə, altıguşəli kristall quruluşu da o qədər gözəl və düzgündür. Çəkilən fotoşəkillərin birində suyun yanında “şeytan” sözü deyiləndə kristallar qarışıq şəkil alır. Amma gözəl sözlərlə dua edildiyi zaman suda şəfaf və estetik quruluşlu mükəmməl altıguşəli forma ortaya çıxır. Yapon tədqiqatçısı Masaru Emoto bu araşdırmaları ilə görünməyən ruh aləminin varlığını üzə çıxardı.
1. Su paklıq rəmzidir, paklıq olan yerdə ruzi, bərəkət var. 2. Bulaq suyu yüngüllük, çay suyu bədbinlik gətirər. 3. Su hər bir canlının tərkibində olub, onu yaşadar və canlı məhv olanda onu tərk edər. 4. Suyun tarixi qədimdir. O həm gözəl keçirici, həm informasiya mənbəyi və həyati mühit olub daim hərəkətdədir. 5. Od su ilə cilovlanar. Ən böyük od isə suyun özüdür.
6. Hava sudan ayrılmış bir kütlədir, donarsa suya çevrilər. 60
“Qurani- Kərim”in 35 surəsinin 66 ayəsində su haqqında Allah kəlamı buyrulmuşdur.
Sıra sayı Surənin Nömrəsi Surənin adı Ayələrin nömrəsi 1 2
ə l- Bəqərə 74, 284
10
Yunus 24
3 13
ə r- Rəd
4, 17, 35 4 14
brahim 32, 16
5 15
ə l- Hicr
22 6 16
ə n- Nəhl
4, 10, 14, 65 7 18
ə l- Kəhf
45, 29 8 20
Taha 53
9 22
ə l- Həcc
5 10 24
ə n- Nur
43 - 45 11 25
ə l- Furqan 48, 49, 53, 54
27
ə n- Nəml
61,64 13 29
ə l- Ənkəbut 63
30
ə r- Rum
24, 48 15 31
Loğman 10, 31 – 34 16 32
ə s- Səcdə 8, 27
35
Fatir 27
18 36
Yasin 77
19 37
ə s- Saffat 67
38
Sad 57
21 39
ə z- Zumər 21
40
ə l- Mumin 72
41
Fussilət 39
24 42
əş - Şura
14 25 43
ə z- Zuxruf 11
45
ə l- Casiyə 5
50
Qaf 9
61
54 ə
11, 12 29 55
ə r- Rəhman 19, 20, 46 - 50
56
ə l- Vaqiə 68 – 70
75
ə l- Qiyamə 37
76
ə l- nsan 2
80
Ə bəsə
18, 19 34 85
ə l- Buruc 11
98
ə l- Bəyyinə 8
Su haqqında “Qurani- Kərim”də buyurulan Allah kəlamlarını aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar. 1. “Allahın yer üzünü su ilə diriltməsi” anla- mında buyurulan ayələr aşağıdakılardır.
Yüklə 16,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|